Структура навуковага пазнання

Такім чынам, навука – гэта адмысловы тып пазнання, скіраваны на дасягненне абгрунтаваных, сістэматычных і аб’ектыўных ведаў. Яна выступае як неад’емны сегмент культуры, які стала ўзаемадзейнічае з іншымі яе сегментамі. У багацці яе ўнутраных вызначэнняў і складанасці знешніх стасункаў – аснова яе рухомага, жывога характару, яе здольнасці да развіцця. Дадзенае развіццё адбываецца ў няпростым сацыяльным кантэксце, асабліва на сучасным этапе. У сувязі з гэтым узнікаюць грунтоўныя духоўныя праблемы, грунтоўныя і ў плане складанасці іх рашэння, і з пункту гледжання іх актуальнасці, іх значэння. Іх вырашэнне патрабуе інтэнсіўнай духоўнай працы ўсяго чалавецтва, максімальнай мабілізацыі ягонага інтэлектуальнага патэнцыялу.

ПЫТАННІ І ЗАДАННІ

1. Што характарызуе навуку як культурны феномен?

2. Правядзіце параўнальны аналіз філасофіі і навукі як тыпаў пазнання.

3. Як Вы ставіцеся да тэзы, згодна з якой навука можа ўсё? (У дадзенай тэзе акрэсліваецца пазіцыя, якую можна назваць “ідэалогіяй усемагутнасці навукі” [58, c.135].) Калі навуковаму пазнанню ўсё-такі ўласцівы пэўныя межы, дык дзе яны?

4. На думку К.Ф.фон Вайцзэкера, “пасля выбуху атамнай бомбы для навукоўца быць свядомым носьбітам палітычнай адказнасці – гэта самавідавочны абавязак” [88, c.72-73]. Ён указвае далей, што формы ўдзелу навукоўцаў у палітычным жыцці могуць быць рознымі: яны вызначаюцца асабістымі здольнасцямі кожнага з іх, характарам палітычнай сітуацыі [88, c.73]. Як Вы лічыце, у якіх формах павінна ўвасабляцца грамадска-палітычная адказнасць навукоўцаў у сучасных умовах?

Навуковае пазнанне характарызуецца метадычнай арганізаванасцю і структурным адзінствам. Увогуле, тэза пра метадычнае і структурнае адзінства навукі мае праблемны, дыскусійны статус; яна актыўна абмяркоўваецца філосафамі і навуказнаўцамі. Пры гэтым усё больш пашыраецца пазіцыя, якая аддае перавагу моманту разнастайнасці, варыятыўнасці навуковага пазнання [56, c.14-15]. У сувязі з гэтым варта адзначыць, што, хоць дадзены момант сапраўды істотным чынам уласцівы навуцы, ён зусім не выключае яе грунтоўнага адзінства; наадварот, гаворка павінна ісці тут пра іх узаемасувязь, пра рознасць у стыхіі тоеснасці. На карысць такой высновы сведчыць наяўнасць шчыльных і дынамічных дачыненняў паміж структурнымі кампанентамі навуковага пазнання, у якім бы плане яго структура ні разглядалася.

У тым, што навука мае шматпланавую структуру, няма нічога дзіўнага: гэта тлумачыцца і адзначаным вышэй багаццем яе ўнутраных вызначэнняў, і разнастайнасцю знешніх стасункаў, і складанасцю тых мэтаў, якія яна павінна дасягнуць. Калі навукова-даследчую дзейнасць разглядаць з пункту гледжання яе задач, сродкаў і вынікаў, дык выяўляецца трохузроўневая яе структура. Пры гэтым вылучаюцца эмпірычны, тэарэтычны і метатэарэтычны ўзроўні. Тэрміны “эмпірыя” і “тэорыя” ўзніклі ўжо ў эпоху Антычнасці, яны прайшлі з таго часу пэўную эвалюцыю, у выніку якой набылі новыя значэнні (у сучасных умовах можна весці гаворку пра іх полісемічны характар). Тэрмін “метатэорыя” належыць дваццатаму стагоддзю; у лінгвістычным, этымалагічным плане, аднак, яго карані таксама сягаюць у мову элінаў.

Дата добавления: 2014-10-31