Понятие, структура и основные черты кредитной системы в РФ. 5 страница

	Өткізілген өнімнің өзіндік құны, мың теңге	Өткізілген өнімнің құны, мың теңге	Жалпыпайда, мыңтеңге	Пайдалылық (залалдылық) деңгейі, %
Алматы облысы	8 478 674	10 733 331	2 254 657	26,6
Ақсу	69 868	36 777	-33 091	-47,4
Алакөл	368 904	540 453	171 549	46,5
Балқаш	585 364	649 489	64 125	11,0
Енбекшіқазақ	852 894	1 210 134	357 240	41,9
Ескельді	180 135	283 955	103 820	57,6
Жамбыл	322 751	373 070	50 319	15,6
Іле	1 304 774	1 769 427	464 653	35,6
Қарасай	582 489	901 087	318 598	54,7
Қаратал	250 145	248 392	-1 754	-0,7
Кербұлақ	191 898	219 257	27 359	14,3
Көксу	60 494	67 830	7 336	12,1
Панфилов	351 472	368 770	17 298	4,9
Райымбек	344 109	397 709	53 600	15,6
Сарқан	254 334	314 985	60 651	23,8
Талғар	565 894	582 993	17 099	3,0
Уйғыр	142 939	169 974	27 035	18,9
Қапшағайқ.ә	1 577 984	2 398 051	820 067	52,0
Талдықорғанқ.ә.	77 369	89 973	12 604	16,3
Текеліқ.ә.	394 856	111 005	-283 851	-71,9

2.8 кесте - Облыс өңірлері бойынша халықтың мал мен құсы бар аулаларының саны

	Аула саны	малы бар үй шаруашылықтары, %-бен	100 аулаға шаққанда малмен қамтамасыз етілуі, бас
Барлығы	оларданмал мен құсыбарлар	МІҚ	сиыр	шошқа	қой мен ешкі	жылқы
Облысбойынша
Ақсу						-	1 619
Алакөл
Балқаш
Еңбекшіқазақ
Ескелді
Жамбыл						-
Іле
Қарасай
Қаратал
Кербұлақ							1 565
Көксу
Панфилов
Райымбек						-	1 248
Сарқан
Талғар
Ұйғыр						-	1 207
Қапшағай қ.
Талдықорған
Текелі қ.

Алматы облысында соңғы жылдары мал шаруашылығы қарқынды дамып келеді. Өткен жылғыға қарағанда мал мен құстын саны 8,7 % өсті.

«Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ Алматы филиалы 2015 жылы отбасылық типтегі тауарлы-сүт фермаларын дамытуға бағытталған «Ырыс» қаржыландыру бағдарламасын жүзеге асырады. Бағдарламаның мақсаты 50-ден 100 басқа дейінгі мүйізді ірі қараға арналған тауарлы-сүт фермаларын құрып, кеңейту болып табылады.

2.9 кесте - Алматы облысында мал шаруашылығы өнімдерінің өндірісі және мал мен құстың өнімділігі

	Шаруашылықтардыңбарлықсанаттары
2015ж.	2014ж.	2015ж. 2014ж. %-бен
Тірідейсалмақта мал мен құстыңсоюғаөткізілгені, тонна	315 846,04	301 725,16	104,7
Соның ішінде:
ІҚМ	130 747,83	124 945,30	104,6
қой	45 901,77	44 899,03	102,2
ешкі	5 788,72	5 749,17	100,7
шошқа	17 400,86	16 777,81	103,7
жылқы	27 619,18	26 657,69	103,6
құс	87 995,17	82 451,38	106,7
түйе	386,51	238,78	161,9
Сойыссалмақтамалменқұстыңсоюғаөткізілгені, тонна	189 458,72	178 319,81	106,2
Соныңішінде:
ІҚМ	67 254,90	64 252,41	104,7
қой	23 162,83	22 598,85	102,5
ешкі	2 931,31	2 911,50	100,7
шошқа	12 442,71	12 067,10	103,1
жылқы	14 076,53	13 503,15	104,2
құс	69 382,29	62 863,85	110,4
түйе	205,14	119,95	171,0

Алматы облысының мал шаруашылығында мал мен құстың барлық түрлері артып келеді. Соның ішінде, «Сыбаға» бағдарламасының арқасында асыл тұқымды ірі қараның үлесі 14 пайызға жеткізіліп, асыл тұқымды қой мен ешкі 21 пайыздан асты. Бағдарлама шеңберінде 20 мыңнан астам басқа арналған 363 фермерлік шаруашылық, 12 мың басқа арналған мал бордақылау алаңдары, 3,5 мыңнан астам репродуктор шаруашылықтары құрылды.

Ауыл шаруашылығын қолдау аясында биылғы жылдың 10 айында ауылдықтар 13 млрд. теңге қаржылай қолдауға ие болды. Бүгінде облыс ауылшаруашылық өнімдерімен өзін-өзі толық қамтамасыз етіп, басқа өңірлерге шығаруға да қол жеткізді.

2.10 кесте – Өнірлер бойынша ауыл шаруашылығы құралымдардағы мал шаруашылығы өнімдерін өткізу нәтижелері

	Өткізілген өнімнің өзіндік құны, мың теңге	Өткізілген өнімнің құны, мың теңге	Жалпыпайда, мыңтеңге	Пайдалылық (залалдылық) деңгейі, пайызбен
Алматы облысы	58 000 919	68 957 953	10 957 034	18,9
Ақсу ауданы	682 131	1 211 327	529 196	77,6
Алакөл ауданы	724 157	1 173 953	449 797	62,1
Балқаш ауданы	2 542 275	3 275 553	733 279	28,8
Еңбекшіқазақауданы	3 295 122	4 025 358	730 236	22,2
Ескелд іауданы	1 603 882	2 471 712	867 831	54,1
Жамбыл ауданы	3 170 684	3 984 612	813 928	25,7
Ілеауданы	23 780 772	26 073 686	2 292 914	9,6
Қарасай ауданы	4 415 579	4 761 017	345 439	7,8
Қаратал ауданы	787 679	1 084 735	297 056	37,7
Кербұлақ ауданы	606 218	1 028 830	422 612	69,7
Көксуауданы	187 734	227 859	40 125	21,4
Панфилов ауданы	4 032 291	5 469 636	1 437 345	35,6
Райымбек ауданы	1 319 049	1 919 873	600 824	45,5
Сарқант ауданы	652 823	884 653	231 831	35,5
Талғар ауданы	3 485 219	3 783 831	298 612	8,6
Ұйғыр ауданы	3 573 787	3 726 364	152 577	4,3
Қапшағай қ.	50 285	63 768	13 483	26,8
Талдықорған қ.	3 073 702	3 763 551	689 850	22,4
Текелі қ.	17 533	27 633	10 100	57,6

3.1 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізудің экономикалық тиімділігін жетілдіру жолдары

Өнімді өткізу саясаты жоспар – бағдар жасау негізінде жүргізіледі. Оның жүзеге асырылуы бәрінен бұрын кәсіпорын жұмыскерлерінің қызығушылықтарымен ынта – жігерін ұйымдастыруға бағытталған.

Бұл саясаттың мазмұнының негізі: болжамданатын, ағымдағы, орта және ұзақ уақыт даму үрдістерін айқындау және бағалау, өндірістік экономикалық және әлеуметтік дамудың стратегиясы мен тактикасын дамыту, экономикалық дамуының негізгі реттегіштерінің параметрлерінің және сандық өлшемін анықтау және орнату, шаруашылық етудің экономикалық механизмінің құраушыларын-мемлекеттік және басқа да инвестицалар бағасын, қарыздар, несиелер және т.б.

Өнім өткізу саясатының негізгі міндеттері:

- Өнімді өткізу жүйесінің модикификациясы есебінен өткізудің балама желісін құру;

- Жаңа тауардың артықшылықтары мен жетістіктері жөнінде тұтынушыға ақпарат беру үшін ақпаратты жарнама саясатын белсенді жүргізу;

- Жаңа тауар мен нарықта бар ұқсас тауар арасындағы функционалды бәсекені анықтау;

- Жаңа тауардың нарыққа келуіне бәсекелестерді жауапты мінез құлқы мүмкіндіктерін зерттеу;

- Жаңа тауардың нарыққа бейімделуін қамтамасыз ету.

Кәсіпорыннын өсу кезеңінде тұтынушылар тауарды танып осы негізде оны өткізу жылдам көбейіп, тауар модификациясы кеңейеді, өндіріс толық қуаттылықта жұмыс істей бастайды. Нарықтан нақты тауар үлкен көлемде сатылады, бәсеке тауар пайда бола бастайды. Бұл кезенде тауар жұмыс істегендіктен және жетілгендіктен оның сапасы өте жоғары. Өсудін жоғары қарқыны бағаланады. Кәсіпорын табысы жылдам өседі және кезең аяғына дейін жоғары шамасына жетеді. Себебі бұқаралық нарық осы тауарға төлеуге дайын. Маркетологтар табыс алу басын өнімді өткізу кезеңімен байланыстырылады. Барлық мүмкін болатын нарықты қамтуға мүмкіндік беретін жолдарды қарастыру алға шығады. Тауар шағару көлемінің өсуінен шығындар өсіп, бәсекелестер саны көбейеді. Жоғары табысты нарыққа енетін кәсіпорындар пайда болады,енгізу көлемі тез өсіп, тұтынушылар тобы көбейеді. Жоғары табысты нарыққа енетін кәсіпорындар пайда болады. Бұл жаппай өткізу арналаоы арқылы жүзеге асады. Сондай – ақ жарнама жұмыстарының акценті ақпараттықтан агрессивті, сендіруші, бұқаралық жарнамаға ауысады. Кәсіпорын нарықтағы лидерлігіне, сауда белгісіне және ерекше бәсеке қабілеттілігіне сүйене отырып, тұтынушы өз тауарының жетістіктеріне сендіруге тырысады.

Бұл кезенде кәсіпорынның өнімді өткізудегі басымды саясаттары:

- Сұраныс өсуі жағдайында нарықты кеңейту;

- Тауар модификациясы есебінен тура бәсекелестен арылу;

- Тауарлар үлкен көлемде сату үшін үлкен өткізу желісін қолдану;

- Тұтынушылардын жаңа тобын тарту мақсатында бағаны төмендету.

Мұндай нарықта даму үшін қаржылық базасы болу керек. Кезең бойынша кемелдену сатысы ең ұзақ болып саналады. Нарықта шеттен тыс сегменттелген. Бұл кезең өндірістің қуаттылағын толық немесе кейбір артып қалулармен жәнк технология тұрақтылығымен байланысты. Тауар ірі партиялармен шығарылып, ассортиментті кеңейту және тереңдету шығындары жоғары болады. Кәсіпорын сұранысты қанағаттандыру мақсатында тауарларды үлкен көлемде шығару саясатын ұстанады. Тауарлар басымды сапасымен ерекшеленеді және ол дәстүрлікке өтеді. Бұл кезеңде тауарды табысы орта тұтынушылар сатып алады.

Өнімді өткізу саясаты келесідей бағытта құрылу мүмкін:

- өндірісті мамандандыру;

- әртараптандыру;

- диверсификациялау;

- интеграциялау;

Мамандарды қолдануға келесі факторлар әсер етеді:

- өндірісті ұлғайтуға ресурстардың болмауы;

- технология процестің ерекшеліктері және тауардың өзіндік артықшылықтары;

- нақты тауар нарығының терең сегменттелуі.

Әртараптандыру саясаты бәсекелестердің тауарлар мен қызметтеріне қарағанда ерекше, өте жақсы сапасымен тауарлар мен қызметтердің бөлініп шығуы, олардың айрықша тұтынушылық қасиеттер, ерекше сапа, ғылыми техникалық және технологиялық ерекшеліктер, шикізаттың басым сапасы, сенімділік, сатылғаннан кейінгі қызмет және сыртқы түрі жатады. Алайда бұл саясат үлкен шығындарды талап етеді.

Әртараптандыру саясаты фирманың нақты тауар саясаты деңгейінде өсу мүмкіндігі аз болса немесе бәсекелестер позициясы өте нақты болғанда қолданылады. Әртараптандыру шоғырланған және таза түрін бөліп қарастыруға болады. Шоғырланған дииверсификацияда фирма өндіріс тізбегінен шығып, өндіріс бағдарламасын қызметтің басқа түрлерімен толықтырады.

Өнім элиминациясы – бұл өнімді қысқарту саясаты. Элиминация бойынша шешімді төмендеу немесе енгізу сатысында келесідей факторлар есебінен қабылдайды:

- өнімді өткізу көлемін және оның жалпы айналым көлеміндегі бөлімін төмендету;

- нарық бөлігін қысқарту;

- нақты өнім есебінен шығындарды жою нолге төмендейді;

- жарнамалаудың жоғарғы пайызы;

- сұраныс құрылымының, сәнінің және құндылығының өзгеруі.

Өндіріс бағдарламасынан өнім шығару туралы шешімді міндетті түрдее экономикалық көрсеткіштерді (табыс, шығын) және фирма тауары арасындағы байланысты талдағаннан кейін ғана қабылдау керек.

Елбасының дәстүрлі жолдауында «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» осы жолдауда өз сөзінде Президент ел тарихының ХХІ ғасырдағы аса бір күрделі кезеңі аяқталып келеді. Дүние жүзінің экономикасын тұралатқан жаһандық дағдарыс дауылы әлі басыла қойған жоқ.

Ауданның экономикалық-әлеуметтік жағдайы бірқалыпты өсуде. Аудан бойынша 2013 жылы жалпы халықтың саны 278,7 мың адамға жетті. Бұл көрсеткіш әр жылда 4,2 мың адамға өсіп отыр, ал 2013 жылдың 25 ақпан мен 6 наурыз аралығындағы өткен халық санағының алдын ала жасаған мәліметі бойынша аудан халқының маны 294,5 мың адамға жетіп отыр.

Ауыл шаруашылығының өнім көлемі жылдан жылға артуда 2013 жылдағы ағымдағы бағамен есептегенде ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 55 млрд. 195 млн тенгені құраса, 2014 жылдың қорытындысы бойынша ауданда тұтас алғанда ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 60млрд 112 млн теңгені құрады. Ал, 2015 жылдың ауыл шаруашылық қорытындысы жалпы өнім көлемі 67 млрд 95 млн теңгені құраған.

Ауыл кәсіпкерлері маркетинг мәселелерін толық менгерумен бірге, ауыл шаруашылығы өндірістік маркетинг қызметін пайдалана білгенде ғана кәсіпорын көздеген мақсатына, мол табысқа қол жетеді.

Ауыл шаруашылығын дамуының негізгі мәселелері:

- ауыл шаруашылығық өнімдерін өндеу саласындағы инфрақұрылымның төменгі деңгейі;

- суармалы судың жеткіліксіздігі;

- ауыл шаруашылық өнімдерін өндеу бойынша кәсіпорындардың және көкөніс қоймаларының жеткіліксіздігі;

- шаруа қожалықтарының ыдырап орналасуы, жер иеліктерінің мөлшерінің аз болуы, жаңа технологияларды қолдану, егін тәртібін сақтау, жаңа сорттарды қолдану мүмкіндіктерді бермейді;

- аруа қожалықтары территорияларында суғару инфрақұрылымының (тұнбалануы және қоқыстануы) істен шығуы;

- тұрғындардың ауылдық жерден кетуі;

- трактор парктерінің машиналарының тозуы 80٪ жоғары;

- инженерлік инфрақұрылым мен коммуникацияның төменгі деңгейі;

- жердің ауыспалы егін тәртібінің сақталмауы;

- суармалы судың тиімсіз қолданылуы;

- агроөнеркәсіп кешенің қолдау мен дамытуға бюджеттен қаражаттардың жеткіліксіз болуы.

Алдағы уақытта ауданның болашағы бағдарламасында келесідей шараларды жүзеге асыру керек:

- өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігің арттыру;

- агроөнеркәсіп кешенің дамыту;

- қолайлы кәсіпкерлік климатты қамтамасыз ету;

- өнімдерді тиімді өткізуді дамыту;

- жоғары, тиімді қызметтерді ұсыну;

- агробизнеске қатысушылардың тәжірбие алмасуы;

- өнірлік, өнііраралық және сыртқы экономикалық, шаруашылық іскери қатынастар аясын кеңейту;

- халық қолөнер шеберлерінің элементтерін көрсету.

Жәрменке өткізуді ұйымдастыру төмендегі келтірген нәтижелерді жүзеге асыруға мүмкіндік туғызады.

- Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіп кешені жетістіктерін презентациялау;

- Ауыл шаруашылығы тауарлары, қызметтерн сыртқы және ішкі нарықтарға шығаруға қолдау көрсету;

- АӨК қатысушыларының өзара жіне басқа секторлармен іс-қимыл жасауын күшейту;

- Қоғамның, мемлекеттік басқару, жергілікті атқару органдарының және агробизнес өкілдерінің ақпараттандырылу деңгейің арттыру;

- Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен АӨК басқа да қатысушыларының имиджін арттыру;

- АӨК саласының өзекті мәселелерді анықтап, аталған мәселелерді атқару органдары мен мүдделі құрылымдардың назарын аудару;

- Өңірлердің әлеуметтік маңызы бар мәселелерді бірге талқылау және ақпарат алмасу;

- Тәжірбие алмасу,қарым-қатынас, әріптестік қатынас орнату, одақтар құру;

- Әріптестер табу және одақтарға, бірлестіктерге бірігу мүмкіндігі;

- АӨК қолдау бағдарламаларын, жетістіктерін, идеяларын жылжыту.

Алдағы уақытта ауданның ауыл шаруашылығы өнімдерін тиімді өткізуді жетілдіру үшін бірінші кезекте өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, тұтынушыларға сапалы отандық өнімдерді тиімді бағамен ұсыну бойынша шаралар ұйымдастыру керек.

3.2 Мемлекеттік қолдау шаралары (кооперациялар құру, субсидиялау, салық салу, мемлекеттік реттеу т.б.)

Ауыл шаруашылық өндірісінің жоғары қарқынмен тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін мемлекеттік деңгейде біраз кезек күттірмейтін шараларды жүзеге асыру қажет.

Отандық азық-түлік базарын дамыту, оның бәсекелестік қабілетін арттыру мәселелерін шешу үшін оның импортқа тәуелділігін, әсіресе республикада көп көлемде өндірілетін өнімдер бойынша (күріш, қарақұмық, сары май, ет өнімдері) кеміту қажет. Маманданған тауар аймақтарын дамыту, аймақ аралық өзара қатынастарды қалыптастыру, теміржол көлігінде азық-түлік өнімдері үшін төмендетілген коэффициенті тағайындау арқылы сұраным мен ұсынымның тепе-теңдігін жасау қажет. 2010 жылы бидайды оның тауарлары аймақтарынан Оңтүстік-Батыс облыстарға және Оңтүстік аймақтарға жеткізудің құны оның бағасының 30 пайызындай болды. Қалыптасып отырған жағдайда кейбір аймақтарға азықтық бидайды тасу тиімсіз, соның салдарынан ол жерлерде нан өнімдерін тұтыну деңгейі төмен (республикалық деңгейден 25 пайыздай төмен). Бидайдың қатты, күшті сорттарын өндіруді щнталандырған дұрыс. Өйткені, оларға сұраным жоғары.

Жеміс-жидек өнімдерінің аймақ-аралық сауда айырбасын дамытудың маңызы ерекше. Бұл істе көлік тарифін төмендетудің маңызы тіпті үлкен.

Ауыл шаруашылығында тауар өндірушілердің барлық жерде базарға жеке-жеке емес, әртүрлі бірлестіктер, соның ішінде кооперативтер құрамында шыққаны дұрыс.

Аудандарда құрылып жатқан «сатушы-дайындаушы пункттер», сатушы-дайындаушы фирмалардың монополиялық тенденцияларын тежеуді ұйымдастырудың мысалы іспетті бола алады. Келешекте олардың негізінде таза пайданы көздемейтін өнім сатып отыратын кооперативтер құрылуы мүмкін.

Дата добавления: 2017-02-01