Студопедия

КАТЕГОРИИ:


Архитектура-(3434)Астрономия-(809)Биология-(7483)Биотехнологии-(1457)Военное дело-(14632)Высокие технологии-(1363)География-(913)Геология-(1438)Государство-(451)Демография-(1065)Дом-(47672)Журналистика и СМИ-(912)Изобретательство-(14524)Иностранные языки-(4268)Информатика-(17799)Искусство-(1338)История-(13644)Компьютеры-(11121)Косметика-(55)Кулинария-(373)Культура-(8427)Лингвистика-(374)Литература-(1642)Маркетинг-(23702)Математика-(16968)Машиностроение-(1700)Медицина-(12668)Менеджмент-(24684)Механика-(15423)Науковедение-(506)Образование-(11852)Охрана труда-(3308)Педагогика-(5571)Полиграфия-(1312)Политика-(7869)Право-(5454)Приборостроение-(1369)Программирование-(2801)Производство-(97182)Промышленность-(8706)Психология-(18388)Религия-(3217)Связь-(10668)Сельское хозяйство-(299)Социология-(6455)Спорт-(42831)Строительство-(4793)Торговля-(5050)Транспорт-(2929)Туризм-(1568)Физика-(3942)Философия-(17015)Финансы-(26596)Химия-(22929)Экология-(12095)Экономика-(9961)Электроника-(8441)Электротехника-(4623)Энергетика-(12629)Юриспруденция-(1492)Ядерная техника-(1748)

Нормативтіктен тыс кірістер




Нормативтіктен тыс кірістер нақты ысырап нормативтік (жоспарлы) ысыраптан аз болған жағдайда пайда болады. Кірістің мөлшері нормативтіктен тыс ысыраптың құны сияқты есептеліп, өнімнің өзінджік құнынан шегеріледі. Жиынтық кіріс пайда мен залалдың шотына жатқызылады.

2 мысал: Кезекті өндірістік процесте құны 408000 теңгені құрайтын 5000 литр сүт пайдаланылды, 200 литр нормативтік ысырап, ал 4800 литр сүттің шығуы болжанады. Сүттің нақты шығуы 4850 литрді құрадынемесе болжанғаннан 50 литр көп болды.

 

1 литрдің өзіндік құны мына формула бойынша анықталады:

Сүттің өзіндік құны / Өнімнің нормативтік (болжанған) шығуы 408000 / 4800=85 теңге

 

Сүт өндірісіне жұмсалған шығындар былайша бөлінеді:

теңге

Келесі процеске жіберілетін даяр өнім (жартылай фабрикат)

(85 тг баға бойынша 4850) 412250

Минус нормативтіктен тыс кіріс (85 теңге баға бойынша 50 л) (4250)

 

Өнімнің нормативтіктен тыс шығуынан түскен кіріс өндіріс шотының дебеті мен пайда мен залал шотының кредитіне жатқызылады. Бұл жағдайда өндіріс шотында мынадай жазба жазылады:

Дебет бойынша: «Шикізат пен материалдар» шотының кредитінен 408 000 теңге

және «Пайда мен залал» шотының кредитінен 4250 теңге

Барлығы 412 250 теңге

және өнім шотының корреспонденциясындағы кредит бойынша 412 250 теңге

 

Егер ақаулы өнімді сатудан нормативтіктен тыс кіріс алынса, онда осы кірістен алынған, алайда сатылмаған нормативтік ақаудың ықтимал сату бағасы бойынша құнын шегеру керек.

3 мысал: Кезекті процесте жалпы құны 408000 теңгені құрайтын 5000 литр сүт жіберілді. Нормативтік ысырап 4%-ды немесе, 200 литрді құрауға тиіс. Сүттің нақты шығуы норма бойынша 4800 литр болса, нақты 4900 сүт алынды. Ақаулы сүттің литрі 19-20 теңгеден сатылады. Нормативтік ысыраптың өзіндік құны 3840 теңгені (200*(19-20), нақты ысырап 100 литрді немесе 1 литр сүт үшін 19-20 теңге баға бойынша 2920 теңгені құрады.

Нормативтік ысыраптың құнынсыз шығудың өзіндік құны 404100 (408000-3840) құрады.

 

1 литрдің өзіндік құны мынаны құрайды:

Нормативтік ысырапсыз сүттің шығуының өзіндік құны / Өнімнің болжанған шығуы =404160/4800 = 84-20.

 

Өзіндік құнды бөлу:

Келесі процеске 84-20 баға бойынша 4900 литр сүт берілді. 412 580 Минус өнімнің нормативтіктен тыс шығуынан түскен нормативтік кіріс

84-20 баға бойынша 100 л 8420

 
Минус сатылмаған нормативтік ысырап

1920 баға бойынша 100 л 100 6500

406 080

Өнімнің таза өзіндік құнын, сондай-ақ жалпы шығыннан алынған нормативтік ақаудың құнын шегеру арқылы анықтауға болады. Біздің мысалда ол сондай-ақ 406080 (408000 – 1920) құрайды.

7.1.2 Балама бірлік ұғымы

Өндірісте есепті кезеңнің соңында барлық өнім сол бюір аяқталу дәрежесіне дейін жеткізілуі мүмкін емес. Бір өнім сатуға даяр, ал басқалары аяқталмаған өндіріс сатысында болады. Мысалы, 12000 өнім бірлігін кезең ішінде толықтай жасалды және 4000 бірлік жартылай фабрикатқа дейін жеткізілді. Бұл жағдайда өнім бірлігінің өзіндік құнын анықтау үшін барлық шығындарды жалпы өнімнің санына бөлуге болмайды (16000), өйткені осының салдарынан әр түрлі даярлық дәрежесіндегі өнімнің өзіндік құны бұрмаланады. Өңдеу процесіндегі өнімнің санын (көлемін) даяр өнімнің баламалы санына (баламалы шығуына) айналдыру керек. Бұл үшін орындалған жұмыстардың аяқталуының пайызын анықтап, осы мөлшерді кезеңнің соңында өңдеу процесіндегі өнім бірлігінің санына көбейту керек.

Егер жоғарыда көрсетілген 4 000 бірлік 50 %-ға даяр болса, онда баламалы шығу 2000 даяр өнім бірлігін құрайды. Бұл жағдайда жалпы баламалы шығу 14000 бірлікті құрайтын болады. Егер есепті кезең ішіндегі жалпы өзіндік құн 2 800 000 теңгені құраса, онда бірліктердің өзіндік құны 200 теңгені құрайтын болады және өзіндік құн былайша бөлінеді.

теңге

Толықтай өңделген және келесі

процеске жіберілген өнім

(200 теңге бойынша 12 000 бірлік) 2 400 000

Аяқталмаған өндіріс (200 теңге бойынша 2000 бірлік) 400 000

Барлығы 2 800 000

Баламалы шығу көрсеткіші қолданылғанда өндірістік процесс ішінде барлық шығындар бірдей пропорцияда жұмсалмайтынын ескеру керек. Мәселен, материалдар өндірістік циклдың басында пайдалануы және олардың құны өнімге толықтай көшірілуі, ал еңбек шығындары мен өндірістік үстеме шығыстар өндірістік процесс барысында өседі. Сондықтан өзіндік құнның әр бір құрамдасы бойынша өзіндік құнның калькуляциясын жасау керек. Мұны келесі мысалда қарастырайық:

1 мысал:

А процесі туралы ақпарат.

Кезең басындағы аяқталмаған өндіріс жоқ

А процеске кірген өнім, бірлік 16000

Өңдеу аяқталған және

Б процеске жіберілген өнім, бірлік 12000

Кезең соңындағы аяқталмаған, бірлік 4000

Кезең ішіндегі материалға жұмсалған шығындар (теңге) 1820 000

Кезең ішіндегі өңдеу жөніндегі шығындар

(еңбек шығындары мен

үстеме шығыстар) (теңге) 980 000

Материалдарға жұмсалған шығындар процестің басында жүзеге асырылады, ал өңдеу жөніндегі шығындар өндірістік процес барысында біркелкі қосылады. Аяқталмаған өндірістің даярлық дәрежесі шартты түрде 60 % болып саналады. Бұл жағдайда кезең соңында Б процесіне көшірілетін өнім шығарудың өзіндік құны мен аяқталмаған өндірістің өзіндік құны мынаны құрайды:

 

 

7.1-кесте. Өнім бірлігінің өзіндік құнының есебі

  Жалпы өзіндік құн, теңге Даяр өнім, бірлік Жартылай фабрикаттардың баламалы бірлігі Баламалы бірліктердің сомасы Бірліктердің өзіндік құны, теңге
Материалдар Өңдеу жөніндегі шығындар Барлығы         113,75 70,00   183,75

 

Осыдан: Аяқталмаған өндірістің өзіндік құны:

Материалдардың құны (113-75 тг баға бойынша 4000 бірлік) 455000

Өңдеу жөніндегі шығындар (70 тг баға бойынша 9000 бірлік) 14000 595 000

Даяр өнім (183-75 баға бойынша 12000) 2 205 000

Барлығы 2 800 000

 

Осы мысалда өнім өндірісінде материалдарды пайдалану аяқталды, ал бұдан әрі еңбек шығындары мен үстеме шығыстар орын алады деп саналады.

7.1.3 Өнімнің өткен процестегі өзіндік құны

Әдетте өндірістің бір қайта бөлісінде (процесінде) өңдеуі аяқталған өнім келесі қайта бөліске (процеске) одан әрі өңдеу үшін жіберіледі. Өткен «А» процесінде өңделген өнім одан әрі өңдеу үшін «Б» процесіне жіберілді делік. «А» процесінен көшкен өнімнің өзіндік құны «Б» процесі бойынша шығындарда осы процесс (Б) бойынша өзіндік құнның жеке элементі ретінде қарастырылады. «А» процесінің даяр өнімін «Б» процесінде қалай қаарстыру керек екенін қарастырайық.

2 мысал:

«Б» процесі туралы ақпарат:

Кезең басындағы аяқталмаған өндіріс жоқ

А процесінен көшірілген өнім, бірлік 12000

Өңдеу аяқталған және

Кезең соңындағы аяқталмаған, бірлік 2000

Даяр өнім қоймасына тапсырылған өнім 10000

Есепті кезеңнің шығындары:

«А» процесінен кейінгі өнімнің өзіндік құны, теңге 220500

Материалдар, теңге 52500

Өңдеудің құны

Әдетте бірінші процестен кейін материалдар әр түрлі өндіріс процестерінде пайдалануы мүмкін. Біздің мысалда «Б» процесі барысында материалдар ол аяқталғанға дейін пайдаланылмайды. Сондықтан материалдардың шығындары аяқталмаған өндірістің өзіндік құнына ықпал етпейді. Демек кезең соңында аяқталмаған өндірістің балама бірліктеріндегі материалға жұмсалған шығындар нөлге теңелді. Есептеуге сәйкес аяқталмаған өндірістің даярлық дәрежесі – 50 %.

Даяр өнім мен аяқталмаған өндірістің өзіндік құнының есебін жасаймыз.

 

7.2-кесте. Даяр өнім мен аяқталмаған өндірістің өзіндік құнының есебі

Өзіндік құнның элементтері Жалпы шығындар, теңге Даяр өнім, бірлік. Жартылай фабрикаттарға арналған баламалы бірліктер Баламалы бірліктердің жалпы саны 1 бірліктің өзіндік құны, теңге
Өткен процестің өзіндік құны Материалдар Өңдеудің құны   Барлығы                           183,75   32,50   50,00   266,25

 

Осыдан:

1. Аяқталмаған өндірістің өзіндік құны:

Өткен процестің өзіндік құны

(1 бірлік үшін 183-75 бойынша 2000 бірлік) 367 500

Материалдардың құны жоқ

Өңдеу құны (1 бірлік үшін

50 теңге баға бойынша 10000 бірлік) 50000 417500

2. Даяр өнім (1 бірлік үшін

266-25 баға бойынша 10000 бірлік) 2662500

Барлығы 3 080 000

 

Әдетте материалдық шығындардың негізгі бөлігі бірінші процесте және кейінгі процестерде шамалы ғана жұмсалады. Кейінгі процестерде материалдық шығындар тек шығарылған өнімге ғана жатқызылады. Сөйтіп кезең соңындағы материалдық шығындар аяқталмаған өндірістің қалдығына жатқызылмайды, яғни жартылай фабрикаттардың (аяқталмаған өндірістің) баламалы бірлігіне жұмсалған материалдардың шығыны нөлге тең болып қабылданады.

 

7.1.4 Аяқталмаған өндірісті (жартылай фабрикаттарды) бағалау әдістері

Бір процестен екіншіге өңдеу үшін жіберілетін аяқталмаған өндірісті (жартылай фабрикаттарды) бағалаудың келесі екі балама әдісі қолданылады.

Өлшенген орташа өлшенім әдісі. Осы әдіс бойынша кезеңнің басындағы аяқталмаған өндірісті өндіріске толықтай тартылған және ағымдағы кезеңде ол жеке қаралуы мүмкін емес деп санауға жол беріледі.

ФИФО әдісі. Бірінші кезекте кезеңнің басындағы аяқталмаған өндірістің қалдығы өңделеді және оны өңдеу ағымдағы айдың ішщінде аяқталады деп санауға жол беріледі. Осы бағалау әдістерін 3 мысалда қарастырайық.

3 мысал:

Компания екі процесті (Х және У) жүзеге асырады. Материалдар «Х» процесінің басында, қосымша материалдар «У» процесінің барысында, процестің 70%-ы аяқталғанда жинақталады, өңдеу құнына екі процестің ішінде бірлкелкі қосылады.

Даяр өнімнің бірліктері «Х» процесінен «У» процесіне тікелей, ал «У» процесінен даяр өнім қоймасына жіберіледі.

Өндіріс кезеңінің деректері былайша қалыптасады:

  Х процесі У процесі
Кезеңнің басындағы аяқталмаған өндіріс 800 000-нің материалы мен 520 000 өңдеу құнын қоса алғанда 3/5-і даяр 5000 бірлік Барлығы 1320000     Өткен процестің өзіндік құнын қосқанда 4/5-і даяр даяр 4000 бірлік 1200 000 теңге, 300 000 материалға және 500 000 теңге өңдеу құны Барлығы 2000000  
Осы кезеңде жасау басталған өнім, бірлік    
Кезең соңындағы аяқталмаған өндіріс, бірлік готовых 3/4 готовых 1/2
Кезеңге қосылған материалдар, теңге 1800 000 400 000
Кезең ішінде қосылған өңдеудің құны, теңге 2033 000 800 000

 

Кезең ішінде өңдеу аяқталған өнімнің санын анықтаймыз.

Әр бір процеске арналған есептеулерді келтіреміз: 7.3-кесте.

  Процесс Х Процесс У
Кезең басындағы аяқталмаған өндіріс, бірлік    
Өндірісі кезең ішінде басталған өнім    
Кезең ішінде өндіріске енгізілетін ресурстардың жалпы көлемі    
Минус кезең соңындағы аяқталмаған өндіріс    
Барлық даяр өнім шығару    

 

«Х» процесі үшін өнім бірлігінің өзіндік құнының есебі былайша жүзеге асырылады.

«Х» процесі өлшенген орташа құн әдісі:

Өзіндік құнның элементтері Енгізілетін жэартылай фабрикаттардың өзіндік құны, теңге Ағымдағы кезеңнің шығындары, теңге Жалпы өзіндік құн, теңге Даяр өнім, бірлік Жартылай фабрикаттардың балама бірліктері Баламалы бірліктердің жалпы саны Өзіндік құн,, бірлік./теңге
Материалдар               130,00  
Өңдеудің құны         (600:4х3)   138,00  
  Жиыны               268,00

 

Осыдан:

Кезең соңындағы аяқталмаған өндіріс: теңге

Материалдар, теңге (бірлік үшін 130 теңге 6000 бірлік) 780000

Өңдеудің құны (бірлік үшін 138 теңге 4500 бірлік) 621000

«У» процесіне жіберілетін толықтай

өңделген өнім

(бірлік үшін 268 теңге 14000 бірлік) 3752000

 




Поделиться с друзьями:


Дата добавления: 2015-06-27; Просмотров: 742; Нарушение авторских прав?; Мы поможем в написании вашей работы!


Нам важно ваше мнение! Был ли полезен опубликованный материал? Да | Нет



studopedia.su - Студопедия (2013 - 2024) год. Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав! Последнее добавление




Генерация страницы за: 0.06 сек.