Рылыс сызбалары. Оларды талдау. 2 страница

Фермалар сегменттік аркалы, параллель белдемелермен болулары мүмкін. Үшбұрышты және т.б. фермалардың төменгі және жоғарғы белдемелері арасына тіреу және қиғаш тіреулер жүйесін орналастырады.
Ферма жабының көтергіш конструкциялары – бұл үйдің маңызды конструктивті элементі. Жұмыс сипаты бойынша олар жазық және кеңістікті, ал материалы бойынша темірбетон, металл және құрастырылған болып бөлінеді.

3 Өндірістік цехтардың едендері.

Еден түрін және оның конструктивті шешімін табу барысында, ең алдымен еденге түсетін өндірістік әсерлердің түрі мен дененің қызмет көрсетуге сенімділігі және ұзақ уақытқа шыдамдылығын қамтамасыз ету талаптарын ескеру қажет.

Осыған байланысты, өндірістік үйлер едендері келесі талаптарды қанағатттандыру керек: жоғары механикалық берік болуы; бетінің тегіс және жазық болуы, тайғақ емес; аз сүйкелетін және үстінен көлік құралдары мен адамдар жүргенде шанданбайтын болуы; заттар еденге құлаған сәтте, зақым келтіруден қорғайтын, жақсы иімділігі болуы: шусыз болуы; жылу сақтау коэфициентінің аз болуы; су өткізбеушілік, ылғалға қарсылық, жануға қарсы шыдамдылығы мен химиялық агрессивті заттарға қарсы шыдамдылығының болуы, тез және аз еңбек сыйымдылықты жөндеулерді өткізу мүмкіншілігін қамтамасыз ету, құрылуының өндірістік болуы; тез тазартылатын және әдемі сырт келібін ұзақ сақтау.

Бірінші қабаттағы еден деңғейі, әдеттегі, территория учасесінің жобалау белгісінен 150 мм-ге жоғары болуы керек. Жекелеген жағдайларда, топырақ суының деңгейі жоғары болған кезде, еден деңгейін жобалау белгісінен 500мм-ге көтерілуі мүмкін

Еден атауы, оны жапқан материалға байланысты. Конструкция мен жабын төсеу тәсіліне байланысты, едендер, жеке материалдар және бітеу болып болінеді.

Бір қабатты өндірістік үйлерде, әдетте негіз топырағының үстінен жасайды,ал көп қабаттыларда- жабын үстінен. Топырақ үстіндегі еденнің құрамына, келесі құрастыру элементтері кіреді: негізі, төсеніш қабат және жабын. Басқа қабаттарды, талаптарға байланысты жасайды. Бір қабатты үйлердің едені үшін, табиғи топырақ негіз болып табылады. Әлсіз топырақты негіздерге, күшейту үшін малтатас немесе қиыршық тас қосады, содан кейін ол қабатты катокпен, дірілдеткіш немесе тығындауышпен нығыздайды. Төсеніш қабат негіздің үстінен орналасады және салмақты негіз бойынша таратуға арналған. Дайындық түрі, қабатталған жабын түрі мен технологиялық талаптарға, ал оның қалыңдығы - негіздің салмағы мен түріне байланысты, ол 80-нен 250 мм-ге дейін қабылдана алады.

Тұтас едендерге, саз балшықтан созылған, малтатасты және қиыршық тасты, бетонды және цементті-құмды, мозаикалы және металды- цементті, асфальтбетонды, ксиолит және т.б. жатады.

Саз балшық едендері, кейбір ыстық цехтарға жасайды. Еден жабыны, саз балшық, құм және су қоспаларынан тұрады әне төсеніш қабаттың қызметін атқарады. 2МПа аз болмаған жағдайда жабын материалының қажетті беріктілігін құрайды. Егер қоспаға 2-3 % майлы зат және 55-65 % малтатас немесе қиыршықтас қосса, онда жоғары механикалық сапалы саз балшық еден шығады.

Металтасты және қиыршықтасты едендерді көлік жүретін жерлерге жасайды. Оларды,ірілігі 25-75 мм болатын малтатас пенқиыршықтастардың құммен қосылған қоспасынан, қалындығы 100-200 мм болатын қабаттармен төсеп, жасайды. Қабаттарды тегістеп, нығыздайды. Жоғары бетін, ірілігі 15-25 мм күйдірілген цемент тасы және 5-15 мм болатын ұсақ тастармен өңдейді. Қиыршықтасты жабындарға ыстық битум сіндіруге болады. Жабын, төсеніш қабаты да бола алады.

Бетон және цемент-құмды едендер, ылғалдылығы жоғары бөлмелерге және де, еденге миниралды майлар, қышқылдар мен сілтіліер төгілетін жерлерге жасалады. Оларды, бетонды дайындаманың үстінен 20-50 мм қалындықпен жасайды. Цемент-құмды жабының қалыңдығы 20-300 мм.

Мозаикалы едендер- мрамор, гранит, базальт және құмды толтырғышты цемент-құмды қоспалардан тұрады. Жабын қалыңдығы 20-25 мм.

10,1.Жабдық түрлері және оны таңдау жағдайлары.

Технологиялық жабдыққа көрсетілетін барлық жөндеуші техникалық қызмет көрсетулер түрін дайындау және жүргізудің техникалық шарты (ТШ), сондай-ақ оны жөндеуден қабылдау, жабдықты жөндеу орнында жасалып дайындалады. ТШ өнеркәсіптің бас инженері бекітеді.

Жабдықты көмекші жабдықтар қатарына жатқызу оның толық алғандағы технологиялық жүйенің жұмысына әсер ету дәрежесіне байланысты болады. Яғни, машинанның немесе аппараттың істен шығуы технологиялық жүйе жұмысының тоқтауына мәжбүр етсе ол негізгі, ал егер істен шығу өз әсерін тигізбейтін болса онда ол қосымша (көмекші) жабдық болып саналады.Жабдықты пайдаланудың бүкіл мерзімінде оның сенімді және үздіксіз жұмысын қамтамасыз ететін техникалық іс-шаралар комплексін жұмысқа пайдалануды ұйымдастыру деп атаймыз. Бұл іс-шаралар техникалық қызмет көрсетудің барлық кезеңдерінде орындалады: тасымалдау мен қоймаларда сақталуынан оның тағайындалуы бойынша қолдануына дейін. Жабдықтың жарамдылығын қамтамасыз ету бойынша орындалатын жұмыстар профилатикалық жұмыстар және жөндеулер деп бөлінеді. Профилактикалық жұмыстар дегеніміз: техникалық күтім (қызмет) көрсету және бақылау жүргізу.

Жабдық күйіне жасалатын бақылау машинаның жұмыс параметрлерінің төл құжат деңгейіне сәйкестігін анықтаудан тұрады. Әдетте, жабдықтың өнімділігі мен өнім сапасы, ондағы діріл деңгейі мен бөгде шудың болмауын, температуралық параметрлерді, тұтынатын энергиянын шығынын және т.б. тексеріледі. Осы параметрлер бойынша диагностикалау әдісімен машинаның және аппараттың техникалық күйі жайында жеткілікті дәл мәлімет алуға болады. Бақылау мерзімділігін конструкторлар анықтайды да, бұл туралы мәліметтер жабдықтың техникалық құжаттарында келтіреді.

Техникалық қызмет көрсету бойынша орындалатын жұмыс көлемі және мерзімділігі техникалық құжаттармен анықталады. Егерде техникалық құжаттар жоқ болса, онда құрылымы ұқсас және бірдей жағдайда, жұмыс істейтін машинаның нормативті құжаттары жетекшілікке алынады. Техникалық күтім көрсету бойынша жұмыс құрамына мыналар кіреді: машинаны майлау; түйіндер мен бөлшектерін ретке келтіру; бекітпелерді қысып бекіту және басқада осыларға ұқсас операциялардан тұрады.

Жабдықты жұмыс қабілеттіліг мен техникалық ресурсын қалпына келтіру бойынша орындалатын операциялар комплексін жөндеу деп атаймыз.

Егерде тек қана жабдықтың жұмыс қабілеттілігін қалпына келтіру бойынша жұмыстар орындалатын болса, онда бұл жұмыстарды техникалық қызмет көрсету деп атайды. Техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді жабдықты жұмыс қабілетті жағдайда ұстау үшін қажетті өзара байланысты шаралар комплексі ретінде қарастырады. Бұл екі ұғым іс-тәжрибеде қолданылып жүрген «Техникалық қызмет көрсету және жөндеу жүйесі» негізінде қолданылған. Бұл жүйенің көрсеткіштері өзін іс-тәжрибеде жақсы көрсете алды, сондықтан бұл бір тұтас мәселелер комплексін шешуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ техникалық қызмет көрсету және жөндеуге кететін еңбек және уақыт шығынын анықтауға мүмкіндік береді. Және де көптеген жабдық түрі үшін шұғыл шығындарды (жабдықтың нақты күйін көрсетуші техникалық қызмет көрсету мен жөндеуге жұмсалған қосымша шығындар, материалдың қосымша шығындары, жөндеу технологиясын қолдану ерекшелігі және т.б.) анықтайды. Көптеген анықтамаларда жөндеуаралық циклдің, жөндеудің еңбек сыйымдылығының және жөндеуде тұру уақытының шамасы бойынша мәліметтер, сондай-ақ жөндеуді жоспарлауға қажетті басқа да нормативтер келтіріледі. Техникалық күтім көрсету мен бақылаудың, техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді жүргізумен үйлестіре отырып сапалы орындау жабдықтың ұзақ мерзімді және сенімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

2Жабдықты сақтау және пайдалануға тапсыру

Тозған жабдықты ауыстыруға немесе технологиялық жүйені монтаждауға қажетті жабдықтар, пайдалану орнына түрлі тасымалдағыштардың (су, теміржол және автомобиль) көмегімен тасымалданады.

Тасымалдау процессі тасымалдану жабдықтарының сақталуының осал жері болып келеді, себебі бұл кезде жеке түйіндердің деформациясы, сыртқы және қорғалмаған беттердің коррозиялық тозуға ұшырау мүмкін.

Дайындаушы-зауыты жабдықты жөнелту кезінде оын орамдарға орауы тиіс және де жүкке берілген тізімде жұмысқа пайдалану құжаттары: 1) техникалық сипаттамасы; 2) жұмысқа пайдалану нұсқаулары; 3) техникалық қызмет көрсету, монтаждау, ретке келтіру және жұмысқа қосуға қажетті нұсқаулар; 4) төл құжат; 5) қосалқы бөлшектер мен құралдар тізімі келтіріледі.

Жабдықты жұмысқа пайдаланудан бұрын келесі дайындау жұмыс тарын орындау қажет: коммуникациялық құбырларға және электр торабына жалғау; машинаны ретке келтіріп міндетін орындауға дайындау қажет; «бос» жүріс тәртібінде және де жұмыс жағдайында байқап көру. Іске қосар алдындағы жұмыстар мазмұны мен орындалу тәртібі пайдалану құжаттарымен тәртіптелінеді.

Жабдықты пайдалануға тапсыру актымен бекітіледі. Актыда сырттай бақылап тексеру нәтижелері келтіріледі. Қажет жағдайда байқау қысымында (егерде бұл жұмысқа пайдалану құжаттарында көрсетілген болса), «бос» жүрісте және күш түсіре отырып байқау, өнімнің бір қатар байқау партиясын алу жұмыстарын жүргізеді. Жабдықтың жұмысқа пайдалануға қабылдағаны жайындағы актыға, оның техникалық күйіне жауапты тұлға қол қояды. Қазақстан Республикасының өнеркәсіпте жұмысты қауіпсіз жүргізуді қадағалау және кең қадағалау жөніндегі мемлекеттік комитетіне (КЕНТЕХҚАДАҒАЛАУМЕКОМ) бағынышты (қарасты) жүк көтергіш жабдықтар, электр қондырғылары мен қазаңдар комитет инспекциясының тексеруінен соң жұмысқа пайдалануға беріледі.

2Өнімді тиеу коэффициентін есептеу.

Іске асырылған өнімнің көлемі (РП) – бұл негізгі көрсеткішінің бірі болып табылады, онда мекеменің өндірістік-шаруашылық іс-әрекетінің қортындысы бағаланылады.

ЖӨ = ТӨ+(О-О)

Мұндағы; ТӨ- тауар өнімінің көлемі, тг.;

О-О бастапқы және соңғы кезеңіндегі іске асырылмай қалған өнімнің құны, руб.

Жұмсалатын өнімнің сатылатын көлемі. Сатылу көлемінің ауқымы аса кең мекеменінің іс-әрекетінің қортындысын көрсетеді, тауар шығарушының және өндірушінің қызмет көрсетуі деп бағаланады. Бірінші термин дүниежүзлік, ал екіншісі-отандық тәжірбиеде қолданылады.

Сату көлемі - белгілі бір уақыт аралығында мекеменің өндірген және іске-асырған тауарының және көрсеткен қызметінің құны

Тауарлық өнім - толық дайындалған және сыртқа жіберуге арналған өнімнің құны деп аталады. Тауар өнімнің көлемін (ТӨ) төмендегі үлгі бойынша анықтауға болады:

Т=Tm+Tk+Ty+Tф+Тпф Мұндағы: Тm-шетке жіберілетін дайын өнімнің (топтамасының) құны, тг.;

Тпф – жартылай істелген өз өндірісінің және өнімнің құны, тг.

Тапсырыс берушіге арналған өнімдер, шикізаттар мен материалды, мекме-дайындаушы төлейтін құнға толық ақысы көрсетілген тауар өнімінің көлемі қосылады және де тапсырыс берушінің шикізатының және материалдарының құны бірге есептелінеді.

Шикізат өнімдері (ШӨ) белгіленген уақыт кезеңіне арналған, дайындық мерзіміне қатысы жоқ, мекеме жұмысының орындалу көлемінің салмағын сипаттайды (айы, тоқсан, жылы). Шикізат өнімінің көлемі төмендегі үлгі бойынша белгіленеді:

ШӨ = ТӨ+(НП_А – НП_Б)+(Иа-Иб).

Мұндағы: ТӨ – тауар өнімінің көлемі, тг.

НПб, НПа – аяқталмай қалған өнімінің қалған құны, кезеңнің басталуы және аяқталуы, тг.

Иб, Иа -арнайы тағайындалған құралдағы қалдықтың және кезеңінің бИб, Иа -арнайы тағайындалған құралдағы қалдықтың және кезеңінің басында және аяғында өздері дайындаған өнімнің құны, тг

3.Өтпелдер мен жүру және тасымалдау жолдары. Өндірістің мынадай үш негізгі калссификациялық санаттары бар:. бұйым дайындауда қолданылатын әдісті сипаттайтын, мысалы, құю, пі сіру, жайманы штамптаушы, механизмдерді жинау ұсталық ж т.б 2)кендігі,номенклатурасы, жүйелігі, тұрақтылығы, бұйым шығару көлемінің белгілерімен анықталатын: жеке, сериялы не жаппай шығару.3)жұмыс орындары мен жабдықтардың орна ласу принципінің мамандандыру деңгейін сипаттайтын тасқынды не тасқынды емес. Өңделетін детальдардың өңдеу процесі кезінде операциядан операцияға олардың орындалу ретінің тәртібімен үздіксіз ауыстырылуы тасқындыөндірістің негізгі белгісі болып табылады. Жеке өндіріс - ол кен номенклатурасы детальна аз көлемде дайындалатын өндіріс. Жеке өндіріс аур машинада жасауда ірі және бірегей станок тар дайындау, стандартна сай емес жабдықтар арнаулы құралдар даярлау үшін іске қосылған. Жаппай өндіріс деп., ұзақ уақыт бойы тар номенклатураға бір бұйымды көп көлемде дайындауды үздіксіз жүзеге асыратын өндірісті айтады. Әрбір станокты пен жұмыс орнына бір қосылған. Термиялық цех тар мына белгілері бойынша бөлінеді:1)завод құрылымындағы орны бойынша;2)өңделетін деталь дар бойынша; 3) термиялық теңдеудің басым операциялары бойынша; 4)өндірістік белгілері бойынша

Өндіріс клемі завод құрылымына жекелеген термиялық цех,бөлімше неучасте түрінде орнын анықтайды. Термиялық өңдеудің басым операциялары бойынша классикация –көміртектендіру, цехы, шынықтыру цехы ж.тб. Соңғы белгісі бойынша классификация лау –барлық термиялық цехтардың бөлімшелерін негізгі және қосалқы деп бөлу. Негізгі термиялық цех тар былайша бөлінеді:

1)жартылай фабрикаттарды оларды механикалық өңдеуге дейінгі термиялық өңдеу цехтарына.2) механикалық өңдеуден кейінгі термиялық цехтарға, 3) дайындау және өңдеу операцияларын біріктіретін цех тар жатады.

1.Жабдық санын есептеу.

Керекті жабдықтың есебі үшін 2 әдіс бар

.Біріншісі ірі көрсеткіштер арқылы алынады.Бұндай есеп жобалау тапсырмаларда беріледі.Бұнда керекті жабдық алынған жабдықтың өнімділігінен анықталады-сағатты немесе удельді.Пештердің өнімділігі операцияларға байланысты болғандықтан жобалау тапсырмаларда керекті жабдықтарды санау алдында бұйымның операцияларға бөлінетін программалары құрылады.Содан кейін пештердің қарыздары есептеледі,яғни біркелкі бұйымның тобының программа бойынша пештің жұмыс істеу уақыты.Мысалы,жылына 340000кг бұйымды шынықтыру үшін 50кг/caғ.Егер осы сағатты 3910 бөлсек(жыл бойы екі сменалы жұмыстағы фонд уақыты),онда 6800/3910=1,74 пеш санын алып шыгамыз.

Сонымен есептелген жабдықтардың саны1,74 болады.Бүтін санға дейін алады да алынған пештері болып шығады,яғни 2пеш.Пештің тиеу коэф 1,74*100/2=87% болады.

Екінші әдіс дәлірек болады олар бұйымның программасының уақыт нормасы бойынша есептеледі.Бұл әдіс нормалданған уақыт бойынша есеп деп аталады.Ол үшін техникалық проекте тиелетін ведомость құрайды.Яғни әр таңдап алынған жабдық түрі бойынша ведомость.Кейбір проект ұйымдар технологиялық процестің іріктеп ведомостьты құрайды.Бірақ технологиялық картасыз.

2.Өнеркәсіптік ғимарат түрлері.

Ғимарат және оның элементтері туралы түсінік

Барлык тұрғызылған құрылыстарды, жалпы ғимараттар деп атайды.

Ғимаратгарды пайдалану жүйесіне, көлемдік-жобалық шешімдеріне, жалпы сипатына байланысты олар әртүрлі топка бөлінеді. Ғимараттар деп жерде орналасқан қүрылыстарды атайды, оларда адам тіршілігінің қажетті түріне байланысты әртүрлі бөлмелер орналасады. Мысал ретінде тұрғын үйлерді, мектептерді, театрларды, гараждарды, фабрика-зауыт корпустарын және тағы баскаларды келтіруте болады. Сонымен бірге ғимарат деп кейбір нысандарды атауға болмайды (мысалы: көпірлер, бөгетгер немесе радиодіңгектер), оларда негізгі міндеттерді анықтайтын не бөлмелер, не бөлек бөлімдер болмайды. Мұндай нысандарды иижеиерлік деп атайды.

Ғимараттың ішкі кеңістігі бөлмелерге бөлінеді. Егер бөлмелерді едендері бір (немесе шамамен бір) деңгейде орналасса, олар ғимарат қабатын құрастырады.

Ғимараттардың қабаттылығына қарай: бір қабатты және көп қабатты деп бөледі. Қабат еденіыін жүргін жол немесе отмосткага (ғимарпіты айнаііа тас төселген немесе асфальтталған жолақ) деңгейімен салыстырганда орналасуына байланысгы, жер бетіндегі кабат деп аталады. Оның едені отмостка немесе жүргін жол денгейінде орналасса цокольдік (немесе жартылай үй асты). оның едені отмосгка немесе жүргін жол денгейінен төмен, бірак бөлменіц жарты кабатынан артпай орналасқанда - үй астылық, оның едені отмостка нсмесе жүргін жол деңгейіне қарағанда бөлменің жарты биіктігінен артыгырақ томен орналасса - жертөлек, ал егер бөлме шатьір кеңістігінде орналасқан Гюлса, ол мансардалық деп аталады.

Ғимараттар пайдалануына байланысты әртүрлі болып боліиеді. Бірак олардың бэрін: азаматтыц, өндірістгк жэне ауылшаруаиіылық деген үлкен үш топқа бөлуге болады.

Азаматтық ғимаратгарға, адамдардың түрмыстық жэнс қогамдық- мэдениет қажетгіліктеріне қызмет көрсету үшін арпшіган пімараттарды жатқызады, мысалы: түрғын үйлер, мектептер, аурухапалар, ісатрлар, вокзалдар, дүкендер, мекемелер жэне тағы басқалар. Өнеркәсіп ғимараттарына, көлік пен өнеркосіи ондірісінс қызмет көрсететін ғимараттарды жатқызады, мысалы: фабрик;иіардіін, іауыггардын, шеберханалардың, элекі-р станцияларының, паровоз деполарыім.ің жэие тагы басқалардың корпустары кіреді. Ауылшаруашылык ғимараттарға, ауыл шаруашылық мүқіаждмкгарын қанағаттандыруға арналған ғимараттарды жатқызады, мысалы: сныр корапар, шошка қоралар, теплицалар (өсімдікгер өсірсгін жылы жаГіпар), ауылшаруашылық өнімдерінін қоймалары жэне басқалар. Ескеретін жағдай: бүндай бөлу белгілі мөлшерде шарггы, ссбебі пегіздері бірдей ғимараттардың кейбір түрлерін әртүрлі топтарға жагқызуі а болады. Әр түрлі міндет атқаратын ғимаратгардың сыртқы жлне ішкі ііішіндерінің арасында бар өзгешіліктерде, үлкен айырмашылыктарга қарамасіан, олардын бар-ығы өзара байланысқан, бірнеше негізгі соулсггік-консгруктивті, толығынан айқын функция атқаратын элементтерден тұрады. Ғимараттардьщ негізгі элементтерін келесі топтарға болуге болады: а) ғимаратгарда пайда болатын, негізгі жүктеме күшті қабылдайтын, күш кетеруші; б) қоршаушы, бөлмелерді бөлуші, сонымен катар атмосфералық әсерлерден оларды қорғаушы және ғимараттарда белгілі бір ураны қамтамасыз етуші; в) күш көтеруші жане қоршау белу функцияларын агкарушы ілсмснтгер. Ғимараттардың негізгі элементтеріне: іргетастар, қабырғалар, қабатаралық жабындар, тіректер, шатыр жабыны. к.шқлиар, сатылы баспалдактар, терезелер, есіктер, шамдар жатады (1.1 сурет). Іргетас деп ғимараттың жер асты контрукциясы атагіады, оні.иі мегізі і мі- ндеті ғимараттан туындайтын жүктеме күшті қабылдап негічгс Гч-ру. I Іегі тікелей түйісетін іргетастын төменгі жазыктығы іргетастың табаны деп агшіады. Тікелей жер бетінен іргетастьщ табанына дейінгі аралыкгы іргетасты сичу терецдігі деп атайды.

Нвгіз болып табиги топырақ цабаты цызмет ете алады. Олар - табиғи негіз, жасанды - ныгызлалып күшейтілген топырак (жасанды негіз) дегі белінеді. Қабыргалар бөлмелерді сыртцы кеңістіктен (сыртқы қабырғалар) немесе баска белмелерден бөледі (ішкі кабырғалар). Осымен олардың қоршаушы функ- циялары түзеледі. Бұдан баска, кабырға тек өзіне меншікті салмақган ғана емес, сонымен қатар ғимаратгың жоғары жаткан бөлімдерінен (жабындардан, жабулардан және басқа) жүктеуді көтереді және күштеу көтеруші функдияны орындай алады. Өзіне меншікті салмактан басқа, басқа конструкдиялардың салмағынан қабылдап, іргетасқа беретін қабырғалар күш көтеруші деп аталады. Іргетаста жаткан және барлық биіктік бойынша салмағын көтеруші, бірақ ғимаратгың басқа белімдерінен күш кабьидамайтын кабырғаны, езін өзі көтеруші кабырға деп атайды. Тек қоршаушы болып қызмет ететін жэне өзіие меншікті күшті тек бір қабат шегінде көтеріп, ғимараттың басқа элементгеріне тірелетін қабырғалар күш көтеруші емес (аспалылар) деп аталады. Қабатаралык жабьшдар деп, ғимараттың ішкі кеңістігін қабаттарға бөлетін конструкцияларды атайды. Жабындар кабаггарды жэне онда орналасқан бөлмелерді жоғарыдан және төменнен шектейді (коршаушы функциялары), сонымен бірге өз салмағынан басқа, ғимаратта туындайтын пайдалы жүктеме күшті яғни адамдардың, жабдыкгардың және заттардын салмактарын көтеруші (күш көтеруші функциясы) контрукциялар болып табылады. Одан басқа, жабындар ғимараттың кеңістіктік қатандыгыи қамтамасыз етуде ете зор роль аткарады, яғни барлық мүмкін болатын күштер эсерінен болатын конструктивтік желінің түраксыздығын болдырмайды. Ғимараттарда орналасуына байланысты жабындар: қабат аралық - каба тарды биіктігі бойынша шектеуші; шатырлық - жоғаргы шагырдан бөлетін; төмгнгі - төменгі қабатты жерден бөлетін жяне уіі истының устіңгісі бірінші қабатты үй астынан бөлетін болып бөлінеді. Жеке тіректер деп (1.3 суретті кара) тік тіреуді атайды (үсіъіндар немесе бағаналар), жабындар-мен жабуларды, ал кейде кабыргаларды сүйемелдеуге және олардан туындайтын жүктеме күшті іргетастарға беруге арналады. Жабындар тіке бағаналарға немесе, олардың үстіне орналастырылған прогондар немесе ригельдер деп аталатын арқалықтардыц (белагашгардын) үстіне де жатады. Бағаналар мен арқалыктар ғимаратгың ішкі қаңқасын құрасті.ірады. Жабын ғимаратты үстіңгі жағынан атмосфералық түнбалардан, күн сәулесінен және желден қоргаушы конструкция болып табылінШ. Жабынның жоғарғы су өткізбейтін кабығь: шатыр деп аталады жоне шатыр жабынымен бірге ғимарат жабуын кұрастырады. Көбіне азамапык ждне ондіріс гимараттары шатырсыз салынады. Бұл жағдайда шатыр жабынымен жабудың функциясын шатырсыз жабу деп аталатын бір конструкция атқарады. Қалңалар деп еалыстырмалы, бір қабат шектерінде ішкі кеңістікті бөлуте кызмет етуте арналған жща қабыргстарды атайды. Қалқалар лрбір қабатга жабындарга жатады және вз садмағынан басқа, ешқандай жүкгеме күшті көгер- мейді. Сатылы баспалдақтар цабаттар арасын баиланыстыру ушін қызмет етедһ Өртке қарсы ережелерге байланысты, баспалдақ торлары деп аталатын, арнайы, кабырғалармен қоршалған бөлмелерде орналастырылады. Бөлмелерді табиғи жарықпен жарықтандыру және оларды желдендіру үшін терезелер, ал көршілес бөлмелер мен бөлме арасын жэне сырткы кеңісгікпен қатынас үшін есіктер қызмет етеді. Бөлмелерге ірі жабдыкгарды кіргізу немесе көлік қүралдарын енгізу ушін кейбір жағдайларда есіктерден бас-қа қақпалар орналастырады. Күн тартарлар (фонарълар) деп арнайы коятрукцияларды атайды. Олар бөлмелерді жарықтандыру жэне желдету ушін (егер бүл мәселе терезелер көмегі аркылы шешілмесе) жабында орналастырылады. Негізінен күн тартарлар бір қабатгы енеркәсіп және сирек жағдайда азаматтық гимаратгарда қолданылады. Жоғарыда келтірілгендерден басқа, тағы да конструктивті элементтер бар, (мысалы: балкондар, кіріс алаңдар, терезе алды жактау, жертөле жэне тағы басқалар). Оларды жоғарыда аталған топтарға жатқызуға болмайды. Талап койылатын еңбектің гигиеналық және тұрмыстық шартгарын қамтамасыз ету үшін, ғимарат арнайы санитарлык-техникалық және инженерлік қондыргылармен (жыльггу, желдету, газбен қамтамасыз ету, тамақ дайьіндауға арналған плиталар немесе пештер, суық жэне ыстық сумен қамтамасыз ету, канализацня, қокыстарды шығару, жасанды жарықтандыру, радиоландыру жэне тағы басқалармен) жабдыкталады. Бұл кондырғылардың элсментері осы курста, ғимаратгардың копструк- цияларымен тығыз байланысқаи кейбір бөлшектері болмаса, карасты.

Дата добавления: 2017-01-13