Элементар болшектин денгейи. Элементар болшектердын жалпы касиеттеры

11. Жарыктын корпускулалык жане толкындык касиеттерынын арасындагы байланысты беру. Кванттык объектылердын касиеттерын механика Луи-де-Бройль кагидасына негызделген, жарыкка быр уакытта ары болшектын (корпускулалар), ары толкыннын (жарыктын кос корпускулалык-толкындык табигаты) касиеттеры катысады, сол сиякты электрондар жане материянын кез-келген баска болшектеры корпускулалыкпен катар толкындык касиеттерге де ие.Арбыр объектыге корпускулалык сипаттамалар энергия Е жане импульс Р сиякты, толкындык сипаттамалар жиылык жане толкын узындыгы λ тан.Фотондагы сиякты корпускулалык жане толкындык сипаттамалардын аракатынасы:E=h𝜐 =ћ немесе Р=

12. Абсолют катты дене динамикасы. Масса центры.Материялдык нуктелер жуйесы.Масса центрынын козгалыс заны. Абсолют катты дене – карастырылатын мысалдын шартында деформациясын елемеуге болатын дене. Абсолют катты дененын козгалысы – ылгерылемелы козгалыс жане айнымалы козгалыс болып келеды. Ылгерылемелы козгалыс деп - козгалатын денемен байланысты тузудын озыне-озы параллель козгалуын айтады. Айнымалы козгалыс деп- дененын барлык нуктелерынын айналу осы аркылы шенбер жасай козгалуын айтады. Материялдык нукте деп- олшемдеры ескерылмейтын, бырак нактылы массасы бар денелер туралы механикалык угым. Материялдык нуктелер жуйесы механикалык жиынтыгын материялдык нуктелер жуйесы деп атауга болады, егер арбыр денены материялдык нукте деп карастыруга болса. Масса центры - жуйены козгалткан кезде жуйенын барлык массасы жинакталган материалдык нукте сиякты козгалатын механикалык жуйедегы массанын таралуын сипаттайтын нукте.

13. Элементар болшектердин кванттык касиеттери. Де Бройль толкыны. Элементар болшектер – заттын ен усак жане ышкы курылымы ен карапайым деп есептелетын болшектеры. Элементар болшектердын касиеттеры мен курылымын зерттеу – казыргы физиканын негызгы маселелерынын быры. Казыргы кезде антиболшектерды косканда 200-ге жуык элементар болшек белгылы болып отыр. Солардын ышынен атомдар курамына кыретын электрон, протон жане нейтрон гана. Элементар болшектерды зерттеу саласында сонгы уакытта ыры табыстарга кол жетты. Элементар болшектердын курылымы азырше айкындалмаса да оларды нагыз элементар деп айтуга болмайды. Элементар болшектердын курделы болатындыгы олардын быр-бырымен асерлесетындыгыне байланысты. Де Бройль толкындары – козгалыстагы кез-келген болшекпен байланысы жане онын кванттык табигатын бейнелейтын толкын. Де Бройль толкын жиылыгы 600 МГц тен.

14. Термодинамиканын 1-ши бастамасы, онын изопроцестерге колданылуы. Изохоралык,изобаралык,изотермиялык, адиабаттык политропты процестер. Термодинамиканын 1-шы бастамасы – термодинамикалык процесте энергиянын сакталу жане айналу заны. Термодинамиканын 1-шы бастамасы: жуйеге берылетын жылу онын ышкы энергиясынын озгеруыне жане сырткы куштерге карсы жасалатын жумысына кетеды. Деференциалды формада: δQ=du+δA Термодинамиканын 1-шы бастамасын изопроцестерге колдану. Негызгы параметрлерынын быреуы туракты сакталатын термодинамикалык жуйелермен болатын тепе-тендык процестерды карастырамыз.Айнымалы проссец деп(Р,V)диаграммасында цикл туйык кисыкпен сипатталатын процесс. Жумыс – термодинамикалык жуйе куйынын функциясы,гана емес сонымен катар болган процестын турынын функциясы болып саналады. Термодинамиканын 1-шы бастамасын жылу Q жумыс А сиякты жуйемен болатын процестын функциясы болып саналады. 1)Изохора dQ=dW; dQ=C_vmdT; W=C_vT; 2) изобара С_pmdT=C_vmdT+dA; C_pmdT=C_vmdT+ *RdT; 3) изотерма Q= RT ; 4) Адиабата dA= - dW; P₀V₀=P1V2; A=C_v(T₁-T₂) Изохоралык процесс. Бул процесте газ колемi озгермейдi: V = const. Газдын iшкi энергиясынын озгерiсi оган берiлген жылу молшерiне тен: ΔU = Q. Егер газ кыздырылса, онда Q > 0 жане ΔU > 0 – iшкi энергия улгаяды. Газды суыткан кезде: Q < 0 жане ΔU < 0, онын iшкi энергиясы азаяды. Изотермалык процесс. Изотермалык процесс кезiнде газдын температурасы туракты болады (Т = const) жане онын iшкi энергиясы озгермейдi. Газга берiлген барлык жылу молшерi пайдалы жумыс аткаруга жумсалады: Q = А′. Газ белгiлi жылу молшерiн (Q > 0) алган кезде, ол он жумыс аткарады (А′ > 0). Керiсiнше, егер газ коршаган ортага жылу берсе, онда онын аткарган жумысы терiс болып саналады. Изобаралык процесс. Изобаралык процесс кезiндегi газга берiлген жылу молшерi онын iшкi энергиясынын бiрге озгеруiне жане кысым туракты болган кездей P = const жумысты аткаруга шыгындалады. Адиабаталык процесс. Коршаган ортамен жылу алмасуы болмайтын жагдайда отетiн жуйедегi изопроцесс адиабаталык процесс деп аталады. Адиабаталык процесс кезiнде Q = 0 жане жуйенiн iшкi энергиясынын озгеруi жумыс аткару аркылы гана журедi: ΔU= А. ΔU= А тендiгi белгiлi корытынды жасауга мумкiндiк бередi. Егер жуйеде он жумыс жасалса, мысалы газ сыгылатын болса, онда онын iшкi энергиясы улгаяды жане температурасы оседi. Керiсiнше, газ улгайган кезде, ол озi он жумыс аткарады (Ау > 0). Онын iшкi энергиясы азаяды да, газ суиды. Политроптык процесс. С= const.PVⁿ= const. TV^n-1= const. Мунда n политроп корсеткышы.

15. Атом молшери жане орныктылыгы, фотоэлектрлик эффект, абсолют кара дененин саулелену проблемасын шешуде классикалык физикадагы кайшылыктар. Зат курамына кыретын электр зарядынын тербелыстеры электромагниттык жарык шыгарудын алгы шаттары болып табылады, зат жарык шыгарганда энергиясын жогалтады. Жылулык салелену- жарык шыгарушы дене мен тепе-тендык куйде болатын салеленудын жалгыз туры болып табылады. Жылулык салелену тепе-тендык кубылыс дене бырлык уакытта канша энергия жутса, сонша энергияны жарык ретынде шыгарады. Дененын энергетикалык жаркырауынын спектрлык тыгыздыгы R_v,т – жылулык саулеленудын сандык сипаттамасы болып табылады. R_v,т=dW^c_v,v+dv/dV дене бетынын ауданынан шыгатын жарыктын куаты.Кез-келген температурада озыне тускен барлык салелерды талгамай жутатын дене абсолют кара дене деп аталады. Кара дененын барлык жиылык жане температура ушын спектрлык жуткыштык кабылеты бырге тен: Аv_,Т=1. Абсолют кара денелер табигатта жок, алайда кара куйе сиякты заттар жиылыктын белгылы быр интервалында абсолют денеге жакын келеды. Фотоэлектрлык эффект деп тускен жарык асерынен заттан электрондардын болынып шыгу кубылысын айтады.Сырткы фотоэффектке арналган Эйнштейн тендеуы: h𝜐=A+mv^2⧸2 Фотоэффеттын кызыл шекарасы: λ₀=ҺC⧸A

16. Бурыштык сипаттамалар: бурыштык жылдамдык пен удеу. Сызыктык жане бурыштык шамалар арасындагы байланыс. Удеу – жылдамдыктын модулы жане багыты бойынша шапшандыгын сипаттайтын векторлык шама. Олшем бырлыгы - м⧸с² Бурыштык жылдамдык – катты дененын айналу шапшандыгын сипаттайтын векторлык шама. Бурыштык жылдамдыктын бырлыктердын халыкаралык жуйесындегы олшем бырлыгы: рад⧸сБырлык уакытта радиус векторы киып откен бурыштын радиан турындегы шамасы. ω= = = Бурыштык удеу – бурыштык жылдамдыктын уакыт бойынша туындысы немесе бурыштын уакыт бойынша екыншы туындысы: Ԑ= = Бурыштык удеудын олшем бырлыгы: рад⧸с²Сызыктык жылдамдык пен бурыштык жылдамдык мына тендеу аркылы байланысты: 𝛝=ωR

17. Кванттык механикадагы сутеги тариздес жуйе. Сутеги атомынын негизги куйи. Бор пастулаттары:1 ) Атом ушын белгылы быр стационар куйлер болады, стационар куйде атом энергия шыгармайды.2 ) Атомнын стационар куйынде электрон шенбер орбитасымен козгалганда онын мына шатты канагаттандырып импуль моментынын кванттык маны болады: L_n=mvr=n 3 ) Атом быр стационар куйден екыншы куйге откенде, быр квант энергия шыгарады не жутады. Е_n+E_m=Һv₁ Осы кагидалар негызынде курылган Бор теориясы тек сутек жане сутек тарыздес атомдардын курылысын тусындыруге колданылады.Бордын атом теориясындаен карапайым атом сутегы атомы. Онын радиусынын дал белгылы быр маны бар жане ол мумкын болатын ен кышы айналу орбитасынын радиусы шамасына тен: а=0,53*10^-8см. Атомнын электроннын энергиясынын ен аз куйы куй деп козган куйлер болады. Сутегы атомынын негызгы куйынын (n=1) энергиясы мынаган тен: 13,6эв.Атомнын негызгы куйыне сайкестыгы электрон орбитасынын радиусы 0,053нм.

18. Нуктенин шенбер бойынша козгалысы. Сызыктык сипаттамалар: центрге тарткыш, центрден тепкиш жане толык удеулер. Кисыксызыкты козгалыстын карапайым турыне материялык нуктенын шенбер бойымен быркалыпты козгалысы жатады. Быркалыпты шенбер бойымен козгалыс дененын шенбер бойымен озара тен аралыгында бырдей жол журуы.Егер удеу траектроия кисыгынын центрыне нормаль багытталган жане жылдамдыктын багытынын озгеру шапшандыгын сипаттаса, онда мундай удеуды центрге тарткыш удеу а_n деп атайды:a_n=𝜐²⧸RАл толык удеу:

19. Нуктенин тузу сызыкты козгалысы. Кинематикалык сипаттамалар: ыгысу, лездик жылдамдык пен удеу.козгалыстын кинематикалык тендеуи. Ыгысу – материалдар кедергысынде тускен куш асерынен серпымды денелердын озара параллель кабаттарынын (талшыктарынын) аралык кашыктыгын озгертпей формациясын ауыстыруы. Мысалы, тык тортбурышты былеудын устынгы кырына онын табанына (жылжымастай бекытылген) параллель багытталган кушпен асер еткенде, былеу ыгысуынын формациясы озгереды. Лездык жылдамдык берылген нуктедегы радиус-вектордын ∆r уакыт бойынша бырыншы туындысын айтады: V=Lim = =r Лездык жылдамдык траектория бойымен жанама багытталган. Лездык жылдамдык модулы жолдын уакыт бойынша бырыншы туындысы болып табылады: V=│v│=Lim =Lim = Лездык удеу деп карастырып отырган нуктенын козгалыс жылдамдыгынын уакыт бойынша бырыншы туындысын, радиус-вектордын уакыт бойынша екыншы туындысын айтады: a=Lim

20. Жарыктын комбинациялык шашырауы.Люминесценция.Лазерлер физикасы. Жарыктын комбинациялык шашырауы – белгылы быр затка тускен жарыктын сол заттан толкын узындыгы озгере отырып шашырауы. Бул кубылысты 1928 жылы ресейлык физиктер Г.С.Ландсберг пен Л.И.Мандельштам жане унды физиктеры Ч.В.Раман мен К.С.Кришнан аркайсысы быр-бырыне тауелсыз оз беттерынен ашкан. Жарыктын комбинациялык шашырауы арнаулы кондыргынын комегымен бакыланады. Жарыктын комбинациялык шашырауын анык бакылау ушын жарык мейылынше монохроматты болу керек, былайшы айтканда денеге тусырылген толкыннын курамында быр не бырнеше толкын гана болуга тиыс. Люминесценция (лат. Lumen – жарык, escent – алсыз) – деп берылген температура кезындегы дененын жылулык саулеленуынен артык жане узактыгы жарыктын тербелыс периодынан улкен болатын саулеленуды айтады.Люминесценция бырыншы сандык зерттеуынде-ак Стокс ережесы кисынды мазмундалады: люминесценттык саулеленудын толкын узындыгы аркашан осы коздырган жарыктын толкын узындыгынан улкен. Лазер (агылшынша Laser. Light amplification by stimulated emission of radiation – жарыкты мажбурлы саулелену аркылы кушейту). Лазер - саулесын беретын аспап. Онын турлеры: газ лазер, жартылай откызгыш лазер, катты дене лазеры жане суйык зат лазеры.Лазерлык саулеленудын касиеты: 1)Уакыттык жане кеныстыктык когеренттылык.Жарыктын карапайым козыне караганда, жеты есе коп болатын когеренттылык узындыгына тен L=c𝜏~10⁵м сайкес келетын когеренттылык уакыты 𝜏=10^-3с. 2)Катан монохроматтылык (∆λ 10^-11м). 3)Энергия агынынын улкен тыгыздыгы (сиапттын шамасы ~10¹⁰Вт⧸м²). 4)Шоктын оте кышкентай бурышпен таралуы (10⁴есе традиционды оптикалык жарыкталган жуйеге караганда, мысалы прожекторда).

21Электр ориси.электр орисинин кернеулиги. электр орисинин кернеулигин есептеу ушин Гаусс теоремасын колдану. Электр орысы – электрмагниттык орыстын дербес быр туры. Ол электр зарядынын айналасында немесе быр уакыт ышындегы магниторысынын озгерысы натижесынде пайда болады. Э. о-нын магнит орысынен озгешелыгы – ол козгалатын да, козгалмайтын да электр зарядтарына асер етеды. Э.о-нын бар екендыгын онын козгалмайтын зарядка асер ететын кушы бойынша байкауга болады. Электрорысынын кернеулыгы – Э. о-нын сандык сипаттамасы болып табылады.Электр орысынын кернеулыгы – электр орысынын зарядталган болшектер мен денелерге куштык асерын сипаттайтын векторлык шама(Е). Ол электр орысынын белгылы быр нуктесыне койылган нуктелык зарядка асер ететын орыс кушынын (F0) сол зарядтын шамасына (q0) катынасына тен: E0=F0/q0. Бул жерде зерттелетын орыске акелынген зарядтын шамасы (q0) сол орыстын жасайтын зарядтардын шамасы мен олардын кеныстыкте тарала орналасуын озгертпейтындей, мейлынше аз деп карастырылады. Электр орысынын кернеулыгынын бырлыктердын халыкаралык жуйесындегы олшеу бырлыгы: в/м.Гаусс теоремасы, электр динамикасында — электр статикасынын S туйык бет аркылы отетын электр индукциясынын (D) сол бетты камтитын колем (V) ышындегы зарядка (Q) пропорционалдыгын тужырымдайтын негызгы теоремасы.

22.Кванттык механикадагы сутеги таризди жуйе.сутеги атомынын негизги куйи. Кванттык механика, толкындык механика – микроболшектердын (элементар болшектердын, атомдардын,молекулалардын, атом ядроларынын) жане олардын жуйелерынын (мысалы, кристаллдардын) козгалу зандылыктарын аныктайтын, сондай-ак, болшектер мен жуйелерды сипаттайтын физикалык шамаларды макроскопиялык тажырибеде тыкелей олшенетын шамалармен байланыстыратын теория.Атом (коне грекше: ἄτομος - Химиялык элементтерды курайтын, олардын озыне тан ерекшелыктерын сактайтын ен кышкене болшек.

23.Еркин меншикти жане ошетин тербелистер.ошу коэффициенти,логарифмдик декременти. Тербелыстердын ен карапайым туры — жуйе тепе-тендык куйынен ауыткыганнан кейын ышкы куштердын арекетынен пайда болатын тербелыстер. Ондай тербелыстер еркын тербелыстерге жатады. Еркын тербелыстер деп дене тепе-тендык куйынен шыгарылганнан сон сырткы куштын арекетынсыз болатын тербелыстерды айтады,Серыппеге бекытылген жуктын не жыпке ылынген жуктын тербелыстеры еркын тербелыстерге мысал бола алады. Алдынгы такырыптаалынган тербелыс периодынын формулалары осы еркын тербелыстерге катысты. Ошетын тербелыстын донгелектын жиылыгы ω мына формуламен аныкталады: Ошетын тербелысты сипаттайтын тагы быр физикалык шама релаксация уакыты болып есептеледы. Релаксация уакыты дегенымыз тербелыс амплитудасынын шамасы е есес азаюга кеткен уакыт, ягни N-релаксация уакыт аралыгындагы тербелыс саны. Кедергы оскен сайын Т оседы. =₀ болганда , >₀ тербелыс болмайды.

24.Тербелмели процесстер туралы тусиник.физикалык табигаты артурли тербелистерди бир тургыдан тусиндиру. Гармоникалык тербелмелы козгалыс деп нукте козгалысынын тепе-тендык калпына ауытку шамасынын синусоида немесе косинусоида боцымен периоды турде кайталанып отыруын айтамыз.Егер тербелыстегы нуктенын тепе-тендык калпына ауытку шамасы х аркылы белгылесек,онда осы ауыткудын уакытка байланысты озгеруы мына формуламен орнектеледы Х=Acos(wt+?) Немесе y=Asin(wt+?)

25.Ньютон зандары.куш.масса.механикалык куштердин турлери денелердын горизонтальжазыктыктар бойымен козгалысын зерттей отырып, егер денеге баска денелер арекет етпесе немесе олардын арекеты тенгерылген болса, онда дене не тыныштыктагы куйын сактайды, не тузусызыкты жане быркалыпты козгалысын жалгастырады деген корытындыга келген болатын. Бул — инерция заны. И. Ньютон инерция занын механика негызыне енгызды, сондыктан бул занды Ньютоннын бырыншы заны деп атайды. Ньютон екыншы заны - материалдык нукте импульсынын уакыт бойынша бырыншы туындысы нуктеге асер ететын барлык куштердын косындысына тендыгы туралы механиканын заны.^[1]

Ньютоннын ушыншы заны былайша тужырымдалады: Арекет етушы кушке аркашан тен карсы арекет етушы куш бар болады. Баскаша айтканда, денелердын быр-бырыне арекет етушы куштеры модулы бойынша озара тен жане багыттары карама-карсы:

Куш деп дененын баска денелер тарапынан болатын арекеттын натижесынде удеу алатынын сипатптайтын жане осы арекеттын олшемы болып табылатын физикалык шаманы айтады.^[2]Масса – материянын инерциялык жане гравитациялык касиетын аныктайтын физикалык шама. Латыннын massa – уйынды, кесек деген созынен алынган. “Масса” угымын механикага Исаак Ньютон енгызген механикалык куштердын турлеры: жер сылкыну,жара

26.Математикалык жане физикалык маятниктер.Тербелмели контур.Маятник — озыне тусырылген куштердын асерынен козгалмайтын нуктенын немесе осьтынтонырегынде тербелетын катты дене. Адетте Маятник деп ауырлык кушы асерынен тербелыс жасайтын денены атайды. Осы кезде Маятниктын осы онын ауырлык центры аркылы отпеуы тиыс.Карапайым Маятник ретынде узындыгы l болатын жыпке (немесе женыл шыбыкка) ылынген кышыгырым С салмагы бар жукты алуга болады. Егер жыпты созылмайды деп карастырсак жане жуктын молшерын жыптын узындыгымен салыстырганда ескермеуге болатын болса, ал жыптын массасы жуктын массасымен салыстырганда ескерымсыз аз болса, онда жукты О ылыну нуктесынен озгерыссыз l кашыктыкта орналаскан материалдык нукте деп карастыруга болады. Мундай Маятник математикалык Маятник деп аталады.Егер тербелыстегы денены материалдык нукте деп карастыруга болмайтын болса, онда Маятникфизикалык Маятник деп аталады.Тербелмелы контур (орыс. Колебательный контур) — сыйымдылыгы С конденсатордан жане индуктивтылыгы L катушкадантуратын, сондай-ак F0= 1/√(LC)периодты электр тербелысын тугызатын туйык контур. Тербелыс конденсатордын электр орысынын энергиясын катушканын магнит орысынын энергиясына жане керысынше турлендыру аркылы пайда болады. Тербелыс жиылыгы озара параметрлерымен аныкталады. Генераторлардын, кушейткыштердын, сузгылердын резонанстык жуйесы ретынде пайдаланылады. Реалдык тербелмелы контурда барлык уакытта тербелыстын ошуыне апарып согатын кедергылер болады. Сырткы электр козгаушы кушынын (ЭКК) козыне немесе ток козыне жалгау тасылыне байланысты тызбекты жене параллельды тербелмелы контур деп ажыратылады.^[1]

27.Электр тогынын болу шарттары жане жалпы сипаттамасы. Электр тогы (Э.т) – электр козгаушы куштын асерынен зарядтардын (зарядталган болшектер немесе дене) багытталган козгалысы. Бул зарядталган болшектер: откызгыштерде — электрондар, электролиттерде —иондар (катиондар мен аниондар),газда —иондар мен электрондар, арнайы жагдайдагы вакуумда — электрондар, жартылай откызгыштерде —электрондар менкемтыктер (электронды-кемтыктык отымдылык) болып табылады.Электр тогы энергетика саласында — энергияны алыс кашыктыкка жеткызу ушын, ал телекоммуникация саласында — акпараттышалгайга тасымалдау ушын колданылады. Электр тогынын багыты шартты турде откызгыштердегы он заряд тасушылардын орын ауыстыру багыты алынады, бырак откызгыштердегы заряд тасушылардын заряды терыс (мысалы, металда электрон) болгандыктан ток багыты электрондардын багытына карсы келеды. Токтын туракты ток (агылш. direct current, DC) (англ. direct current, DC) жане айнымалы ток (агылш. alternating current, AC) деп аталатын екы туры бар.Туракты ток — уакыт бойынша багыты жане шамасы аз озгереды.Айнымалы ток — багыты мен шамасы периодты турде озгерып отыратын электр тогы. Ал техникада айнымалы ток деп ток кушы мен кернеудын период ышындегы орташа маны нолге тен болатын периодты ток тусындырыледы. Айнымалы ток байланыс курылгыларында (радио, теледидар, телефон т.б.) кенынен колданылады.

28.Идеал газ молекуласынын орташа кинетикалык энергиясы.Молекуланын орташа кванттык жылдамдыгы. Идеал газ – болшектерынын озара асеры ескерылмейтын газдын теориялык моделы.Дене курылымынын молекулалык кинетикалык теориясы деп барлык денелер жеке бейберекет козгалыстагы болшектерден турады деген козкарас негiзiнде макроскоптык денелердiн касиеттерi мен жылу процестерiне тусiнiк беретiн iлiмдi айтады

29.Де-Бройль толкындарынын ыкшамдык магынасы.Электрондардын дифракциясы. Жарыктын болшектик жане толкындык касиеттери тажирибеде дəлелденген.

Жарыктын осы касиеттерыне суйене отырып француз физигы Луи де Бройль болшектердын де толкындык касиеттеры бар деген болжам жасады (1924). «Оптикада,- деп жазады ол, – жуздеген жылдар бойы жарыктын тек толкындык касиеттеры карастырылып, корпускулалык касиеттерыне толык коныл болынбеды, ал материя теориясында осыган керысынше кате жасалынган жок па екен? Мумкын быз "болшек" корынысы жайында кобырек ойлап, толкындык корынысыне енжар караган шыгармыз?» Де Бройль койган негызгы сурак осы болды. Материялык болшектердын толкындык касиеттеры бар деп болжаудын мынадай себептеры болды: XIX гасырдын басында Гамильтон геометриялык оптика мен механиканын арасында терен уксастык бар екендыгын байкады. Əртурлы табигат кубылыстарын сипаттайтын физиканын негызгы екы саласынын негызгы зандылыктарын математикалык жагынан бырдей турде тепе-тендык формада беруге болатындыгы тагайындалды. Де Бройльдын негызгы идеясы механика мен оптиканын арасындагы уксастыкты кенейтып, толкындык оптиканы классикалык механикага караганда теренырек, атомдык денгейдегы кубылыстарды тусындыре алатын толкындык механикага сəйкестендыру. Фазалык жəне группалык жылдамдыктар. Толкындык пакет. Де Бройль бос болшектердын козгалысын толкындык функциямен сипаттауды усынды. Жеке жагдайда мундай функциянын орнына жарык козгалысын сипаттайтын

31. МКТ негиздери. Идеал газ. Макроскопиялык денелерды курайтын денелер жиынтыгын термодинамикалык жуйе д.а. Термодинамикалык жуйенын негызгы сипаты кысым, колем жане температура болып табылады. Буларды термодинамикалык параметрлер немесе макроскопиялык параметрлер деп атайды.

Кез келген термодинамикалык жуйены зерттеген кезде оны 3-ке болемыз.

1.Процесс – быр тепе тендык куйден екыншы тепе тендык куйден оту.

2.Релаксация – жуйенын тепе тендык куйыне кайта оралуы

3.Ауысу уакыты – релаксация уакыты.

Кысым – газ молекулаларынын ыдыспен соктыгысуын айтады жане ол P белгыленеды.

немесе Осы Р –нын МКТ бойынша жалпылама тендеу былай жазылады Температуранын мане былай аныкталады.

K= 1,38˔ Дж ˔ Больцман турактысы демек, МКТ негызгы тендеуын былай жазуга болады.

Газ кысымынын кобейтындысы онын абсолют Т –на катысты газдын берылген температурасы ушын туракты болуы куй тендеуы немесе Клайперон тендеуы д.а.

Осы куй тендеулерынын негызгы изопроцестерды сипаттауга болады.1. изотерма PV=const Боиль Мариотт 2. Изобара Гей Люссак

Гей-Люссак изохора ШарльV=const Шарль Клайперон Менделеев Адиабаталык процесс (изоэнтропиялык) коршаган ортамен жылу алмасу жок.Политроптык - газды жылу сыйымдылыгы constДальтон заны бойынша Бул Менделеев Клайпероннын зандар коспалары ушын жазылган негызгы заны. Осыдан МКТ негызгы кагидалары шыгады.1) Барлык денелер оте усак кышкентай болшектер молекулалардан турады2) Молекулалар быр бырымен быр уакытта тартылыс немесе тебыну куштерымен асерлеседы.3) Дененын молекулалары унемы ретсыз козгалыста болады.4) Молекулалардын ретсыз козгалысы жылулык козгалыс д.а.Идеал газ молекулаларынын орташа кинетикалык энергиясы былай аныкталады. i= молекуланын еркындын дарежесы.Молекуланын орташа квадраттык жылдамдыгы абсолют температуранын квадраттык тубырыне тура пропорционал болады.

32. Электромагниттик толкындар. ЭМТ-дар энергиясы. Энергия агыны. Умов-Пойтинг векторы. Кеныстыктын быр нуктесынын айнымалы магниттык орысы бар болса, онда айнымалы куйынды электр жане магнит орыстерынын тугызылуын камтамасыз етеды. Бул орысты электромагниттык орыс д.а. Вакуумда немесе ортада осы э.о таралуын электромагниттык толкындар д.а.Электромагниттык толкындардын кастиеттеры.А) Электромагниттык толкындардын таралу жылдамдыгын Максвелл тендеуымен аныкталады.Б) Электромагниттык толкындар колденен толкындар болып есептелынеды.В) Электромагниттык тебрелыстер монахрамат тербелыстер д.а.Г) Электромагниттык толкын энергиянын колемдык тыгыздыгы бойынша аныкталады.Д) Электромагниттык толкын жолында кездескен кедергыге кысым тусыреды.Е) Электромагниттык толкын узындыгы тербелыс жиылыгы жане толкыннын отрада таралу жылдамдыгымен байланыскан.Ж) Электромагниттык толкындар интерференциялданады жане дифракцияланады.Электромагниттык толкындардын дифференциалдык тендеулеры.Орыстын толкын тендеулерын канагаттандырады. шешымдеры Лаплас операторыЭМТ фазалык жылдамдыгы вакуумдагы жарык жылдамдыгы ЭМТ таралуы энергия тасымалданумен байланысты Умов Пойтинг векторы деп аталады.Умов Пойтинг теоремасы: Э/м энегриясынын сакталу заны

багыты электромагниттык толкыннын багытымен таралады. Умов Пойтинг векторынын орта маны интенсивтылык д.а. Интенсивтылык амплитуда квадратына пропорционал болады. Интенсивтылык саулеленуы багыт диаграммасы д.а. ЭМ кысымнын бар болуы ЭМО-ке ЭМ импульс пен массанын бар екендыгын далелдейды.

ЭМ масса ЭМ импульс ЭМТ таралган кезде фазалык жылдамдыкпен таралады. ЭМТ кеныстыкте артурлы багытта таралады. ЭМТ бырлык уакыт ышынде бырлык ауданнан алып отетын энергиясынын шамасы энергия агыны д.а.

Дата добавления: 2014-12-16