Бет БИЛЕТ № 8 страница

Басқару жүйесі қашанда дамып отыратын жүйе болғандықтан оған сәйкес ақпарат жүйесі де дамып жетілдіріп отыруы тиіс. Жүйенің даму барысы зерттеу, талдау, жобалау, қолдануға ендіру және қолдау сатыларынан тұрады. Бұл сатылар кейде, яғни прототипті әдіс қолданылғанда, бір уақытта қатар жүргізілуі де мүмкін. Бұл сатылардың әрқайсысы өңделу нәтижесінде мақсаттық өнімді қалыптастырады. Жүйелік зерттеулер сатысында жүйенің жүзеге асырылу мүмкіндігі туралы қорытынды тұжырымдалып, келесі сұрақтар қарастырылады: • мәселе шынымен де қажет пе, немесе оны басқа жолдармен шешуге бола ма? • жаңа ақпараттық жүйе тұрғызылғаны қолайлы ма? • оны шынымен де жүзеге асыру мүмкін бе? Жүйелік зерттеулер стратегиялық барлау қызметін атқарып, бұл сатыда өзекті болып мәселе бар ма, оны болашақ жүйе шеше ала ма және ол қандай болуы қажет деген сұрақтарға да жауаптар беріледі. Ол таңдап, орындалу мүмкіндігін меңгереді, әрі орындалу мүмкіндігі туралы есеп береді. Ұйымның мүддесін қолдайтын жүйені жоспарлаудың стратегиясын таңдау барысында ұйымның ерекшеліктерімен танысу және қарастырылатын мәселеге ұқсас немесе оған дайын жобалардың сипаттамасымен танысу жүргізіледі. Жүйенің орындалу мүмкіндігін меңгеру кезінде оны тұрғызуға кететін үлкен шығындар мен ұзақ уақыт мерзімі ақталатындай болуы тиіс, яғни келесі жұмыстар жүргізіледі: - қолданушының ақпараттық тұтынушылығын алдын ала анықтау; - жаңа өңдеуді жасаудың мүмкіндігін анықтау немесе қолданып жүрген ақпараттық жүйені жетілдіру мүмкіндігін анықтау; - өңдеу жоспарын тұрғызу; Жүйенің орындалу мүмкіндігі туралы есеп беруде зерттеу нәтижелерін құжаттандыру және алдын ала зерттеу нәтижелерін қолданушылар мен жетекшілер назарына ұсыну шаралары жүргізіледі. Ондағы есеп беру құжаттарында: - ұйымдастырушылық, яғни ұсынылатын ақпараттық жүйенің мүмкіндіктері мекеменің стратегиялық жоспармен сәйкес болуы; - экономикалық, яғни мүмкін болатын шығындары, инвестицияны азайтып, кірісті көбейту; - техникалық, яғни техникалық құралдар мен бағдарламалардың сенімді, келешекке арналған, қорғалған, керек мезетінде қолданылуы секілді мүмкіндіктердің болуы; - амал жасау немесе қолданушыға өз мәселелерін шешуде нәтижелі қызмет етуі баяндалады.

2 Abs(x)-аргументтің абсолют шамасы (модулі)Abs(-3,5)=3,5arcTan(X)-аргументтің радианмен алынған аргтангенсі arcTan(1)=7,8539816340E-01cos(X)аргументтің радианмен алынған косинусы cos(PI/3)=5.0000000000E-01exp(X)-аргументтің экспонентасы (ЕніңХдәрежесі)exp(1)=2.71828182852E+00LN(X)натуралдықлогарифмLN(10)=2.3025850930E+00PI-PIсанының мәні PI=3.14159526563E+00Random-0 мен 1 арасындағы кездейсоқ санRandom(x)-0 мен х арасындағы кездейсоқ санSin(x)-аргументтің радианмен алынған синусыSqr(x)-аргументің квадратыSqrt(x)-аргументің квадрат түбірі

3 Деректерді өңдеу технологиясы бойынша деректер базасы орталықтандырылған және бөлшектелінген болып бөлінеді.

Орталықтандырылған деректер базасы бір есептеу жүйесінің жадысында сақталады. Егер бұл есептеу жүйесі ЭЕМ желісінің компоненті болып табылса, онда осы қорға кіру мүмкін. Деректер базасын пайдаланудың мұндай әдісі ДК жергілікті желілерінде жиі пайдаланылады.

Бөлшектелінген деректер базасы қиылысатын немесе бірінің бөлігін бірі қайталайтын, әр түрлі ЭЕМ-де сақталатын есептеу желісінің бірнешеуінен тұрады. Мұндай қормен жұмыс істеу бөлшектелінген деректер базасын басқару жүйесі көмегімен жүзеге асады.

Деректерге кіру әдісі бойынша деректер базасы деректер базасына жергілікті кірумен және деректер базасына желілік кірумен анықталады.

Желілік кірумен орталықтандырылған деректер базасының жүйесі мынадай жүйелердің әр түрлі архитектураларын қамтамасыз етеді:

• файл-сервер;

• клиент-сервер.

Файл-сервер. Желілік кіру кезінде ДБ жүйесінің архитектурасы желі машинасынан біреуін орталық (файлдар сервері) ретінде алуды жоспарлайды. Ондай машинада бірге пайдаланылатын орталықтандырылған ДБ сақталады. Желінің барлық басқа машиналары жұмыс станциялары функциясын орындайды. Деректер базасының файлдары сұраныстарын жұмыс станцияларына жібереді, онда негізінен өңдеу жұмыстары жүргізіледі. Файл-сервер концепциясын 1-суретте шартты түрде суреттелген.

Клиент-сервер. Бұл концепцияда орталықтандырылған деректер базасын сақтаудан басқа орталық машина (деректер базасының сервері) деректерді өңдеудің негізгі көлемін орындауды қамтамасыз ету керек. Деректерге сұраныс беру іздеуді және серверден деректерді алуды тудырады. Табылған деректер (файлдар емес) желі бойынша серверден клиентке жіберіледі. Клиент-сервер архитектурасының спецификасы SQL сұраныстар тілін пайдалану болып табылады.

4 6 X(10) массивінің жұп элементтерінің қосындысын табыңдар.

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

#define nmax 10

void main(){

int x[nmax];

int i;

int s=0;

clrscr();

printf("Input X[10]:\n");

for (i=0;i<nmax;i++){

printf("z[%d]=",i);

scanf("%d",&x[i]);

}

for (i=0;i<nmax;i++){

if (x[i] %2==0){

s=s+x[i];

}

}

printf("\nOndelgen massiv \n");

printf("\nZup elementer kosindisi = %d\n",s);

getch();

}

БИЛЕТ №

1. Ақпаратты сандық және сапалық бағалау

2. Программалау ортасының графикалық мүмкіндіктері.

3. Деректер базасын басқару жүйесі (ДББЖ) MS Access. Деректер базасын құру және өңдеу құралы.

4. Есеп. X(10) массивінің теріс элементтерінің қосындысын жауапқа шығарыңдар.

1 Кез келген жүйені зерттеу мен тұрғызу және ендіру әдістемесінің негізіне өзара бір–бірімен қатынаста,байланыста болатын, әрі бүтіндей бірлікті құрайтын жүйе элементтерінің бірігуін жатқызуға болады. Жүйенің элементі деп, нақты функцияны орындайтын және берілген есеп көлемі бойынша әрі қарай бөлшектеуге жатпайтын объектіні айтамыз. Мысалы, егер нарықты жүйе ретінде қарастырсақ, онда оның әр түрлі ортадағы элементтеріне мыналар жатуы мүмкін: тауарды өңдеушілер, сатып алушылар, маркетологтар, тауарлар, бағалар, сұраныс, бәсекелестік, жарнама және т.б. Жүйе және оның элементтері туралы ой қозғағанда: орта, объект, өзара байланыс пен қасиеттер ұғымдары қоса жүреді. Осы ұғымдар бірігіп, зерттеудегі жүйелік ыңғайдың мән – мағынасын ашады. Жүйе анықтамасындағы байланыс ұғымы бағыт, күш, түр сипаттауларымен беріліп, ішкі, сыртқы немесе тікелей, кері түрлерімен ерекшеленеді. Ұйымдастырылған жүйелердің қызметін сипаттау үшін жүйелік теорияда күй(жағдай), өзгеру барысы, теңбе – теңдік, тұрақтылық, даму, мақсат ұғымдары да қолданылады. Жүйенің күйі – оның даму барысындағы құбылыс мезетін білдіреді. Оны көбінесе жүйеге енуші әсерлер мен шығушы нәтижелер арқылы анықтауға болады. Егер жүйе бір күйден басқа күйге өтетін болса, осы үрдіс жүйенің өзгеріс барысын білдіреді. Сыртқы әсерлер әрекеті қарастырылмаған кездегі жүйенің өз күйін өзгеріссіз сақтап қалу қабілеті – теңбе – теңдік деп аталады.

Жүйелік ыңғай– құрамы сандық көрсеткіштер арқылы сипатталып, алдағы мақсаттарға байланысты өзгеріп отыратын абстрактілі күрделі жүйелерді ғылыми зерттеулердің әдісін білдіреді. Бұл жағдайда зерттеліп отырған объект элементтерге бөлшектелініп, олардың қасиеттері мен бірігуі барысындағы өзара байланысы негізінде қарастырылады.

Объектіні зерттеу барысында немесе қажетті мәселені шешуде, объектіні немесе мәселені шешу үрдісін жүйе ретінде қарастыруға болады. Ол үшін қажетті элементтерді және байланыс арналарын алға қойған мақсатқа жуықтап жететіндей, қажетті жүйені қалыптастыратындай түрде бөліп алу қажет. Сондықтан бірінші кезекте, «жүйені» ортадан бөліп ала білген дұрыс. Оның сыртқы ортамен байланыстыратын «ену - шығу» арналары арқылы көрсетіп, жүйелік теория ұғымындағы «қара жәшікті» тұрғызу керек. Берілген жүйе үшін қоршаған сыртқы орта деп, қасиеттерінің өзгерісі жүйеге әсер ететін барлық объектілерді немесе жүйе өзгерісінің нәтижесі әсер ететін ортаны айтамыз.

2 Delphi ортасы схемаларды, сызбаларды, түрлі иллюстрацияларды экранға шығаратын программаларды неғұрлым қарапайым жолмен құруға мүмкіндік береді.

Графикалық элементтер объекттің үстіңгі жағында шығарылады (формалар немесе Image компоненті), бұған Canvas қасиеттері сәйкес келеді. Объектінің бетіне графиктік элементтерді (түзу сызық, шеңбер және т.б) шығару үшін осы объектінің Canvas қасиетін қолдану әдісін пайдаланымыз.

Мысалы:

form1. Canvas. Restangle (10,10,100,100);

Бет (Холст);

Қарапайым графиктерді шығару әдісінде сурет салуға болатын абстрактты бет (холст) ретінде Canvas қасиеттері қарастырылады. Бұл бет (холст) жеке нүктелерден-пикселдерден тұрады, олардың әр қайсысы көлденең (Х) және тік (Y) координаталар арқылы анықталады.

Қарандаш және қылқалам

Қарапайым графиктерді бет (холст) бетіне салуды қамтамасыз ететін әдістер үшін, қарандаш және қылқалам қолданылады: қарандашты түзулер мен контурларды сызуға қолданады, ал қылқаламды аймақтарды шекаралық контурмен бояуға қолданады.

Графиктерді бетке (холстқа) шығаратын арнайы қарандаш және қылқаламға Pen (қарандаш) Brush (қылқалам) қасиеттері сәйкес келеді, бұлар TPen және TBrush типтерін көрсетеді. Осы объектілердің қасиеттерінің мәні шыарылатын графикалық элементтердің түрін анықтайды.

TPen объектісінің мынадай қасиеттері бар:

Color – түзудің түсі(контуры)

Width - түзудің қалыңдығы (пиксель бойынша)

Style - түзудің түрі

Pen.Color – қасиетінің мәні ретінде мынадай атаулы тұрақтыларды қолдануға болады (TColor): clBlack, clOlive, clGray, clBlue, clMaroon, clNavy clSilver, clAqua, clGreen, clPurple, clRed, clWhite.

Pen.Style қасиеті мынадай мәндерді қабылдайды:

psSolid – біркелкі түзу;

psDash – пункттирлік түзу, ұзын штрихтар;

psDot - пункттирлік түзу, қысқа штрихтар;

psClear – түзу көрінбейді.

Егер Pen.Width қасиетінің мәні бірден үлкен болса, онда пункттирлік түзулер біркелкі түзулер болып шығады.

Қылқалам (Canvas.Brush) тұйық аймақтарды сызатын және сол облыстарды бояуды қамтамасыз ететін әдіс ретінде қолданылады.Қылқалам объект сыяқты екі қасиетке ие:

Color- тұйық облысты бояйтын түс;

Style - аймақты толықтыру стилі (типі).

Brush.color қасиетінің мәні ретінде жоғарыда айтылып өткен Tcolor типті атаулы тұрақтыларды қолдануға болады.

Brush.Style қәсиеті мынадай мәндерді қабылдайды:

bsSolid - біркелкі бояу;

bsClear – облыс болмайды;

bsHorizontal – көлденең штрих;

bsVertical – тік штрих;

bsFDiogonal – ілгері қарай көлбеген диоганалдық штрих.

3 MS Access ең кең тараған деректер басқару жүйелерінің (ДҚБЖ) бірі болып табылады. Оның шежіресіне көз жүгіртетін болсақ төмендегідей мәліметтерді айтуымызға болады:

1995 Access 7 (Windows 95 үшін MS Office 95 пакеті)

1997 Access 97 (MS Office 97 пакеті)

1999 Access 2000 (MS Office 2000 пакеті)

2001 Access 2002 (Office XP пакеті)

2003 Access 2003 (MS Office 2003)

2007 Microsoft Office Access 2007 (MS Office 2007)

2010 Microsoft Office Access 2010 (MS Office 2010)

Microsoft Access бағдарламасы ол – кез-келген фирма, мекеме, шағын кәсіпкерлік шаруа-шылықтар бір-бірі турла мағлұмат алу үшін, немесе келісу үшін, арнайы қағаздар толты-рып, құжаттар дайыднап, қағаздардың санын көбейтіп әуре болмайды. Мұның бәрін осы бағдарлама жасайды. Бұл бағдарламада кесте түрінде, сызба түрінде, кез-келген фирманың толық мағлұматтары болады. Оны алып қарап, онымен тікелей жұмыс жасай беруге болады. Microsoft Access бағдарламасы қазіргі кезде компьютерлік технологиялардың құрал ре-тінде кеңірек пайдаланылуы. Бұл бағдарлама қазіргі таңда компютерді осы бағытта пайда-ланудың нақты мысалдары көп емес. Бұл бағдарламаны оқушыларға оқыту жүйесіндегі көп-теген сатылардан біртіндеп меңгеру арқылы жүргізіледі. Microsoft Access бағдарламасы кеңінен қолданылатын бағдар. Ол өнідіріс орындарында, баспа-кітап шығару салаларында, оқулықтар жасауда, сауда-саттық айналымында есептік жүйелерді орындауда ерекше рөлді атқарады. Microsoft Access бағдарламасы жоғарғы оқу орындарындағы оқушылар үшін кеңінен пайдалану да бірнеше ұтымды жақтары бар. Оқу процесінде білімін жетілдіру, ақпарат құралдарын енгізу, есте сақтау операциялары бойын-ша барлық мағлұматтарды енгізіп отыру, есептеу, сараптау, т. б. жүйелер үшін тиім-ді. Microsoft Access бағдарламасы көбінесе, баспа қызметерінде, жоба жасау, типография-лық және топографиялық, жалпы инженерлік саланың бәрін де қызмет етеді. Сонымен қоса конструктілік тәсілдердерді орындау, кестелермен жұмыс жасау салаларын да қамтиды. MS Access ақпаратты көрсету және сақтау үшін пайдаланылатын жеке компонеттерден тұрады. Олар: кесте, форма, есеп беру, сұраныстар, деректерге мүмкіндік беретін беттер, макростар және модульдер. Формалар мен есептерді құру үшін конструкторлар қолданыла-ды, осндықтан бұл компонеттер конструкторлық объектілер деп аталады. Конструкторлық объектілер басқару элементтері деп аталатын едәуір кіші объектілерден тұрады (олар: өріс, батырмалар, диаграммалар, жақтаулар, және т.б.). MS Access кіру жолы: пуск – все программы – MS Office – MS Access, яғни

Кесте деректер қорының негізі болып табылады. MS Access-те бүкіл ақпарат кестелерде беріледі. Формалар-форма терезесінде кестелерді енгізу мен көру үшін қолданылады. Олар экран-да бейнеленген ақпараттың көлемін шектеуге мүмкіндік береді және оны тиісті түрде көрсе-теді. Шебердің көмегімен форманы, оған алдын-ала құрылған шоблонның біріне сәйкес ор-наластырып берілген кестенің өрістерін енгізе отырып, құруға, яғни форманың конструкто-ры көмегімен кез-келген күрделі дәрежедегі формаларды құруға болады. Есесп берулер деректер қорында бар ақпаратты бейнелеу үшін қолданылады. Есеп беру-лер конструкторының көмегімен деректер тобын, өрістер тобын және есептелінетін өрістер-ді, оларды сәйкес жасайтын өз есеп берулерімізді дайындай аламыз. Сұраныс деректер қорынан ақпаратты алады, әрі мұнда деректер бірнеше кесте арасында бөлінген болуы мүмкін. MS Access-те сұранысты пішімдеу үшін үлгі бойынша сұрату деген әдіс қолданылады. Визуалды ақпарат негізінде бұл әдісті қолдана отырып бір немесе бірне-ше кестелерден қажетті деректерді алуға болады. Деректерге қатынау беті MS Access немесе Mocrosoft SQL Server деректер қорында сақталған интернет немесе интернет арқылы жұмыс істеуге және оларды көруге арналған Web парақтың арнайы түрін ұсынады. Макростар жиі орындалатын операцияларды автоматтандыруға арналған. Әрбір макрос бір немесе бірнеше макрокомандалардан тұрады, олардың әрқайсысының белгілі бір қызме-ті бар, мысалы, формаларды немесе есептерді баспаға жібереді. Енді MS Access терезелеріне шолу жасап кетейік және олардың мәзірлер қатарын қарас-тырып өтейік.

4 10 X(10) массивінің теріс элементтерінің қосындысын жауапқа шығарыңдар.

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

#define nmax 10

void main(){

int x[nmax];

int i;

int s=0;

clrscr();

printf("Input X[10]:\n");

for (i=0;i<nmax;i++){

printf("x[%d]=",i);

scanf("%d",&x[i]);

}

for (i=0;i<nmax;i++){

if (x[i]<0){

s=s+x[i];

}

}

printf("\nOndelgen massiv \n");

printf("\nTeris elementer kosindisi = %d\n",s);

getch();

}

БИЛЕТ №

1. Мәліметтер. Мәліметтердің ақпараттардан айырмашылығы.

2. Жады кластары.

3. Деректер базасының реляциялық моделі.

4. Есеп. Бір өлшемді массив берілген. Олардың жұп нөмірлі элементтерінің қосындысын табыңдар.

1 Мәліметтер обьект құбылыстарында процестерді анықтайтын жеке фактілер.Олар өңделмеген тек жинақталған белгілер немесе жазып алынып сақталған сипаттамалар.Ал ақпарат рас,ақиқат.

2 programmalyk ob’ektinin (nemese ainymalynyn) paidalanu merzimin jane korinu aimagyn anyktaidy.Eger zhady klasy anyk korsetilmese,onda kompilyator ainymalynyn habarlanu matinine karai ony ozi anyktaidy.Zhady klasyn tagaiyndau uwin kelesi specifikatorlar koldanylady.Auto-avtomattyk ainymaly.Bul ainymaly uwin zhady stekten bolinedi jane kajettiligine karai onyn sipattaluy korsetilgen operator oryndalgan saiyn inicialanady.Osy ainymaly sipattalgan bloktan wykkan kezde ogan bolingen jady bosatylady.Ony koldanu merzimi-sipattaluyn bastap,blok sonyna deyin saktalady.Globaldyk ainymalylarda bul specifikator koldanylmaidy,al lokaldyk ainymalylar uwin ol unsiz kelisim boiynwa ornatylady,sondyktan ony jazbauga bolady,yagni ainymaly uwin jady klasy nakty korsetilmegen jagdaida,ol Auto klasyna jatkyzylady.

Жады класының түрі <ЖК түрі> функцияның жады класын береді. <Тип түрі> сипаттаушымен бірге қайтаратын мәннің типін және функция атын анықтайды. <Параметрлер тізбегі> өз кезегінде функцияны шақыру кезінде мәні берілетін формалды параметрлер атынан тұратын тзбек (бос болуы мүмкін). <Параметрлерді баяндау> формалды параметрлердің типтерін және идентификаторларды береді. <Функция денесі> — жергілікті айнымалыларды баяндаудан және операторлардан тұратын құрамды оператор. қазіргі құрылымы:[<ЖК түрі>][<тип түрі>]<сипаттаушы>([<параметрлерді баяндау тізімі>])<функция денесі>

3 Деректердің реляциялық моделін (ДРМ) деректер қоры саласын зерттеуші белгілі

маман Е.Ф.Кодд (Dr.E.F.Cood) ұсынған, ол өзара байланыстар арқылы нақты құбылысты

және ақпараттар ағымын ӛрнектеуге мүмкін екенін ашып көрсетті. Ең алғаш рет бұл модельдің тұжырымдамасы 1970 жылы «A Relation Model of Data for Large Shared Data Banks» //CACM,1970, v.13No6 мақаласында жарияланған. Реляциялық модель деректерді қолданбалы программадан тәуелсіз етіп бӛлектеуге, яғни деректер базасының басқарудың маңызды мәселесін шешуге мҥмкіндік береді. Бұл деректер базасын жобалау мен программалауды оңайлатуға әсерін тигізді. Деректердің реляциялық моделі физикалық мазмұны екі өлшемді кесте болып табылатын қатынас деп аталатын математикалық ҧғымға негізделген. Реляциялық деректер базасында (РДБ) барлық деректер екі өлшемді жазық кестелерде сақталады. Реляциялдық базада кестелер арқылы ұйымдастырылған деректер мен осы деректердің сипаттамалары метадеректер сақталады. Метадеректер жүйелік кестелерде сақталады. Реляциялық деректер қорын басқаруға арналған құралдар жиыны реляциялық деректер базасын басқару жүйесі деп аталады.

Реляциялық базада кез келген кесте (table) бірнеше қатарлардан (row) немесе жазбалардан

(record) тұрады. Бір кестенің барлық жазбалары бірдей қҧрылымен анықталады. Жазбалармен немесе бірнеше бағанадан (column) немесе жиектен (field), деректер элементінен (data element) тұрады. Әрбір жиек нақты деректер түрімен анықталады.

4 17 Бір өлшемді массив берілген. Олардың жұп нөмірлі элементтерінің қосындысын табыңдар.

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

#define N

void main(){

int b[N];

int i;

int s=0;

clrscr();

printf("Input B[10]:\n");

for (i=0;i<n;i++){

printf("b[%d]=",i);

scanf("%d",&b[i]);

}

for (i=0;i<n;i++){

if (i % 2 ==0){

s=s+b[i];

}

}

printf("\nOndelgen massiv \n");

printf("\nZup nomirli elementter kosindisi = %d\n",s);

getch();

}

БИЛЕТ №

1. Ақпарат жүйесінің тиімділігін анықтау көрсеткіштері.

2. Модульдер және оның құрылымы.

3. Деректер базасындағы эволюциясы, дамуындағы жаңа бағыттар және қолданылуы.

4. Есеп. Матрицадағы А-дан үлкен және X-тен кіші элементтерді жауапқа шығарыңдар.

1 Ақпарат ұғымы зат, энергия және ақпараттың өзін түрлендірумен байланысты процестерді жақсарту мүкіндігін беретін жаңа мәліметтерді атайды. Ақпарат ұғымы ақпараттандыру ұғымымен тікелей байланысты, сондықтан онымен қатар ақпараттың көзі және ақпаратты тұтынушы ұғымдарын қарастырған жөн. Ақпарат тұтынушының маңызы мынадай анықтамаларда көрсетілген. Ақпарат дегеніміз - тұтынушының қабылдаған, түсінген және пайдалы ретінде бағаланған жаңа мәліметтер. Ақпарат деп тұтынушының білімдер қорын кеңейтетін мәліметтерді атайды. Ақпарат 3 кезеңде «өмір сүреді»: Ассимиляцияланған ақпарат – өзіндік түсініктер және бағалау жүйесіне қабылданған хабарламаның адам саласында бейнеленуі. Құжатталған ақпарат – қандай да бір физикалық тасымалдаушыда таңбалық формада жазылған мәліметтер. Жіберілетін ақпарат – ақпараттың ақпарат көзінен қабылдаушыға жіберілу мезетінде қарастырылатын мәліметтер. Көп жағдайда құжатталған және жіберілетін ақпарат қарастырылады. Ақпараттың үлкен көлемі таңбалар көмегімен жинақталады, жіберіледі және өңделеді. Таңбалар деп ақпарат көзімен қабылдаушы арасындағы ақпараттың мағыналық мазмұны жөніндегі келісім бар болған жағдайдағы ақпаратты жібере алатын сигналды атайды. Осындай келісім орнатылған таңбалар жиыны таңбалық жүйе деп аталады. Көптеген таңбалық жүйелерді шектеу шын мәнінде мүмкін емес, дегенмен ақпаратты ЭЕМ көмегімен өңдеуде таңбалардың шектелген нақты тізімі қолданылуы міндетті.

2 Программа жұмысын ұйымдастыру үшін Delphi тілі модулдерді құрады және оларды пайдаланады. Модул (unit) айнымалыларды, тұрақтыларды, ішкі программаларды және т.с.с. программаның түрлі элементтерін жазу үшін қолданылады. Әрбір модул pas кеңейтілуімен жеке файлда орналасады. Модулді программа ретінде орындауға болмайды. Оны программада пайдалану үшін алдымен тіркеу керек. Ол үшін модулдің аты негізгі программаның uses бөлімінде көрсетіледі.Функциялар Ішкі программалар және модулдер Ішкі программа – арнайы түрде құрастырылған, тілдік командалардан және операторлардан тұратын кішігірім программа. Ішкі программа программа көлемін кішірейтуге арналған және негізгі программаның кез келген жерінен шақырылады. Программаның көлемін кішірейту негізінен программаның белгілі бір бөліктерінің қайталанып келуінде. Бұл бөліктерді ішкі программа ретінде бөліп шығарып, қажетті жерде шақыруға өте ыңғайлы.Ішкі программа өзінің құрлымы бойынша жай программаға ұқсас, бірақта ішкі программада uses бөлімі болмайды. Сонымен қатар ішкі программа тақырыбында да бір қатар өзгешеліктер бар. Ішкі программамен жұмыс істемей тұрып, оны алдымен сипаттау керек. Сипаттау барысында алдымен ішкі программаның аты, параметірлер тізімі, ішкі программа орындайтын іс-әрекеттер анықталады. Ішкі программа параметірі ретінде онда сипатталған кез келген айнымалы бола алады. Параметірлер — негізгі программадағы мәліметтерді ішкі программаға беру үшін пайдаланылады. Ішкі программаны шақырған кезде оның аты, параметірлер мәні көрсетіледі. Ішкі программа параметірсіз де болып келеді. Delphi модулдерінде алдын ала сипаттауды қажет етпейтін он шақты стандартты ішкі программалар бар. Delphi тіліндегі барлық ішкі программалар екі топқа бөлінеді:процедуралар;функциялар;Функциялар – қортынды мәнді өзінің «атымен» қайтаратын ішкі программа. Функцияның ең қарапайым түрі ретінде sin(x) функциясын мысалға келтіруге болады. A:=sin(x) жазбасы х санының синусын тауып, функция атымен қорытынды нәтижені қайтарып, оны А айнымалысына меншіктейді. Функцияны сипаттау екі бөлімнен тұрады: тақырыптан және бөлімнен (блок).Функция тақырыбының жалпы түрі мынандай:Function функция аты (параметірлер): нәтиже типі;Мұндағы функция аты – функцияны шақыру үшін қажетті, кез келген анықтаушы (идентификатор). Параметірлер – функцияның міндетті емес бөлігі болып келетін, функцияға берілетін айнымалылар тізімі. Нәтиже типі – функция орындалғандағы қорытынды нәтиженің типін анықтайды. Нәтиже типі файлдық типтен басқа кез келген тип бола алады. Функция бөлімі (Блок функции) – кем дегенде бір меншіктеу операторынан тұратын программалық бөлім:Функция аты:= функцияның орындалу нәтижесі;Немесе Result:=функцияның орындалу нәтижесі;Бұл меншіктеу амалдары (біріншісі де, және екіншісі де) функцияның негізгі программаға қайтаратын соңғы қорытынды мәнді меншіктейді. Мысалы:function MyFunc: Integer;// MyFunc функциясы бүтін типті //мәнді қайтарады.begin MyFunc: = 17; // Функция атына соңғы қорытынды мәнді // меншіктейміз.endФункция соңы.жәнеfunction MyFunc: Integer;Result: = 17;Функция атына соңғы қорытынды мәндіend; // меншіктейді. Екі функцияның да орындалуы бір нәтижеге алып келеді. Көрсетіліп отырған функция барлық уақытта 17 мәнін қайтарып отырады. Функцияның аты және одан кейінгі жақшаның ішінде орналасқан аргументтер тізімі арқылы функцияны шақыру жүзеге асады. Барлық аргументтер типі функция тақырыбындағы параметірлер типтеріне сәйкес келуі

Дата добавления: 2015-08-31