Глоссарий 5 страница

Басқаша айтсақ индукция жолымен эксперимент немесе бақылау барысында шектелген топты зерттеуде табылған заңдылықтарды және обьект сандарын үлкен сандарға қаншалықты және қандай дәрежеде жалпылауға болатынын табуға мүмкін етеді. Индуктивті статистика көмегімен тандау көлемін зерттеуден алған мәліметтер негізінде қандайда бір қорытындылар мен жалпылаулар жасалынады. Реттік шкала үшін орнықтылық өлшеміне тесті қайта жүргізуде

&&&

$$$002-014-003$3.2.14.2

2. Спирменнің рангілі корреляциялық коэффициенті қолданылады.

мұнда d_і – сыналушының бірінші және екінші рангілеу қатарының айырмасы.

2. Бір моментті сенімділік (сенімділік-келіспеушілік)

Орнықтылыққа қарамастан ерекше операциялы табиғаты бар сенімділіктің бір түрі. Оны корреляциялауда параллель формалар арқылы өлшейді, тесте құрамын «жұп» және «тақ» жартыларға бөледі. Әр жарты бойынша суммарлы балл және корреляция коэффициенті есептелінеді. Тестің сенімділігін есептеуге Спирмен-Браун формуласы қолданылады:

мұнда r_x - жартылар үшін есептелінген эмпирикалық корреляция.

r_xх - тестің сенімділігі /бүтін тест үшін/.. 1. Қолдануға ұйғарылған тестің сенімділігі жайлы мәліметтер бар ма сол

жағдайды анықтау. Қандай диагностикалық жағдайда, қандай популяцияда тексеру жүргізіледі соны білу. Егер тексеру болмаса қайтадан тексеруді жүргізу.

2. Егер де сыналушыларды тексеру тест мағынасы мен оны өңдеу мүмкіндігіне ие болса, онда тесті барлық таңдау бойынша қайта жүргізу керек, бүтін тестпен оның жеке пункттері үшін коэффициенттерді есептеу.

Алынған коэффициенттерді анализдеу жағдайы мына сұрақтарға негіз болады: берілген тест интервалды шкаланы бере ала ма, уақыт бойынша өлшенетін қасиет қаншалықты орнықты тест қандай бөлікте сенімді болады деген сұрақтарды шешеді.

3. Егер де мүмкіндік аз болса, онда қайталауды тек жеке таңдауға жүргізу керек. Ал тестің тұрақтылығы үшін және оның ішкі келісімін бағалау үшін рангілеу немесе 4-торлы корреляцияны есептеу керек.

$$$002-014-003$3.2.14.3 Сұрақ атауы 3. Әдістің шектеуліктері

Жалпы, Спирмен коэффициенттік рангілеу әдістемесі екі немесе одан да көп өзгермелілердің өзара байланыстарын зерттеуге арналған, яғни «корреляциялық коэффициент – екі кездейсоқ шаманың арасындағы бағыттылық пен дәреженің статистикалық көрсеткішінің өзара байланысы». Демек, корреляция – статистикалық жіктеуді қалыптастыратын екі фактор әсері арасындағы әр түрлі белгілер бойынша статистикалық таңдамалылардың арасындағы байланыс немесе салыстырылатын екі статистикалық белгі арасындағы өзара байланыс қуатының математикалық көрсеткіші.

Дәріс №14.Өзін-өзі тексеру сұрақтары

2. Тест әдістерін жүзеге асыру инструкциялары.

3. Үлгілеу әдістерінің негіздері

4. Үлгілеу әдістерін қолдану сфералары.

3.2.15 Дәріс №015. Корреляциялық статистика. Спирменнің корреляциялық коэфициенті.

1.Критерийдің жалпы тағайындалуы. Матеметикалық өңдеу дегеніміз - психологиялық зерттеу негізінде сынаушылардан алынған белгінің мәндері арқылы операциялау. Мұндай интеллектуалды нәтижелерді «бақылау», «бақыланатын мәндер», «варианттар», «мерзімдер», «индивидуалды көрсеткіштер» және т.б. деп атауға болады. Психологияда «бақылау» немесе «бақыланатын мән» терминдері жиі қолданылады.

Статистикалық - математикалық өңдеу әдістерін іріктеуде мына ұстанымдарды негізге алдық:

алынған нәтижелердің белгілі бір бағыты бар тұрақты себептерге тәуелділігі;

статистикалық жиынтық, нәтиже көрсеткіштерінің жүйесі және кездейсоқ мәндер қатары;

статистикалық жиынтық мәндері, жеке өлшеулер нәтижелері;

таңдау жиілігі;

таңдамалылар жиілігінің үлесі;

негізгі жиынтығы.

Статистикалық өңдеу әдістерінің корреляциялық коэффициентін есептеуге арналған және жалпылау мүмкіндігін беретін екі түрі бар. Олар:

біріншіден, параметрлік әдістер – өте кең қолданыстағы әдіс, мұнда ортақ мән, дисперсия секілді өлшемдер пайдаланылады;

екіншіден, өлшемдік емес әдістер – қолданылуы өте қарапайым, сапалы мәліметтермен жұмыс жасау арқылы құнды материалдарға қол жеткізеді.

Статистикалық өңдеу жұмыстарын жүзеге асыру үшін жоғарыдағы үш ауқым бойынша статистикалық өңдеу әдістері топтастырылып сапалық, сандық көрсеткіш нәтижелеріне қарай жіктелінеді:

Кесте 1 – Тәжірибеге алынған статистикалық өңдеу әдістемелерінің жіктемесі

Өлшем шкалалары	Танымдық аумақ бойынша	Эмоционалдық аумақ бойынша (қарым-қатынас)	Психикалық аумақ бойынша
2-кезең	Корреляциялық коэффициент көрсеткіші (Спирмен б/ша)	ХИ-квадрат (Пирсон б/ша)	τ-Кендалл әдістемесі
3-кезең	τ-Кендалл әдістемесі Розенбаум корреляциялық коэффициенті
3-кезең	Розенбаум корреляциялық коэффициенті	τ-Кендалл әдістемесі	ХИ-квадрат

Мұнда, «корреляциялық зерттеу – адамдардың индивидуалды айырмашылықтары мен олардың мінез-құлқын сипаттайтын екі өзгергіштіктің арақатынасын зерттеу» болып табылады [220, 47 б.].

Корреляциялық байланыстардың жеке классификациясы төмендегідей сипатта:

жоғары мәнді корреляция r р≤0,01 статистикалық мәнділік деңгейіне сәйкес;

Мәнді корреляция r р≤0,05 статистикалық мәнділік деңгейіне сәйкес;

Сенімді байланыс тенденциясы r р≤0,10 статистикалық мәнділік деңгейіне сәйкес;

мәнсіз корреляция r статистикалық мәнділік деңгейіне жетпейді.

$$$002-014-003$3.2.15. 2.Анализ алгоритмі.

2. Экспериментте алынған алғашқы нәтижелер Х айнымалысына У айнымалысына реттік шамалар қатары түрінде болады. Әрбір реттік шамалар қостарының арасындағы өзара қатынасты Спирменнің реттік корреляция коэффициенті (p) арқылы анықтайды. Оны мына формуламен анықтайды:

Р=1- 6∑d

N(N-1)

Мұндағы: N-2 айнымалылардың салыстырылатын шамалар қосынының саны; d-шамалардың рангтердің айырмасының квадраты.

Есептеу үшін бірқатар операциялар жасау керек. Алдымен алғашқы нәтижелерді есептеу керек. 1-графаға зерттелетін адамның ретін, 2 және 3 – графаларға 1 және 2 - әдістемелерден алынған ұпайлар қосындысын.

Барлық алғашқы нәтижелерге ранг сәйкестейді. Бұл процедура рангілеуі деп аталады. Бұнда Х айнымалысының барлық мәндерінің ішінен ең үлкенін тауып, соған, 1 деген ранг сәйкестейді (4 графаға 1 қояды). Бұл жағдайда Х әдістемесі бойынша ең көп ұпайды N8 зерттелуші адам алды, яғни 1 ранг соған сәйкестеледі.

Өстіп кему бойынша рангтерді сәйкстейміз. зерттелушілердің ұпайлары бірдей болса, оларды қосып 2 бөліп соны сәйкестейміз. Тура осылай Ү әдістемесіне де рангілеу жүргізіледі.

Енді 6-графаға рангтердің айырмасын жазамыз: d=Rx Rу 7-графаға d квадраттаймыз. d – ды қосамыз. Алынған нәтижені рангілік корреляция коэффициентінің формуласына қоямыз. Бұл мысалды p=0,695. Коэффициентінің оң мәні Х және У сұрақтамалары ұқсас тұлғалық қасиеттерді анықтауға мүмкіндік беретінін көрсетеді.

3.2.15.2.3Сұрақ атауы 3 Әдістің шектеуліктері.

3.Статистикалық-математикалық талдау әдістемелерінің бірі – Спирменнің корреляция коэффициентін рангілеу. Әдістеме жеке немесе топ зерттелушілерінің әрқайсысының рангтік көрсеткіштерін салыстыруға мүмкіндік береді. Осыған орай, ғылыми жұмысымыздың зерттеу әдістемелерінің ақиқаттылығы, дұрыстығы және статистикалық мәнділігі Спирменнің коэффициентті рангілерінің арасындағы байланысты салыстыру арқылы тексерілді.

Дәріс №15 Өзін-өзі тексеру сұрақтары немесе тестер

1.Математикалық моделдер зерттеу нәтижелерін сараптаудың құралы ретінде

2.Нәтижені бірінші статистикалық өңдеу әдістері.

3.Нәтижені екінші статистикалық өңдеу әдістері

4.Нәтижені кестелік және графикалық тәсілмен көрсету

3.3 Практикалық сабақтар

Практикалық сабақтар – студенттердің өз бетінше жұмыс орындауын дамытуға және практикалық талаптар мен дағдыларды дамытуға бағытталған оқу сабақтарының нысанының бірі болып табылады. Пән бойынша практикалық сабақтар магистранттарға ғылыми әдебиеттер негізінде өздік жұмыстарды орындауға және ауызша өз ой-пікірін жеткізе білуге мүмкіндік беретін семинарлар түрінде өткізіледі.

№ 1 тақырып: Психологиялық зерттеу әдісінің даму тарихы, зерттеудің әдіс-тәсілдері

№ 2 тақырып: Сипаттаушы статистика. Өлшем мәселесі. Белгілер мен айнымалылар. Өлшем шкалалары.

№ 3 тақырып: Статистикалық болжамдар.

№ 4 тақырып: Критерийлер қуаттылығы.

№ 5 тақырып: Дисперсионды анализдің жалпы тағайындалуы.

Тәуелсіз таңдамалар үшін Стьюденттің T-критерийі

№ 6 тақырып: Өзгешеліктер статистикасы. Манна-Уитнидің U - критерийі

№ 7 тақырып: Өзгешеліктер статистикасы. Крускал-Уоллистің Н – критерийі

№ 8 тақырып: Зерттеліп жатқан белгінің деңгейіндегі ығысуларды айқындау.Байланысты таңдамалар үшін дисперсионды анализ.

№ 9 тақырып: Зерттеліп жатқан белгінің деңгейіндегі ығысуларды айқындау. № 10 тақырып: Байланысты таңдамалар үшін Стьюденттің T-критерийі

№ 11 тақырып: Ығысулар статистикасы. Вилкоксоның Т - критерийі

№ 12 тақырып: Ығысулар статистикасы. Фридманның χ2r Критерий і

№ 13 тақырып: Номиналды шкалалардағы өзгешеліктер статистикасы. Пирсонның χ2 критерий

№ 14 тақырып: Корреляциялық статистика. Пирсонның корреляциялық коэфициенті.

№ 15 тақырып: Корреляциялық статистика. Спирменнің корреляциялық коэфициенті.

МӨЖ тақырыптарының тізімі

№	Жұмыс тақырыбы	Мақсаты және мазмұны	Әдебиеттер	Бақылау формасы	Орындау мерзімі
	Психологиядағы математиканы қолданудың методологиялық мәселелері	Психикалық құбылыстардың математикалық моделдеу мәселелері. Психологиядағы кибернетика. Дискреттілік: психологиядағы математика. Психологиядағы континуалді математика	Негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдалану	Конспект	1-2 апта
	Математика және психология	Математикалық статистика. Математика және психология	Негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдалану	Реферат	3-4 апта
	Психологиядағы математикалық зерттеу әдістері ғылымының дамуы	Ғылымның дамуы және қалыптасуы. Ғылыми психологиялық тұжырымдар	Негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдалану	Кесте	5-6 апта
	Ғылыми зерттеу әдістері	Ғылыми зерттеу әдістеріне сипаттама	Негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдалану	Слайд түрінде	7-8 апта
	Әлеуметтік зерттеу әдістері	Әлеуметтік зерттеу әдістеріне сипаттама	Негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдалану	Реферат	9-10 апта
	Педагогикалық зерттеу әдістері	Педагогикалық зертету әдістеріне сипаттама	Негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдалану	конспект	11-12 апта
	Зерттеудің эмпирикалық әдістері	Зерттеудің эмпирикалық әдістеріне сипаттама	Негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдалану	Схема	13,14,15 апта

Дата добавления: 2014-12-25