Инерция моменти, куш моменти. Айналмалы козгалган дененын энергиясы

Масса букылалемдык тартылыс занына сайкес, денелердын баска денелермен асерлесу кабылттылыгын де сипаттайды. Мундай жагдайда масса гравитациянын олшемы болып табылатындыктан, оны гравитациялык масса д.а. Масса-скалярлык шама.

Ньютоннын I заны.Дене баска быр сырткы куш асер еткенше тыныштык куйын сактайды немесе тузу сызыкты козгалыста болады. Дененын козгалысын немесе тыныштык куйын сактауга умтылуын инерттылык д.а. Сондыктан Ньютоннын 1 заны инерция заны д.а.

Ньютоннын I заны. Масса жане куш угымдары. Ньтоннын II,III зандары, олардын жана туры, дене импульсы. Импульстын сакталу заны.

Фотоэлектрлик эффект. Фотоэффект. Сырткы фотоэффект. Зандары.

Куйынды электр орысы. Ыгысу тогы. Толкын тендеуы. Электромагниттык орыс ушын.

Айнымалы электр орысы куйынды магнит орысын тугызады, олар быр-бырынен тауелды пайда болса да, заряд н\е ток ток козынен тауелсыз болады. Жалпылама алганда бул электромагнит орысы болып саналады.

Ыгысу тогы - электрлык индукциянын озгеру жылдамдыгына тэуелды жэне откызгыштык токка уксас магнит орысын аныктайтын физикалык шама.

ЭМТолкыннын дифференциалдык тендеулеры орыстын толкын тендеулерын канагаттандырады: V2E=1\v2*d2E\dt2, V2H=1/v2*d2H/dt2. Шешымдеры: E=E0cos(wt-kx+ф), H=H0cos(wt-kx+ф)

Жарыктын затка еткен асеры былынетын кубылыстардын быры - фотозлектрлык эффект (кыскаша фотоэффект) болады. Фотоэффект деп тускен жарык ыкпалынан заттанэлектрондар боынып шыгу кубылысы айтылады. Бул кубылысты алгаш немыс физигы Герц (1887 ж.) байкаган. Ол электромагниттык толкындар алу ушын тажырибелер жасаганда электр ушкындары пайда болатын вибратор санылауына ультракулгын саулелеры мол жарык тусырылгенде электр ушкындары молайып, электр разряды кушейетындыгын байкаган. Одан сон агылшын физигы Гальвакс (1888 ж.) терыс зарядталган цинк пластннкага ультракулгын саулелер тусырылгенде онын заряды кемитындыгын тагайындады.

Фотоэлектр кубылысын сол кезде (1888 ж.) белгылы орыс физигы А. Г. Столетовтын толык зерттеген.

Катты немесе суйык денелердын жарык саулесын (фотондарды) жутуы натижесынде электрондардын болынып шыгу кубылысысырткы фотоэффект делынеды.

Сырткы фотоэффектыны тажырибе жузынде А.Г. Столетов (1888) толык зерттеп, онын бырнеше зандарын тужырымдап берген. А.Г. Столетов ашкан фотоэффектынын бырыншы заны былайша тужырымдалады: максимал фотоэлектрлык ток (каныгу фототогы) тускен жарык агынына тура пропорционал болады. 1905 ж.А.Эйнштейн сырткы фотоэффект кубылысын жарыктын кванттык теориясы тургысынан тусындырып берды. Сыртка карай болынып шыккан электроннын максимал кинетик. энергиясынын (Емак) шамасы электронга берылген фотоннын энергиясы (hv) мен шыгу жумысынын (φ) айырымына тен (Емак=hv–φ) екендыгы тажырибе жузынде далелденды. Сырткы фотоэффектынын бул екыншы заны, ягни Эйнштейн заны былайша тужырымдалады: фотоэлектрондардын максимал энергиясы тускен жарык жиылыгыне сызыкты тауелды болып оседы жане онын каркындылыгына байланысты болмайды

Куш депденелердын озара асерлесуынын натижесынде быр-бырыне удеу беруын айтамыз. Ньтоннын II заны: дененын алган удеуы, асер етушы куше тура пропорционал, ал дене массасына керы пропорционал жане асер етушы куштын багыты бойынша озгереды a=F/m.

Ньтоннын III заны: асерлесушы екы дененын быр бырыне асеры ар уакытта сан жагынан тен, багыттары жагынан карама карсы. F12=-F21

Дененын массасы мен жылдамдыгынын кобейтындысын импульс д.а. P=mv

Туйык жуйенын импульсы уакыт отуымен озгермейды.

Инерция моменты — айналмалы козгалыстагы катты дененын инерттылыгынын олшемы.^[

Куш моменты - куштын асер ету сызыгынан куш арекеты карастырылатын оске дейынгы ара кашыктыгымен куштын кобейтындысыне тен шама.^[1] Куш моменты векторы - ось багытымен караганда куштын денены сагат тылыне карсы багытта айналдыргандай корынетын куш пен моменттык нуктеден отетын жазыктыкка перпендикуляр болып багытталады.

Дата добавления: 2014-12-16