Дебиеттер тізімі 5 страница

Қоғамдық тәртіп күзетінің қызметі идаралық күзет және халық жасағының негізінде құрылады. Ол аймақты күзетіп, төтенше жағдайда тәртіп сақтап, апаттан кейін қайта өңдеу жұмыстарын өткізуіне, АҚ дабылдары бойынша жұмысшылардың дер кезінде жасыруына көмектеседі, жарық жасыру жұмысын бақылайды.

Өрт сөндіру қызметі өрт күзетінің негізінде ұйымдастырылады. Бұл қызмет өртке қарсы іс-шараларды, алдын-ала бақылауды іске асырады, өртті сөндіреді және оқшаулайды, РЗҚ мен ХЗҚ қызметіне зарарданған аймақтарды газсыздандыруға және дезактивациялауға көмектеседі.

Энергиямен қамтамасыз ету және жарық жасыру қызметі бас әнергетик бөлімінің негізінде құрылады. Объектінің бас энергетигі қызметтің басшысы болып табылады. Ол объектіні газбен, жылумен, электр жарығымен қамтамасыз етіп, энергия тараптарының әлсіз бөлімшелерін қорғаныс жүйелерімен қамтамасыз етеді; жарық жасыру және бірінші кезектегі іс-шараларды дайындап, қалпына келтіру, энергия жүйелерінде қайта өндеу жұмыстарын жүргізеді.

Авариялық-техникалық қызметі техникалық немесе бас механик бөлімінің негізінде ұйымдастырылады. Ол бірегей құралдарды қорғау жөніндегі және негізгі құрылымның, арнайы инженерлі тораптардың, байланыс жолдарының төзімділігін арттыру, үйінділерді тазартудағы жедел жұмыстарды жүргізіп, объектінің құрылымындағы апатты жою және оқшаулау жөніндегі іс-шараларын жүргізеді.

Қорғаныс паналарының және жасырыну орындарының қызметі негізгі құрылыс бөлімінің, тұрмыстық-коммуналдық бөлімінің немесе құрылыс цехтарының негізінде құрылады. Ол қорғаныс паналарының дайындығын және олардың әксплуатациялауын бақылап, қорғаныс ғимараттарды салуды қамтамасыз етеді. Қызметтің жеке құрылымына АҚ-тың құлақтандыру белгілерімен дер кезінде қорғаныс паналарын адамдармен толтыруды қамтамасыз ету жүктеледі. Бұдан басқа бүл қызмет қираған қорғаныс паналарын аршығанда құтқару жұмыстарымен айналысады.

Материалдық-техникалық қамтамасыз ету қызметі объектіні материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз ету бөлімі негізінде құрылады. Азық-түлік пен жабдықтардың барлық түрімен дер кезінде қамтамасыз етуді қалыптастыру, мүлік пен техниканы жөндеп, оларды жұмыс учаскелеріне жеткізу, сақтау және оларға есеп жүргізу, адамдарға бірінші қажеттіліктегі заттарды жеткізуді ұйымдастырады.

Кішігірім объектілерде АҚ қызметтері құрылмайды. Олардың функцияларын, қажетті іс-шараларын сол объектіні құратын басқару органдары орындайды.

Шаруашылық объектілерде жалпы мақсаттағы объектілік-жинақтық топ, механизациялық жұмыс топтары, барлаушы жасақтар ұйымдастырылады. Бұлар апаттан кейін құтқару, қайта өндеу жұмыстарын өзінше орындау үшін керек. Жалпы бағыттағы бөлімдерді күшейту және арнайы тапсырмаларды орындау үшін біраттас қызметтер жасақтары құрылады. Мысалы, құлақтандыру және байланыс, қоғамдық тәртіп жасақтары.

Бөлімдерді жасақтау өндірістік қағидамен іске асыралады: кезектермен, цехтармен, өндірістік бөлімдермен, бригадалармен.

Жалпы бағыттағы жасақтардың мысалы ретінде жинақталған топ, конмандирімен, оның орынбасарларымен қоса болып табылады. Жинақталған топ, құтқару командаларынан, ал олар бөлімдерден, бөлімдер құрамдас бөлімшелерден тұрады. Мұндай топта өзінің медициналық пункті және санитарлық жасақтары болады, соңғылары санитарлық бөлімшелерге бөлінеді. Мұндай топта өзінің штабы болып, оған тікелей басқару және байланыс бөлімдері бағынады. Осындай жүйе топты ұтқыр және өз алдына бөлім етеді.

Жасақтардың құрылуымен қатар кейбір объектілерде жұмыс істеп тұрған химиялық және медициналық лабораторияларын, жуу және жуыну бөлімшелерін, киім және транспортты, адамдарды санитарлық зарарсыздандыру станцияларына бейімдендіреді. Радиациялық, улағыш және бактериялық заттарды нақты белгілеу үшін радиациялық және химиялық бақылау бекеттері құрылады.

Ауыл-шаруашылық объектілерінде малды және өсімдіктерді қорғау, жау соққысына душар болған қалаларға көмек көрсету топтары құрылады. Ауыл-шаруашылық объектілерге қаладан кәсіп орындар көшіріліп, зарарданған аймақтардан көшірілген адамдарға көмек және емдеу көрсетуге тура келеді.

Оку орындарындағы АҚ шаруашылық объектілеріндегідей ұйымдастырылады, бірақ олардың техникалық мүмкіншіліктері мен ерекшеліктері ескеріледі.

ЖОО АҚ басшысы - ректор. Ол бұйрығымен жоғары оқу орнының АҚ штаб басшысын тағайындайды. ЖОО - да штатты жұмысшының біреуі (мысалы, алғашқы әскери дайындық мұғалімі) немесе АҚ жүйесінің штатты жұмысшысы АҚ штабының басшысы бола алады. Сонғы жағдайда оны ЖОО орналасқан аймақтын АҚ басшысы үсынады; бүл, әдетте, өте үлкен ЖОО-на қатысты.

Оқу орындарында АҚ жоспары әзірленеді. Ол профессорлық-мұғалімдік құрылымға және студенттерге хабарланады.

ЖОО-да, әдетте, қорғаныс паналарына арналған топтар бөлімшелер, құтқару топтары, санитарлық, авариялық-техникалық, қоғамдық тәртіпті сақтау жасақтар қалыптастырылады. Оқу орнының құрамындағы тұрақты тұлға командир болып тағайындалады. Студенттер АҚ-ты қалыптастыру құрамына кіреді және штаб өткізетін объектілі жаттығуға тартылады. ЖОО-да АҚ негізінде, өзінің объектісіндегі адамдарды құтқару үшін құрылады, алайда басқа да мақсаттарға қолдануы мүмкін, мысалы, қорғаныс паналарында қызмет жасау үшін. Оқу орнының практикалық тәжірибесіне байланысты аталмыш қызметтер мен жасақтар үйымдастырылады; медициналық, байланыс, РЗҚ мен ХЗҚ қорғаулары, т.б.; радиациялық және химиялық бақылау бекеттері, УЗ-ды, РЗ-ды, БҚ-ды нақты белгілей үшін лабораториялар.

Оқу орындары керекті құралдармен және ЖҚҚ, техника және басқа мүліктермен ауданның АҚ штабы арқылы қамтамасыз етілуі мүмкін.

Табельдік қорғаныс заттары жетіспегенде әскери бөлімдерден немесе әскери оқу орындарынан артық шыққан мүлкін және қарапайым қорғаныс құралдарды қолдануға болады.

ЖОО-ның АҚ-тың бастығы және оның штаб бастығы басқа да жақын орналасқан кәсіпорын және мекемелерінің АҚ штабтарымен, жалпы мақсаттағы жасақтармен және қалалық, аудандық, облыстық АҚ қызметілерімен өзара қатынаста болуы керек.

Әр студент мыналарды үйреніп, өмірде керек кезінде қолдануға тиіс:

-ТЖ қауіпіндегі іс - әрекеттерді;

-Жеке дара және үжымдық қорғаныс құралдары мен тәсілдерін қолдану;

-Тынысалу мүшелерін қорғайтын қарапайым құралдарды дайындау;

-Ауа мен территория РЗ, УЗ, БҚ-мен зарарданғанда аяқ киімдерді және үй киімдерін қорғаныс құралдары ретінде пайдалана білу;

-Азық-түлік пен ішілетін суды заладан сақтандыру;

Киім мен аяқ киімдерді, дененің ашық жерлерін ішінара санитарлық өндеуден өткізе білу;

-Радиациялық, химиялық барлау және дозиметрлік бақылау құралдарымен жұмыс істеу;

-Радиациялық, химиялық бақылау бекет құрамында және басқа да жасақтарда қызмет ете білу;

-АҚ нормативтерін тез және толық орындау;

-Жеке дәрі қобдишаны және басқа да медициналық құралдарды қолдана білу;

-Зақымданғандарға алғашқы медициналық көмек көрсете білу;

-АҚ туралы басқа да деректермен білімін толықтыру және осы білімді үйретіп, насихаттау;

-АҚ-тың әскери емес жасақтарына басшылық ете білу.

№ 4-5 Дәріс. Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар сипаттамасы және жүйеленуі.

Мақсаты мен міндеттері: ТЖ алдын алу жүйесін қарастыру, ТЖ белгілері бойынша жүйеленуінің кестесін анықтау. Табиғи қауіптерді қарастыру: жер сілкінісі, өрт, сел, қар көшкіні және т.б.

Жоспар:

1.Табиғи қауiптер. Зiлзала.

2. Табиғи сұрапыл апаттар.

3.Табиғи апаттар кезіндегі адамдардың іс-әрекеті.

Жиырмасыншы ғасырдың аяғында табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың дамуы байқалды. Жанар таулардың әрекеттері өсті, әсіресе жер сілкіністер тым көбейді, ал топан су басу және қатты дауылдар мен ірі тайфундар әдетке айналған сияқты. Бұл тенденция ескерусіз қалмады, бірақ қауіп мүмкіншілігі биік болған аймақтарда бәрібір көп қабатты үй құрылыстарын, зияны зор өндіріс кәсіпорындарын салу әліде жалғасуда. Осы факторлар қауіпті аймақтарда адамдардың шоғырлануына септігін тигізіп, тұрғындардың өміріне қатер төндіруде, стихиялық апаттардың көптеген катастрофалық зардаптарын туғызуда.

- Қауіпті табиғи құбылыстарды себебіне және сипатына қарай жалпы былай жіктеуге болады:

- геологиялық (геофизикалық) құбылыстар - жер сілкіністер, жанартаулар атқылауы, жер және қар көшкіндері, селдер;

- метеорологиялық (ауа-райына тән) құбылыстар-дауылдар, борандар, құйындар;

- гидрологиялық құбылыстар-топан су басуы, цунами, өзендердегі мұздың кептелуі, сеңнің тоқтауы, өкпек желдің әсерінен су деңгейінің көтерілуі;

- табиғи өрттер - орман, дала, шым тезек өрттері;

- жаппай көпшілік аурулары (жұқпалы аурулардың кең тарап жайылуы) - эпидемиялар (індет), эпизоотиялар, эпифитотиялар.

Жер сілкінісі.

Жер сілкінісі кенеттен пайды болады. Жер сілкінісі – бұл жер қыртысында немесе мантияның үстінгі бөлігінде кенеттен болған қозғалыс пен жарылыс нәтижесінде пайда болған, үлкен қашықтыққа таралатын жер асты дүмпуі мен жер астының қозғалысы.

Су асты және су жағалауындағы жер сілкінісі кезінде, теңіз түбінің қозғалысы нәтижесінде теңіздің толқындарынан цунами пайда болады.

Қазақстанда Шығыс Қазақстан, Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстары сейсмикалық қауіпті аймақтарда орналасқан.

Қалаларда ғимараттар, өнеркәсіп орындары, жасанды және су қоймалары, жарылғыш және улы материалдар қоймалары орналасқан. Жер сілкінісі кезінде бұзылуы экологиялық өзгеріске алып келуі мүмкін.

Жер сілкінісіне қалай дайындалу керек:

Жер сілкінісі кезіндегі іс-қимылдарды алдын-ала ойластыру қажет. 1) 15-20 секундтан аспайтын уақытта жүріп өтетін жолды белгілеп қою; 2) Үйде, жұмыста, жұмыс орнына жақын жерлерде қауіпсіз орынды алдын-ала анықтау; бұлар ішкі негізгі қабырғалардың арлығы, қабырғалардың аралығы, қабырғалар арасындағы бұрыштар.

Жер сілкінісі кезінде ең қауіпті болатын жерлер: бұрыштағы бөлмелер, әсіресе соңғы қабаттағы бөлмелер, лифтінің маңындағы бөлмелер. Құлап келе жатқан заттардан, сынықтардан берік стол және кереуеттердің астына тығылуға болады.

Жер сілкінісі кезінде:

Егер бір қатарлы үйде немесе 1,2-ші қабатта болсаңыз үрей туғызбай 15-20 сек. ішінде ғимараттан шапшаң шығу керек.

Неғұрлым ашық, қашық жерге жету.

2-ші қабаттан жоғары тұратын болсаңыз үйдің ішінен қауіпсіздеу жерге басыңызды қолыңызбен жауып орналасасыз.

Ø сылақтар, жарық беретін шынының құлап түсу қауіпі болатын болса столдың астына жасырыну;

Ø терезеден қашық болу;

Ø есіктен шығарда өзгелерді басып, таптап кетуден сақтану, лифтіні пайдаланбау;

Ø дүмпу тоқтағанда, арқаны қабырғаға бере жүріп басқышпен түсіп, ғимаратты тастап шығу;

Ø көршілердегі балалаларға, егде адамдарға көшеге шығуына көмектесу;

Ø үзілген сымдардан сақ болу;

Ø көлікте рольде болсаңыз, ашық жерге шапшаң тоқтау. Дүмпу аяқталғанша көліктен шықпау.

Жер сілкінісіне дейін аса қажет заттарды алдын ала дайындап қою қажет:

Ø Құжаттар;

Ø Қажетті дәрі-дәрмектер, запас бинттер;

Ø Қалта шам және запас батарейка;

Ø Жылы киімдер мен аяқ-киім;

Ø Су және қаптамадағы тамақ (2-3 күнге запас);

Ø Май шамдар, сіріңке;

Ø Сынбайтын ыдыс;

Ø Тасымалданатын радиоқабылдағыш;

Ø Осының барлығын рюкзакта немесе сөмкеде пәтерге кіре берісте сақтаңыз.

Табиғаттың қаhарлы құбылысы - жер сілкіну - жалпы (көбіне) геофизикалық себептерден болатын жер қыртысындағы, оның астынғы қабаттарындағы дүмпу (соққы, қимыл) және жер бетіндегі діріл, тербеліс. Бұның бәрі былай өрістейтін көрінеді. Жер қайнауында әрдайым күрделі процесстер орын алуда.

Жер қыртысы бір тұтас емес, оны литосфералық плиталар (блоктар) құрайды-континенталдық және мұхиттық; плиталардың (тахталардың) шеттерін сейсмикалық және тектоникалық жағынан алғанда белсенді опырылу (уатылу) аудандар қоршайды. Литосфералық плиталар әрдайым қозғалыста болып жылына 1-6 см жылдамдықпен түрлі бағыттарға жылжиды. Бұндай қозғалыстардың себебі - жер шарының айналу динамикалық эффектілермен үйлескен жер қыртысының астындағы ыстық және қою сұйықтықтың баяу конвекция түріндегі ағыстары шығар деп білеміз. Бір жерде жаңа сұйық зат төменнен жоғары көтеріліп плиталарды жан-жаққа ығыстырса, екіншісінде плиталар бір-бірін шеттерімен жанай өтеді, ал тағы басқасында бір плита екінші плитаның үстіне мінгесіп оны төменге батырып жатады. Тақталардың осындай баяу қимылдары бара-бара кернеулердің пайда болуына, олардың ұлғаюына әкеледі де оларды арттыра түседі. Енді осы кернеулер ақыры жер сілкінісіне айналу үшін бір түрткі болу керек сияқты. Түрткі ретінде келесі физикалық процесстер болуы мүмкін: ай және күн тартысымен болатын су толысуы; күн белсенділігі; жер полюстерінің орнынан жылжуы; жер субядросының қозғалысы бірқалыпты еместігі (элипс бойынша жылжуы); басқа жердегі сілкіністер; адам әрекеттері; аталған процесстердің бір-бірімен үйлесіп келуі.

Тереңдіктегі тектоникалық күштер әсерінен орасан зор қысым немесе жер астындағы жарылыс мантияда кернеулер туындатып, жер астын дүмпітетін және бетін дірілдететін жер сілкінудің көзін пайда етеді. Қатты күштердің әсерінен күштену, қозғалыс пайда болады, жер қабаттарының формасы өзгереді, қатпарлары жиырылып, бір-бірінен ажырап, жер түйдектерге айналады. Жарылыс айтарлықтай лезде болатын қатты соққы сипатында, немесе бір қатар дүмпулер түрінде өтеді. Жер қойнауында шоғырланған энергия бәсеңдетіледі.

Ол жер қабатының қалыңдығында серпінді толқындар туындатып, солар арқылы жер бетіне жетеді де, қирату себебі болып, бара-бара сейіледі.

Жер астынан дүмпу пайда болатын алап- жер сілкіну ошағы -ішінде көптен бері жиналған әнергияның ытқып шығу процесі өтетін жердің қалың бір аумағы болып табылады. Ошақтың ортасынан шартты түрде гипоцентр деп аталатын нүкте алынады. Гипоцентрдің жер бетіндегі проекциясы (пішіні) әпицентр деп аталады. Гипоцентрден тұс-тұсқа бойлай және көлденең жайылатын серпінді сейсмикалық толқындар, ал әпицентрден тұс-тұсқа жердің бетімен үстінгі сейсмикалық толқындар таралады. Күшті жер сілкініс кездерінде жер қабаттың (топырақ) тұтастығы бүлінеді, жер сілкініс жер астынан шығатын гуілге ұласады. Жер сілкіну қағида бойынша, пайда болған кезіне дейін, қашықтыққа байланысты әрқилы қарқындағы көптеген дыбыстар шығарады. Эпицентрге жақын жерде қатпарлы шоқы үйіндісінің опырылғанындай қатты дыбыстар естіледі; одан гөрі алыстаңқыраса дыбыстар күннің күркіреуіне немесе жарылыстың гуіліне ұқсап кетеді.

Жер қойнауындағы дүмпулердің нәтижесінде бірнеше секундтың арасында немесе көзді ашып-жұмғанша жер қыртысының бір учаскелері көтерілсе, келесі учаскелері бірнеше сантиметр немесе тіпті, бірнеше метр төмен түседі, ал кейбір учаскелер басқаларына қарағанда горизонталь бағытта да қозғалады. ұйлер мен ғимараттар, көпірлер қирайды, темір жол рельстері иіліп үзіледі. Ағаштар бұтақтарын жерге тигізе теңселеді. Коммунальдық-әнергетикалық желілері істен шығып қалады, адамдар құрбан болады. Газ және әлектр желілерінің бүлінуінен өрт шығады. Тауларда опырылып құлау және көшкіндер, үлкен ойыстар да болуы ықтимал.

Су астында жер сілкінгенде орасан зор толқындар - цунами пайда болады; құрғақта сұрапыл қирату пайда ететін, биіктігі 60 метрден асатын цунами тіркелген. Жер сілкіну адамдарға ырымшыл үрей туғызатын зілзала құбылыс. Жер сілкінудің материактерде де, мұхиттарда да болып тұратынын бақылаулар көрсетеді.

Жер сілкіну ошағының көлемділігі бірнеше километр мен бірнеше жүз километр арасында өзгермелі. Екі негізгі сейсмикалық белдеу белгілі. Жер орта теңізі - азиаттық сейсмикалық белдеу; бұл Португалия, Италия, Грекия, Туркия, Иран, Солтүстік ұндістан және әрі қарай Малайзия архипелагын қамтиды; Тынық мұхиттық сейсмикалық белдеу- Жапония, Қытай, Қиыр Шығыс, Камчатка, Сахалин және Курил аралдарын қамтиды (Жер шарының сілкіністерінің 90% осы белдеуде өтіп жатады). Қазақстан шекарасында Алматы, Қызыл-Орда, Шығыс Қазақстан, Маңғыстау, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстары сейсмикалық қауіпті аймақта орналасқан.

Жер сілкінудің негізгі сипаттары деп ошағының тереңдігін, магнитудасын және жер бетіндегі қарқындылығын айтуға болады.

Жер сілкінудің ошағы әрқилы терендіктерде, көбінесе 20-30 километр тереңдіктегі жер қыртысында пайда болады. Кейбір аудандарда жүздеген километр тереңдіктен шығатын қимылдар байқалады.

Магнитуда жер сілкінісінің жалпы энергиясын сипаттайды. Ол эпицентрден 100 км қашықтықта микрон бірлігімен сейсмограф өлшеген топырақ қимылының максимальды амплитудасынан (топырақ теңселу ауытқу шегінен) алынған логарифм болып табылады. Рихтер бағанасы бойынша магнитуда (М) ноль мен тоғыз сандардың арасында өзгереді. Егер магнитуда бірлікке арттса топырақ ауытқуы он есе ұлғаяды, сондай-ақ жер сілкінудің жалпы энергиясы отыз есе артады.

Жер бетіндегі энергияның қарқындылығы баллмен өлшенеді. Ол ошақтың тереңдігіне, эпицентрден қашықтығына, топырақтың геологиялық құрылысына және басқа да факторларға байланысты болады. Өзінің қарқыны бойынша, яғни жер бетінде білінуіне қарай, халықаралық сейсмикалық М8К-64 бағанасына сәйкес, жер сілкіну 12 градацияға - баллға бөлінеді. АҚШ-да 12 баллдық ММ бағанасы қолданылады. Жер қыртысында пайда болған негізгі сызат (жарық, жарықшақ) тереңдікте тоқтап қалуы немесе жер бетіне шығуы мүмкін; оның ұзындығы бірнеше метрден жүздеген километрге барады (ірі сілкініс). Сілкіну ауданның радиусы орта қарқындылығында 5-15 км, ал күшті болған кезде 50-160 км құрайды. Көлемді сейсмикалық толқындар (алғашқылары, негізгілері) 3-8 км/с жылдамдықпен таралады, екінші кезеңдегілер - 2-5 км/с.

Жер қыртысының қозғалысын сезетін аспаптар, сейсмографтар, оның болмашы сілкінуін өлшеп, жазып отырады. 1-2 баллдық әлсіз жер сілкінуді адам сезбейді, оларды аспаптар ғана тіркейді. Олар планетамызда күнделікті болып тұрады. 4-баллдық жер сілкінісінде заттар (ыдыс, шыны, есік) теңселеді және жеңіл сылдыраған дыбыстар естіледі; 6-баллдық (күшті) сілкінуде қабырғадан картиналар құлап, сылақтардың бөлшектері уатылып ғимараттардың қабырғалары жарылып, үйлер жеңіл бүлінеді; 7- баллдық (өте күшті) сілкінуде тасты үйлердің қабырғаларында жарықтар пайда болады, нашар үйлер қирайды; 8-баллдық (қирататын) сілкінуде мықты салынған ғимараттар ішінара қирайды; 10 баллдық (жойқын) сілкінуде құрылыстар толық бұзылады, темір жол рельстері майысып, жер бетінде жарықтар пайда болады, көшкін, опырылып құлау деген құбылыстар орын алады; 12-баллдық сілкінуде ешқандай құрылыс шыдамайды, жерді үлкен жарықтар бөліп тастайды, көшкіндер мен опырылып құлау саны өте көбейеді, су құламалар (сарқырамалар) пайда болады, өзендер ағысы бағытын өзгертеді. Осылайша, жаппай көпшіліктің зардап шегу ошақтары жер сілкінісі 7-8 баллдан бастап, одан да жоғары болған аймақтарда орын алады.

Жер сілкіну оқиғаларын жыл бойынша планетамызда болатын жиілігі және ұзақтығы бойынша да жіктеуге болады, олар да баллдың өсуіне байланысты. Мысалы, 11-12 баллдық жер сілкінулер жылына 1-2 ғана рет болса, олардың ұзақтығы 30 секунд пен 90 секунд арасында созылады. Бұндай жағдайда сілкініс алатын аумақтар (6 баллдық сілкінуден бастап қосқанда) радиусы 80-160 км-ге жетеді. 7-8 баллдық сілкінулер 10-30 секундта өтіп, жылына 100-150 рет болады. Күшті жер сілкіністері, қарқындылығы 5-6 баллға баратындары, жылына 8000 реттей орын алады, ұзақтығы 5 секунд. Яғни, жер сілкіну - бұл айтарлықтай жиі және қауіпті табиғи құбылыс. 1999 жылы көптеген адам құрбаны мен орасан қиратулар әкелген жер сілкіністер Түркияда, Грекияда және Тайванда өтті. Жалпы, жер шарында жылда 100 мыңға таяу сілкіністер өтіп жатады.

Жер сілкінісі басқа да стихиялық және техногенді апаттарға, ауыртпалықтарға себеп болады, мысалы, топан су басуына (бөгендер мен бөгеттерді бұзу арқылы), өрттерге (мұнай қоймаларын қиратуында, газ құбырларын үзгенде), күшті әсер ететін улы заттарды ашық далаға шығарып жіберетін химиялық кәсіпорындардағы аварияларға, радиобелсенді заттарды қоршаған ортаға шашырататын атом электростанциялардағы апаттарға және тағы басқаларына. Күшті жер сілкіну ядролық зақымдау ошағында болатын салдарын еске түсіреді.

Дата добавления: 2017-02-01