Белгісіздік есімдігі

Жалпылау есімдігі

Сілтеу есімдігі

Здік есімдігі

Жіктеу есімдігі

Мені қайтесің... Біз кезінде талай суретке түскенбіз. Ендігі кезек сендердікі. Сен мына менің қасыма келіп отыр. Мұнысы маған ұнамады. Бұл - маған соншалық ыстық үй. Өздерің білесіңдер, жыл он екі ай көктем, жаз, күз, қыс болып төрт маусымға бөлінеді.Сіздер ұсынған қызметтің бәрін,сіздерге ұнаған жұмыстың бәрін ұнатамын. Біз бәріміз де оны жақтаймыз. Сендер оны қашан көрдіңдер? Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін. Жерді сүйіп қана қою жеткіліксіз, оны білу керек.Әкем маған жалт қарады.

Біз де сол кездегі өзің сияқтымыз. Өзіңізді жақсы сыйлаймын. Мен өзімнің ауылыма келдім. Өзім оқып шыққан мектебіме мұғалім болып келдім. Өздерің бірдеңе етіп тамақ жасап ішерсіңдер. Өзінен артығын сауда орнына өткізеді. Әркімдікі – өзіне, ай көрінер көзіне. Біреуге өлім тілегенше, өзіңе жүрім тіле. Біреуге ор қазба, ор қазсаң, зор қаз: өзің түсеріңе жақсы. Әркімнің қолы өз аузына жақын. Өз билігі өзінде. Өзін-өзі ұстау. Мен өзімнің барлық білімім мен еңбегімді және тапқан табысымды тек өз Отаныма арнаймын. Өзіңе ұнамайтынды өзгеге үйретпе.

Бұлар сырттан бірін-бірі жақсы білетін. Осы күнгі балалар нәзік, оның үстіне қара жұмысты қаламайды. Мынауыңыз ертегі сияқты екен. Рысқұлов қазір сол сынға түспек. Мына көк қақпа – Қарғаш үйінің қақпасы. Екі көздері бұның қолында. Әне –үзігі шақырайған жалғыз үй. Содан қайтып оралмайды. Бұл - сонау көнеден келе жатқан аңыз. Мұның белгілі себебі бар. Кітапты сүйіңдер! Ол – сендердің өмірлерің. Менің тарихым –осы туған жерім.

Сұрау есімдігі

Сен оның несін ұмытпай жүрсің? Қайдан білейін қайда жүргенін, қалай, қайда жүрерін бізден сұрамайды. Осының қайсысы саған ұнайды? Кімнің кімге не айтып жатқанын аңғару қиын еді. Қайсы қайда тұрады? Кезекті қай ауылға береміз? Сен нешінші сыныпта оқисың? Бақа-бақа балпақ, басың неге жалпақ? Ал, қайдан бастайын? Сіз менің өлеңіме бірдеңе десеңізші? Сен шыныңды айт, кімсің?

Бәріміз бір атаның баласымыз. Барлығына түгелдей хабар кетті. Оларға бәрі қызық. Бүкіл кластың көзі сонда. Барлық уақытта ешкімге ауыр сөз айтушы болма. Атшабар, көкпар, серке тарту, теңге алу, балуан күрестіру –баршасы да осы күні болып жатыр. Бұл тойға күллі ауыл жиналды. Адам –барлық нәрсенің өлшемі. Атақты ғалым, кемеңгер ойшыл, от-жалынды азамат, ер жүрек саяхатшы – баршасы Шоқанға берілген баға. Алматы, Баянауыл, Көкшетау, Қарқаралы – бәрі де Шоқанның аралаған жері. Атам мені білсін дейді, бәрін біліп жүрсің дейді.

Бірдеңе ойлап табуға тырысады. Сіздер болмасаңыздар менің күнім әлдеқандай болар еді. Біреуді жамандасаң, сені де жамандар. Біреуге елден береді, біреуге жерден береді. Жақсылық біреуден қайтпаса, біреуден қайтады. Самат бұл үйге бірнеше рет келді. Өмірде ерлікке әрқашан орын бар. Біздердің әрқайсысымыз өз ісіміздің перзентіміз. Біреу әлдеқандай жолмен жүріп, бір нәрсе тауып алды. Тауып алған затының бірнешеуін досына беріп, кейбірін тастай салды. Онда бірдеңе қалды ма? Ол жұмыстан үйге әрқалай келеді.Осы жолы Абай бірнеше жетім жастарды өз талабымен оқуға бергізді. Біреулер адал еңбегімен елінің байлығын көбейтеді.

Болымсыздық есімдігі

Қарсы кездескен ешкім жоқ. Ешқандай жаңалық жоқ. Гу еткен дыбыстан басқа ешнәрсе естілмейді. Ешкімге ештеңе сездірме. Бұған ешқандай да күдік болмау керек. Құралай ештеңені сезбеген кісіше терезеге қарап отыр. Ешкім екі рет жас болмас. Әуелі келісіп алайық: сіз еш нәрсені жасырмаңыз, мен еш нәрсені қоспаймын. Ол оған дәнеңе де түсіндіріп бере алмады.Ол үшін ешкімнен ақы дәметпейді. Басқа ешқайсысыңа еш нәрсе де айтпаймын. Бірталай уақыт өтті. Адамның кейбір кездері. Әркімдікі – өзіне, ай көрінер көзіне.

Есімдіктерге сөйлемдегі мағынасына қарай жалғау жалға.

1. /Ол/- жоғарғы ауылдың балалары.

2. /Мен/ ешқандай оқ тиген жоқ.

3. Директор /біз/ жылы сөйлей кетті.

4. Мені /өз/ көмекші етпек.

5. /Осы/ кейін Рахима еден жумайтын болды.

6. Асқар /бұл/ сезіп қойды.

7. /Сен/ бұл жұмыс ұнай ма?

8. /Бұл/мен/ өзім де көріп отырмын.

Дата добавления: 2014-12-27