Кэрол Дуэк 32 страница

Мәселемізді қайтадан қаратудың дүмбілез үміт екендігі осы ұрлап жер аударудан бір байқалды. Қапас, Зарықбектердің қимас қалыңдықтары үшін жандарын қиғандай өлермендікпен істеген еңбектегі аса жоғары үлгілеріне де бір қарап қоймай, қозы бөктерген қасқырша алқымдап, үн шығартпай әкеткен әкетісінен мен де торыққандаймын.

«Кішкене жексенбілердің» үшеуі тағы өтті. Мақпал түгіл, оның жазған хаты да жоқ. Гүлниса да келе алмап еді. Қатып қалған атыздарға шошқа қиын тасып жүргенімде дәл үстімнен түсті бір күні. Шелектерімдегі сасық қара сұйықты көре сала жылап жіберді. Әпкішті жерге қойып, күле амандастым.

Қарауылда тұрған зужаңға қағаз көтере дауыстап рұқсат алдық та, жол бойындағы қара ағаш даласына отырып сөйлестік. Гүлнисаның өзі де бір рет күреске түсіп шығыпты. Маған келіп жүргені білінбесе де Балғынтай жолындағы «оңшылға бейім» қалпағын орнықтыра киіпті. Сөйтсе де Мақпалға қарағанда режімі бостау көрінеді. Ұрланып шыққанын айтып, асыға сөйледі: Мақпалды мектеп сыртындағы кішкентай-кішкентай екі үйшікке орналастырыпты. «Салынып жатқан жаңа квартал бітісімен бір үйі сенікі болады. Режимдегі оқытушыны өзіміз де сыртқа қоймақшы емеспіз!» депті. Қазіргі үйіміз, көршілес екі активтің үйлерінің арасындағы екі асхана сымағы екен. Бала-шағаларына күндіз-түні терезеден күзеттіріп, Мақпалды қия бастырмайтын болыпты.

Сағынышты жардың асыға жазған хатын көрдім де мен де «аман жақсы тұрғанымды» асыға жазып жөнелттім. Маған енді келемін деп, өзінің шатаққа қалмауын көп алғысыммен баса айтып қайтардым Гүлбикемді.

Мақпал бұл хатында Күләннің да өз мекемесіне режиммен қалғанын, сонда да сембі кештерінде келіп-кетіп тұратындығын жазыпты. Қазір екеуіне Күләннің таудағы бауыры сүйеніш болып жүр екен. Оның көмегі менің де тынысымды біраз кеңіткендей болды.

«Ақия қолдан кетті» деп енді күлкімен жазыпты Мақпалым. Құлжан Ақияны «қара жүзден де қара жүздірек шеберлікпен» қорқытып бағындырған екен өзіне: Асылқанның үйіндегі айтыстан басқа, «Маужушиды тілдегенің» есіңе түспеді ме?» деген сұраумен жеке шығарып алып, өзі тоқып жазған бірнеше қатерлі жаласын бетпе-бет оқып беріпті. «Сені сүйетіндігімнен әшкерелемей келгенмін. Мені аямасаң, лажым жоқ мен де аямаймын» деп, тұп-тура лаугайға айдататын қылмыспен қорқытыпты. «Ғашығын» кештерде есектің құйрығына тіркелген тайлақша еріп жүретін халге солай түсірген екен. Сол түсіргеннен түсіріп апарып, Құмардан ажырағанын жиында жариялатыпты. Ал, Қапияны қапастан «шекара айыруға» зорлап көндіре алмаған соң бірнешеуі оған да жала жаудырып күреске тартып жатыр екен. «Қазір сен сияқты абақтыға қамап тексеріп жатыр» деген сөзбен тоқтапты Мақпалдың хаты.

Бұрынғы базар дүкендері қаңғырып бос қалған екен. Іздеген нәрселер табылмайтын болған соң көшелері де адамсыз иенге айналып, азғындап қалыпты. Гүлниса арқылы келген тамақ, қараңғы базардан[65] артқы есіктен[66] сатып алынған кебекті қара ұнның прандіктері ғана екен. Бұл таршылықты Гүлниса айтпағанымен, үйіне барып қайтқан «ардақты лаужяулардың» таңданысынан ұқтым: «үй, әйеліңіз бұл жарықтықты қайдан тауыпты?» деп тамсанады. Мұны әкелген Гүлнисаның жүдеңдігін осы таршылықпен байланыстыра ескеріп, Нұрияшым мен Асқарым аш қалды-ау деген сезіммен аһ ұратын болдым. Түсімде де құр сүйегі мен тарамысы ғана қалғандай тым арықтап, аса аянышты көрінетін болды.

Махаббат деген адамзаттың ең ардақты қасиеті. Егер махаббат болмаса, аяушылық та болмақ емес. Күштісі күшсізін бас салып жей беретін екі аяқты хайуан қалпымызға қайта түсер едік. Адамды адам етіп отырған сол махаббат, тіршілікте сәл кемісе болмайтын сол ардақты қасиет қалыптан тыс күшейіп, ақылды билеп кетсе де болмайды екен. Шыдамсыз – әлсіз әйеншек жануарға айналдырып, тіпті өлтіріп те тастай алатын зияндас қасиет болып шығатын тәрізді. Мен мұны Нұрияшым мен Асқарымның халін ойлаған сайын тынши алмайтын болып бара жатқанымнан сездім. Жұмыс майданындағы бір демалыста қиял қыспағына терлеп кетіппін.

Басқа түскенде шыдап бермеген азамат, азамат бола алар ма!» деген бір үн сақ ете түскендей болды құлағыма. Бұл, намыс дейтін құдіреттің үні екен. Мықынымды тіреп жүре жөнелдім. «Бұл қоғамда Нұрияш пен Асқар азба. «Оңшыл–ұлтшыл» болып малша жетектеліп–айдалып кеткендердің бәрінің артында да сондай аяулылары бар ғой. Олар да махаббат жоқ па еді! Күлән мен Сайрашына берілген Ынтықбайдың махаббаты-шы!... Өзін жындандырып қайтарған Толыдағы бала–шағаның халі-ші!... Бұл қоғамда сондай аянышты тағдырға тап болғандар аз ба, соларды ойламай не көрінді маған сонша!»– осыны ойлай келе мырс ете түстім. Әр неге бел буғандай бекемделе қалдым. – «Азамат болсаң, осы надандық апатының жолын кес, халыққа оқыт, үйрет. Итаршы–жағымпаздар мен өзімшіл–мәнсапқорлардың құлағынан басып отырып үйретудің жолын тап, бұлай оқытпаса мұндайлар коммунизмді де түрмеге айналдырмақ!... Екі аяқты хайуан емес, білімді адамзат керек жер шарына!... Азамат болсаң сол ұлы игілікке үлес қос!..».

Әрқандай қиындыққа шыдауға бекіген осы жайымды білімді мұғалім болған Нұрияшыма да түсіндіріп ескертіп қоюға асыққандаймын.

Кешкі тамақ пен үйрену аралығындағы бос уақытта осы оймен үлкен аулаға шығып тұрып қалған екенмін. Әлгі «тіл ұғатын», «діті бар» гансым сырт жағымнан шыға келді. Бірақ, маған қараған қарсы әнеу күнгідей емес, татарға оншалық ұқсай қоймайтын тоқбас тұмсығы көтеріліңкіреп кетіпті.

– Гансы, сізден сұрайтын бір ісім бар еді!–дегенімде кідірмеді. Ере жүріп сөйледім. – Мен келгелі төрт айдан асып барады. Үрімжіде үйі бар, қашпайтын, шатақ шығармайтын сенімі бар лаужяулардың үйіне барып келіп тұратындығын газетте де жарияланған ғой, дүйжаңымыздан сұрасам, «ұлттық лаужяулардың» сізден сұрайтындығын ұқтырды. Үйіме бір барып ахуалын біліп қайтайын!

– Сен лаужяу емессің!– деп гансы басын кекшең еткізді де жөнеле берді. Мен қуа сұрадым.

– Лаугаймын ба?

– Лаугай емессің.

– Олай болса режимдегі жұмысшымын ба?

– Қайдағы жұмысшы!

– Режимдегі үкімет қызметкері, иә захоттағы кадрмын ба?

– Жаза орнында олай аталады деп кім айтты саған!

– Енді неменемін, ит болсам да атымды атап кетіңізші тым болмаса!

Тоң-тасыр үнмен келте жауап беріп кетіп бара жатқан гансы күліп жіберіп тұра қалды. Жан-жағына қарап қойып, алдындағы түрме басқармасының залына қарай тұрып сөйледі.

– Сенің мәселең бір жақтылы болған жоқ. Сондықтан атыңды мен де білмеймін. – Гансы тағы бірдеме айтуға оқталған пішінмен ойлана қалды да залдың ішкі жағынан келе жатқан аяқ тықылын ести жүре жөнелді. Әнеу күні арызымды алуынан бұған да жауыр жылқының мойынағаш байланғанын сезіп, аңыра қарап тұрып қалдым. Зал есігінен шыққан ешкім көрінбеді. «Япырай, маңыма адам жолатпай, мұншалық карентинге алатындай, менен оба көрді ме, чума көрді ме бұлар?»– сабыр желпуішіммен самал шақырып желпіне, жымия қайттым жатағыма. – «Мынадай зор үкіметті мұншалық сескендіре алатын жау болу да оңай емес шығар!»– деп жан жүйеме күлкі шақырдым. «Әлеумет тіршілігіне кімнің дос, кімнің жау, кімнің ауру, кімнің сау екендігі көріне жатар әлі!..»

Осыдан екі-үш күн өткен соңғы бір сәскелікте мені жұмыс майданынан қара дарбазамызға қайта шақырып апарды. Түн бойы жауған жаңбырда түрме басқармасының алдына су іркіліп, лайсаң көлшікке айналып еді. Айдаушым осы жерде тұра тұр деген соң тұрарлық жер таба алмай, көлшікті айналып барып, қаратақтаның алдына тоқтадым. Әскери киімді шикіл сары бейтаныс татар жігіт басқарма залынан шығып, маған көз жүгірте қарап амандасты да айланып өте шықты. Тамашалаған бейнемен әр жаққа қарап жылжып қайта оралды. Қара тақтаға жапсырылған қағазды оқыған болып тұра қалды қатарыма.

«Денсаулығыңызды күтіп, шыдап тұрыңыз!»– деп күбірледі, тақтадан бет бұрмай. – «Сіз туралы көңіл бөліп жүрген достарыңыз көп. Бірақ, қазірше лаж таба алар емес, сабырмен күтіңіз!» –осы сөзін бітіре сала жүріп кетті. Кім екенін білмесем де ұзағырақ «сабырлы болатындығымды» білдім. Көп өтпей кеңсеге шақырылып, залдың түп жағындағы атсыз бір бөлмеге кірсем, сәнді киінген жуан ақсұр ханзу кадр босаға жақ бұрыштағы креслода отырыпты. Әлгі шикіл сары жігіт соның тілмашы көрінді. Мүләйім ғана теңдіктің жанашыр көзімен қарап амандасқан кадр төменгі жағындағы креслоны нұсқап отырғызып, өзінің соттан келгендігін, ахуал сұрамақ екендігін айтты.

Күреске тартылғанымнан бері заң кадры түгіл ханзу кадр атаулыдан көргенім осы еді. Барлық мұңымды түгел ақтарғым келді. Бірақ, тілмаш арқылы сөйлескенде мәселенің тоқетерін ғана сөйлемесе, өз басы ауырмаған адам түгел тыңдап игере алмайды ғой. Фувынның кепілдікпен үш қайтара кеуде қағып, зорлап «сайратқанын» ескертіп өте шықтым да, сайрағанымның Әбілемет назырдың ісіне қарсы оқу-ағарту мәселесі жөнінде ғана екендігін тармақтап атап бердім. Бұл сөзімнің аудармасынан қамқорымның жаюлы дәптеріне ештеңе түспегенін көрген соң шағым сөзімді тіпті қысқартқым келді.

– Сайраудан соңғы ахуалым үстінде сіздердің әдіреске екі рет арыз жазғанмын. Заң орнына жазылған арыз тосылмаса керек. Барлық хал-жайым сол екі арызда.

– Осы жерде атап айт, жазғаның қайсы мәселелер?

– Бірінші арызымда жазғаным үш мәселе: бірінші, менде жерлік ұлтшылдық пен оңшылдыққа жататын идея жоқ. Сондықтан сөз-әрекетімде тіпті де болмаған. Сайраған мәселелерім, тек, оқу-ағарту қызметіндегі кемшіліктерді толықтау, қателіктерді түзету мақсатында ғана сөйленген. Екінші, ұлтшылдық топ – «блок», «ұйым» дейтін қылмыс мен де мүлде жоқ. Ұлтшылдық идеяда болмаған адам, ұлтшылдық топ ұйымдастырмайды. Үшінші Мичуан ауданындағы құрыш қорытудың ең қиын міндеттерін орындап жүргенімде Мақұлбек дейтін жалған белсенді зиянкес жеке басының өшпенділігімен жер домнадағы отқа сыртымнан итеріп құлатты. Басқалар құтқармаса, мен сонда күйіп өлетін едім. Бұл қастықты нақ майданда көрген адам көп. Бәрі де айғақ болатындықтарын айтқан. Ал, Мақұлбек ол қылмысын өзіме артып, кері төңкерісші болғандықтан мәселесін жасырып кету үшін өліп алмақ болды» деп тағы да жала жапты. Арызымда әсіресе осы өлтіру мақсатындағы қастандықты тексеріп анықтап, жазаға тартуларыңызды сұрағанмын. Маған жабылып жүрген жалалардың түгелімен осы мақсатта ұйымдасқан қастандық екендігіне дәлелім көп. Мемлекет заңына бүтіндей қайшы мұндай қастандықтарды тергеп шектеу–заңды қорғау, сіздердің ғана міндеттеріңіз!

– Екінші арызыңды сөйле!

– Екінші арызым, осы мәселелерді кеңірек түсіндіреді. Оған қосымша Жаубасардың Шынжаң газетіне жариялаған мақаласындағы (мен бұл түрмеге алынғаннан кейінгі) жаңадан тоқылған екі жаласы жөнінде шағым жазғанмын! –дедім де бұл жалаларды қалай тоқығандығын ашып сөйлеп бердім.

– Сөйтіп сен де мәселе бар ма, жоқ па?– деп ширай қалған тергеушімның көзінен қып-қызыл от шыға келді. – Тұр орныңнан!

«Бар сенген байталыма айғыр шапқаны ма?» дегендей аңтарыла қарадым аударушыға. Ол, басын білінер-білінбес қана изеп қалды. Түрегеліп тұр дегендей бейне сездірді маған. Креслодан аулағырақ шығып тұра қалдым.

– Сөйле, құрған кері төңкерістік тобыңды өзің сөйлеп бер!

– Мен кері төңкерістік топ түгіл кері төңкерістік идеяның салқынын да тигізбеген адаммын. Себебі, мені адам қатарына қосқан күш коммунистік партия ғана. Бостандықтан бұрынғы өмірім түгелімен таптық езгіде, жалшылықта, қуғын–сүргінде өткен өмір. Еңбекшілер табының мұң–мұқтажынан басқа ешқандай таптың мүддесі құлақ пердемнен ары өткен емес!...

– Сендердің тығылатын індерің, киетін сауыттарың осы. Ал, амалияттарың бүтіндей басқа!

– Өткендегі шынайы жапакеш таптың ішкен уымен суғарылған өскен азаматтың, өзінің туған табының мұң-мұқтажынан басқа идеясы болмақ емес! Оған Маркс те, Ленин де куә. Маузыдұң «тіпті айқын» куә. «Дүниеде таптық таңба басылмаған адам жоқ» деген ғой ол кісі!

– Сондай сорлы таптан шыққан болсаң қалай оқи алдың?

– Мені оқытып санамды ашқан да коммунистік партия!... Шың тяншу, Лиң жилулардың Шың Шысайға ашқызған мұғалімдік орта техникумынан ғана оқығанмын.

– Ал, пролетарият табынан шығып, маркстік санамен суғарылған зиялы болсаң, қанша адам факт қойып отырғанда өзіңе кір жуытпайтының не? Дүниеде кемшілік-қателіксіз адам болмайтындығын да Маужуши айтып отыр ғой, ұлы көсем өтірік айта ма?

– Мекемедегі қызмет стилін тексеру, тұрмыс тексеру жиыны болса, өзімнен кемшілік-қателіктің не дәуір үлкенін де тауып бере алар едім. Мәселен, мен кейінгі кезде қонағуар-меймандос болып алғанмын. Үйіме жиі келетін қызметтестерімнің арасында Мақұлбек пен Құлжан сынды күншіл мәнсапқор, пәлеқор, жалақор иттер де болған. Менің ең зор қателігім осыларды адам болар деп күткен талғамсыздығымнан туылған. Ал, бұл жүргізілген науқанда менен іздеп сұралған мәселе, мұндай кемшілік қателіктер емес. Менде жоқ кері төңкерістік, тап жауларының жойқын жойымпаз мәселелері. Мұндай зор мәселелерден кірсіздігім анық. Мұндай мәселелерден өзіме мұнан кейін де кір жуыта алмаймын!...

– «Кір жуыта алмаймын?»– деп өз сөзіммен кекеткенде «соттың» қисық көзі тағы да қыдырыстана түсті. – Соншалық көп адамның қойып отырған факттерін неңмен жаппақсың?

– Бірінші, мені қаралаушы көп емес, төртеу-ақ. Екінші, мәселені факт – дәлел шешеді. Күрес уақытында пассивтіктен қорқып қосылатын айқайшының көп болатындығын түсінесіз. Фактке шындап жүгінгенде көпшілік мен жақта!.. Заң жүргізетін орыннан – соттан келіпсіз, бұл келуіңіз, мен үшін қуанышты. Заң таразысы бойынша, ақиқи соттың стилі бойынша айыптаушы мен ақталушының қойған факттеріне тең қарап тексеруіңізді өтінемін!... Менің қазір тым нахақ жазаланып, шектен тыс обалды ахуалға тап болғанымды ескеріңіз! – Үнім бұзылып, көзім жасаурап бара жатқанын сезіп тоқтадым.

Тергеуші сағатына қарап алып тұжырды сұрағын.

– Бұл жолғы сөз осымен тоқтап тұрсын, сен өзіңнің жақын қызметтес, достас, жиы кезігіп, сөйлесіп тұратын адамдарыңның барымен қашан, қалай танысқаннан бастап болған барлық байланысыңды жазып шық!

– Менің таныс, дос-жарандарым көп еді. Екі айға жақын уақыт жазып бітіріп, Жаубасарға тапсырғанмын. Соны алып көрсеңіздер, уақыт сырап болмас еді!

– Жоқ, одан басқа, қайтадан жазасың!...

Сөйтіп тергеуші жұмысқа шықпай жазуыма рұқсат әперетін болып қайтты. Тілмаш соңынан, жауабың дұрыс болды дегендей күлімсіреп, бас изей шықты.

Оларды қақпаға дейін шығарып салған гансы, қайтар жолында бөлмесіне ерте кірді мені. «Байланыстарыңның шынын ғана жаз» деп жылы шыраймен тапсырып, мол қағаз беріп шығарып еді. Дүйжаң сары сол күннің қалған жарымы мен ертеңіне түске дейінгі уақытымды әрең берді. Делома байланған үш жүз шақты адамды жазып бітіруіме әлі ұзақ уақыт керек екендігін гансыға жол жөнекей мәлімдеп шыға бердім. Ол кісінің қолынан келетіні, кешкі үйрену уақыты ғана екен. Еңбектегі «зор секіріп ілгерілеу» уақытына қол сұға алмады. Қызыл момыны қылғуыма уақыт көп кетпейтін болғандықтан пайдаланып, тамақ уақытымды да жазуға бердім. Бақытыма жарай, атыз еңбегіне шыға алмайтын жауын-шашын да көбейе түсті. Сөйтіп бір айда жазып бітіріп жөнелттім.

Тергеуім бітсе тез шығармын деген үміт қол-аяғымды жерге тигізбей секіртетіндігімен бітіп еді. Бірақ, заңды тергеушім секірер емес. Тіпті, тас табандап тұрып алғандай, жылжып келіп бір көрінбей қойды.

Дүйжаң сарының үйірген қамшысымен атызда ғана «секіре» бердік. Бұлай обалмен шырылдап «секіру», шегірткеден де зиянкес екен: атызға аунаған есекше, қуаланған сиырша жапырушылар көбейді. Кесімсіз тұтқындалып жүрген сотқарлар өндіріске жаудай тиді сөйтіп. Ашқан атызымыздың онсыз да жарым-жартысы тақыр қалпында қалып еді. Ал, жартылай өнсе де намыскер ала таздың күн тигізбеген шәшіндей әлжуаз өсіп, әрең тұрған өнімімізді осы апаттар жұлып тастап, тарпып тастап жүре беретін болды. Еккеніміздің көбі пысып болғанша тақырланып үлгерді. Ақылдырақтарымыз аңдысақ та «битке өкпелеп тонын итке тастайтын» сол көп ақымақ, көзге шалықтырмай тауысты.

Қыстық көк азық егілген бұрынғы құнарлы атыздарды солардан қорғау міндеті бізге тапсырылып еді. Әсіресе, оларға сөзі өтетін Құйынсоққан екеуіміз күндіз атыз басында көз алмай қарап тұрып істететін болдық. «Өзіміз жейтін азыққа зиянкестік істемелік!», «Ей бауыр, тоныңды итке тастама, қыста керек болады!» деп күлдіре айқайлап жүріп, зияндаудан сақтағанымыз түрме басқармасына да жеткен екен. Бір күні түстен кейін қағаз алып шапқылап көп дүйжаңның біреуі жетіп келді де тізім бойынша Құйынсоққан екеуімізді алдымен шақырып екі жерге тұрғызды. Екеуіміздің соңымызға бес-бестен он мықты лаужяу тізіп айдай жөнелді. Түрмеге қайтарып апарып, жұмысты түнде істейтіндігімізді ұқтырды да жатағымызда қамсыз ұйықтауға бұйырды. Күн бата аспаз асханаға шақырып апарып, айырым тамақтандырды. Өзіміз өндірген капустаның күндегіше көк жапырағын бермей, қазір жоғары мәртебелілер ғана жейтін ақ жапырағын біргеніне таңданысып отырғанымызда бір қызыл, бір сары екі момыдан үлестіргеніне қайран қалыстық.

– Астағыпралла,– деді Құйынсоққан күлкішіл көзін бадырайтып. – Биғабіл әфәнді. Бізді қысқа жақын борлағаны, қайтпек болғаны?

Мен аңыра қарадым да Тоқты Басит күбірлеп қана жауап айтты.

– Түнгі ұрлыққа атандырмақшы!... Енді аузымызды бекітіп тастауымыз қажет. Мұның ұрлық екендігін сезгендігімізді білдіріп қойсақ, өзімізді ұрлап жоғалтады!

Жым бола қалдық. Қатты мұңайдым. «Халықтың жанын ұрлап сақшыға әперетін ең зиянкес ұры болғаным ба енді!» деген ой көмекейімді бүлкілдетіп әкетіп бара жатты. Бұл халімді Құйынсоққан байқап қалып сөйледі:

– Сіздей ұстазға ұры болу қиын-ақ шығар, оқушыларды ұрлыққа қарсы тәрбиелеп келгенсіз ғой!... Ал, менің сахналық шығармаларымдағы ұрлық-кәзептікке қарсы тілім удай еді. Өз тілім енді өзімді шағатын болды да!

– Анаңды... Ұры деп, жазалауға әкеліп, енді өзінің ұрлыққа салғанын!... Қап–қап–қап!– деп Тоқты Басит шайқады басын...

Тамақ жеп болысымызбен дүйжаң сары Құйынсоққан екеуімізді бөліміне шақырып апарып, «өз адамдарымыз дайындап қойған құмды тасисыңдар» деп ұқтырды. Қол астымыздағы Лаужяуларды қашырып алмауды қатал тапсырды сонсоң. «Егер біреуінен айрылсаңдар өздерің жазаланасыңдар!» деді. Мен, бармай қалу үшін сылтау айттым.

– Мен ие бола алмаймын, олар шетінен жұдырықшы, ұрып жығып кете береді!

– Әр группаға бірден құралды адам қосылады. Қашпақшы болғанын, қарсы шыққандарын да соған айтып қойсаңдар болғаны. Автомобильді тездетіп толтыруға ғана қузап, бақылап тұрасыңдар. Өздерің жұмыс істемесеңдер де болады! – Дүйжаңның бұл сөзіне қарсы айтарлық жауап табылмады. Әйтеуір мүсәпірлердің еңбегін ұрлатпауға шара ойластырдым да шарфым жатақта қалғанын сылтауратып барып, бір жамаушы Лаужяудың үскі бізін жасырын сұрап алып шықтым.

Ымырт жабылысымен машина ремонт әтіретінің қақпасына барып едік. Әйелдер әтіреті жақтан жалаң қаққан екі «үйіткен бас» шыға келді.

– Биғабіл әфәнді сіз бе?– деп бұраң қақты біреуі. – Мен сіздің группаңызға қосылдым!

– Сықылыңнан айналайын-ау бізге қосылып не бітірмексің?

Мойынын сылқылдатып сықылық қаға күлді де таяй түсіп сыбырлады:

– Жол бастаймын.

– Е, күндіз барып көріп келген екенсіз де, шолғыншымын деңіз!

– Жым! – Бізге жақындап қалған бір сақшы алдымыздан өтіп кеткен соң жауап берді. – Күндіз барып жолын біліп қайтпасақ табылмайтын жердегі құм!

– Кімдікі екенін білесіз бе?

– Білмеймін, әйтеуір бір идараның көп кадрлары тасқап, машина бара алатын жерге үйіп жатқанын көріп қайтқанбыз. Егер бүгін барып алып қайтпасақ, ертең өздері тасып әкетеді!

Қақпадан бір «жефаң»[67] маркалы автомобиль шыға келді де, «Құйынсоққанның қатыны» соның кабинасына кіріп отыра қалды.

– Ол группаның баратын жері алысырақ,– деп түсіндірді «менің келіншегім» – алдыңғы машина солардікі.

– Әр күні барып көріп қайтып тұрасыздар ма?

– Өйтпейші, өзен арнасындағы құм азайып кетті. Тасқаушылар әр күні орын ауыстырып тұрады екен!

Дата добавления: 2015-06-04