Праваслаўе і каталіцызм у ВКЛ (ХІV–XVI стст.)

1458 г. – канчатковае адасабленне праваслаўнай царкоўнай арганізацыі Вялікага Княства Літоўскага ад Маскоўскай.

Рэфармацыя ў Заходняй Еўропе, яе прычыны і сутнасць. (Марцін Лютэр, Жан Кальвін, Ульрых Цвінглі: іх погляды і дзейнасць). Рэфармацыя ў Еўропе – шырокі грамадска-палі­тычны рух, накіраваны супраць усеўладдзя каталіцкай царквы, які распачаўся ў Германіі пасля выступлення ў1517 г. вучонага манаха і прафесара тэалогіі Віттэнбергскага універсітэта Марціна Лютэра (1483–1546). Гэты рух ахапіў усю Заходнюю Еўропу, а ў некаторых краінах меў свае напрамкі і сваіх заснавальнікаў, па імёнах якіх атрымліваў і свае назвы (кальвінізм, цвінгліянства).

Прыхільнікі Рэфармацыі выступалі за рэформу каталіцкай царквы, каб яна стала таннай для прыхажан, за богаслужэнне на роднай мове; выказвалі пратэст (адсюль назва пратэстантызм) супраць царквы як буйнога землеўласніка і пышных каталіцкіх набажэнстваў; адмаўлялі неабходнасць царквы як пасрэдніка паміж Богам і людзьмі.

Асаблівасці рэфармацыйнага руху на беларускіх землях (Мікалай Радзівіл Чорны). На землях БеларусіРэфармацыя пачала распаўсюджвацца з сярэдзіны XVI ст. і ў адрозненне ад Заходняй Еўропы ахапіла толькі вышэйшыя колы грамадства – у першую чаргу магнатаў.Такія магнацкія сямействы, як Радзівілы, Сапегі, Хадкевічы і іншыя, далучыліся да Рэфармацыі з палітычным разлікам. У перыяд да заключэння Люблінскай уніі яны жадалі адасобіцца ад каталіцкай Польшчы і замацаваць сваю самастой­насць у кіраванні ВКЛ. Шляхта і гараджане, якія падтрымалі Рэфармацыю, спадзяваліся атрымаць для сябе пэўную частку ад вялікіх зямельных уладанняў каталіцкай царквы.

Найбольш адметным прадстаўніком рэфармацыйнага руху на Беларусі, якога вобразна называюць «бацькам Рэфармацыі ў ВКЛ», стаў адзін з самых знакамітых прадстаўнікоў вядомага магнацкага роду Мікалай Радзівіл Чорны(1515–1565), канцлер ВКЛ і ваявода віленскі. Яго аўтарытэт спрыяў масаваму пера­ходу шляхты ў пратэстантызм. У ВКЛ у ХVI ст. з усіх пра­тэстанцкіх плыняў найбольшае распаўсюджванне атрымалі каль­вінізм і арыянства ці антытрынітарызм (назва паходзіць ад імя святара Арыя, які жыў у IV ст. н. э. у Александрыі і выступіў супраць царкоўнага дагмату аб трыадзінстве Бога).

Вынікі Рэфармацыі ў ВКЛ. Галоўным вынікам Рэфармацыі ў ВКЛ можна лічыць тое, што яна адыграла прыкметную ролю ў развіцці і захаванні рэлігійнай талерантнасці ў грамадстве (у 1573 г. у Рэчы Паспалітай быў прыняты акт Варшаўскай кан­федэрацыі аб свабодзе веравызнання, тэкст якога ўвайшоў у Статут ВКЛ 1588 г.); садзейнічала арганізацыі процідзеяння магнатамі-пратэстантамі ВКЛ палітычным і рэлігійным планам кіруючых колаў Польшчы ў адносінах княства ў перадлюблінскі перыяд; стварыла пратэстанцкія школы, друкарні, пісьменніцтва на беларускай мове, якія садзейнічалі пашырэнню асветы ў грамадстве і развіццю свецкай культуры. Рэфармацыя спрыяла пашырэнню сувязей з краінамі Цэнтральнай і Заходняй Еўропы.

Контррэфармацыя ў Еўропе і ў ВКЛ. У другой палове XVI ст. ва ўсіх краінах Еўропы разгарнуўся рэлігійна-палітычны рух супраць Рэфармацыі – контррэфармацыя. Асаблівую ролю ў барацьбе з пратэстантамі і ў распаўсюджванні каталіцтва адыграў створаны Папай Рымскім у 1540 г. ордэн езуітаў. Контррэфар­мацыя ў ВКЛ не мела такога жорсткага характару, як у Заходняй Еўропе (спаленне ерэтыкоў (няверных) на вогнішчах святой інквізіцыі (суда каталіцкай царквы); Варфаламееўская ноч з 23 на 24 жніўня 1582 г. у Францыі, калі было выразана каля 20 тыс. пратэстантаў). У перыяд праўлення Жыгімонта ІІ Аўгуста дзей­насць езуітаў не набыла яшчэ значнай маштабнасці, таму што яго рэлігійная палітыка вызначалася верацярпімасцю. Асаблівую актыўнасць пачалі праяўляць езуіты, калі каралём Рэчы Паспалі­тай стаў католік Жыгімонт ІІІ Ваза (1587–1632): пачалі зачыняцца пратэстанцкія друкарні і пачатковыя школы, пратэстантаў роз­нымі шляхамі вярталі ў каталіцтва. Галоўным вынікам наступу каталіцызму стала заключэнне ў 1596 г. Берасцейскай уніі.

У XVI ст. унутры хрысціянства існавалі наступные кірункі і плыні:

Дата добавления: 2015-06-25