Частка 1. Гістарычная частка 5 страница

Вятрак складае ў сабе сімволіку ветра і паветра, а таксама ўвасабляе збор ураджая і ўрадлівасць. У хрысціянскай іканаграфіі вятрак нароўні з шалямі можа сімвалізаваць пакор [31].

ВЕЦЕР– у вучэння пра сімвалы не проста перасоўванне паветра, але таксама звышнатуральная з'ява, якая выказвае задумы багоў. З аднаго боку, прымаецца да ўвагі ненадзейнасць ветра, яго няўстойлівасць, а з іншай – яго вельмі адчувальнае дзеянне. Там, дзе вятры прымалі вызначаны ўстойлівы кірунак (бора, сірока), іх персаніфікацыі лёгка прадстаўляльныя [24; с. 40].Слова "вецер" мае таксама пераноснае значэнне любоўнай ласкі, а таксама слыху (гаворкі). Той, хто гаворыў праўду зваўся "Люстэрка-вецер". Уражліва выразная сімволіка ветра ў Бібліі, дзе паняцце "вецер" азначае таксама дух, подых і дыханне. Божы дух парыў напачатку свету над вадой [24; с. 40].

Спасціганы ў сваіх наступствах, але нябачны ў сваім дзеянні, вецер сімвалізуе дыханне Бога. "Хіба вецер не подых Божы?" (Берталет). У прыказках і прымаўках, насупраць, на першы план высунуты яго зменлівасць і разбуральнасць ("вецер закруціўся", “зараз падзьмулі іншыя вятры", "як вецер знёс"), акрамя таго, маюцца выслоўі з сімволікі марскіх вандраванняў ("трымаць ветразі па ветры"; "лавіць вецер у ветразі") [24; с. 41].Абагаўляючы прыроду, людзі даўней лічылі, што вятры – істоты жывыя і нададзеныя вялікай сілай, іх звалі спадарамі. Паводле славянскай міфалогіі, чатыры вятры, Усходні, Паўдзённы, Заходні і Паўночны, з'яўляюцца сынамі старой – ветравой маці. А богам вятроў быў Стрыбог, імя якога азначала "старэйшы", "дзядзька па бацьку". А быў яшчэ дух Ветравой (ён жа Вецер, Ветрагон, Ветрасная сіла, Ветраны муж). У славян былі і іншыя "ветравыя" багі. Напрыклад, Дагода ўвасабляў ціхі прыемны подых паветра і быў злучаны з ясным надвор'ем. Ён маляваўся ў выглядзе румянага юнака з русымі кучарамі. Праўда, ён не ладзіў са сваім братам Пазьвіздам, які адказваў за буры і непагадзь. З барады апошняга цяклі дажджы, дыханне выклікала туманы. Калі суровы Пазьвізд патрасаў галавой, на зямлю сыпаўся град. Пра веснавей казалі, што ён прыносіць насенне дажджу з краіны бясконцага лета і разбівае ныркі дрэў. Зімовыя віхуры, па перакананні нашых продкаў, здараюцца таму, што нячыстыя духі на бягу дзьмуць у кулак. Сустрэчнік– віхура, які імчаўся па дарозе, лічылі ўвасабленнем вяселля чорта з ведзьмай. У старажытных паданнях згадваюцца і вецер, які сядзіць на ланцугі на беражку неба, і дванаццаць віхроў, прыкаваных да скалы ў далёкім акіяне, калі камусьці з іх атрымоўваецца вызваліцца, пачынаецца бура. Па іншай версіі, яны закуты ў пячоры нейкім персанажам, якога клікалі "свята з качаргой". У праваслаўнай традыцыі гэта Пракоп, Усцюжскі цудатворац, блажэнны, які маляваўся з трыма качэргамі ў руках. У розных мясцовасцях меліся, вядома ж, свае асаблівасці ва ўяўленні вятроў. Так, у астраханскіх краях паўночна-заходні звалі "дзедам у пашматанай шапцы". У вятроў прасілі дапамогі, напрыклад, адпраўляючыся ў плаванне. У гэтым выпадку вынікала абавязкова заклапаціцца забеспячэннем спрыяльнага ветра. Дамагчыся гэтага, як меркавалі, можна было некалькімі спосабамі. У паўночных краях існавала павер'е, што загадваць вятрамі па сілах фінам і лапландцам. Іх запрашалі на карабель, каб здзейсніць абрад, які так і зваўся – купля ветра. Ён складаўся ў правядзенні адмысловага набажэнства, па канчатку якога на вяровачцы ці шматку тканіны, прызапашаных вяршыцелем рытуалу, завязвалі тры вузельчыка. Гэта дзейства быццам бы дазваляла кіраваць вятрамі ў шляхі: развязванне першага вузла заклікала лёгкі, другога – моцны, трэцяга – ураганны. У шматлікіх народных казках менавіта вецер аказвае дапамогу герою, якую ён не атрымлівае ні ад месяца, ні ад сонца. І ў А.С.Пушкіна чыталі: “Ветер, ветер, ты могуч, ты гоняешь стаи туч…[29]”

Прыродныя прыметы паказваюць выдатную дакладнасць, адмысловую назіральнасць і паэтычнасць народнага погляду на свет (па кнізе В.Д. Сіпаўскага "Родная даўніна").

СОНЦА, прамяні якога асвятляюць дарогу людзям і птушкам, з'яўляецца знакам усемагутнасці. Славянскае бажаство, ушанаванае як жыццё, цяпло, святло [25; с. 57].

У дыпломнай рабоце таксама выкарыстоўваюцца розныя па памерах і суадносінах бакоў керамічныя элементы ў выглядзе трыкутнікаў. У хрысціянстве ТРЫКУТНІК– сімвал усягобачнага вока Бога. Праявы трыяды шукалі паўсюль: пачатак, сярэдзіна, канец; дух, душа, цела; думка, воля, дзеянне і г. д. Тры элемента трыяды: прынцып сцвярджэння, успрымальнасць (жаночы прынцып) і пагадненне, якое нейтралізуе сіла. Усе выгляды руху ў свеце адбываюцца пад уздзеяннем трох сіл: дадатных, адмоўных і накіравальных (якія нейтралізуюць). У заходніх традыцыях тройка ў трыкутніку – знак Абсалюту, піфагарэйскі сімвал здароўя. Трыкутнік вяршыняй уніз – вада, жаночы прынцып, а таксама Месяц у егіпецкім іерогліфе. Вяршыняй угару – мужчынскі прынцып, агонь, нябесныя сілы. Трыкутнік у квадраце – Чароўнае і чалавечае, духоўнае і целавае. Трыкутнік у крузе –тройчасць у адзіным [25; с. 36].

ДУША. У розных народаў свету існавала рознае ўяўленне пра душу і месцы яе знаходжання. У некаторых народаў не было наогул такога паняцця. У еўрапейскай традыцыі асноўным месцам рассялення душы лічылася сэрца, хоць душа і не ўвесь час жыла там. Пры спалоху казалі: "Душа сышла ў пяткі". У сне душа магла падарожнічаць: ляцець да каханага чалавека ці на родную старонку. У шматлікіх народаў звычайным месцазнаходжаннем душы была галава [25; с. 172].Душа –сімвал сардэчнай прыхільнасці: "душа-дзяўчына", "душа мая". Душа супрацьпастаўляецца целу, яна крылатая, лёгкая. Ёй адпавядае пяты элемент – эфір, усёпранікальная субстанцыя.

У той жа час душа не тоесная духу. Яна можа ўзысці, узняцца да духоўнага стану, але можа і быць прададзена д'яблу. Душа зменлівая, ненадзейная. Бітва за душу паміж добрым і злым пачаткам адбываецца на працягу ўсяго жыцця [25; с. 273].Лічылася, што чалавечая душа мае выгляд матылька ці птушкі. Што на святы, перш за ўсё на Дзяды, яна прылятае дадому, наведвае сваякоў [18; с. 204].

ЧАС. Выява няўмольнага часу – дарога. Сімвал часу – пясок, які струменіцца скрозь пальцы. Вось ён прасачыўся– і няма яго. Знак няўмольнасці імгнення сучаснасці [25; с. 59].

Усё гэта дало надхненне на стварэнне тэкстыльнай кампазіцыі “Шлях продкаў” з выкарыстаннем традыцыйных беларускіх тэхнік выканання ўзорчатага ткацтва і фактурнай керамікі.

2.3 Кампазіцыйнае і колеравае рашэнні

Пабудова кампазіцыі працы “Шлях продкаў” вырашана ў выглядзе вертыкальнага палатна шырынёй 62 см. і даўжыней 450 см. з выкарыстаннем керамічкых элементаў. У центры кампазіцыі знаходзіца выява стылізаванага ветранога млына, лопасці і некаторыя элементы (зрэз брусаў) якога зроблены з керамікі ручной лепкай з выкарыстаннем фактуры, падобнай на фактуру самога тканага выраба.

Кампазіцыйны центр, якім і з’яўляецца млын, знаходзіцца вышэй сярэдзіны ўсяго палатна, што прыблізна з’яўляецца глядзельным центрам, адпаведна законам і правілам кампазіцыі і прыцягвае погляд гледача. Праца амаль што поўнасцю сіметрычна па вертыкальнай васі. У некаторых палосах сустракаюцца дыяганальныя элементы розная па шырыні, якія падтрымліваюць рух лопасцяў млына і паўтараюцца як у ніжняй часцы палатна, так і у верхняй.Акрамя наклонных палос, дынамізму рабоце надаюць выявы птушак (у верхняй частчы) і рыб (у ніжняй частцы), якія рухаюцца ў розных напрамках.

Колеравае рашэнне твора адлюстроўвае сувязь у прыродным асяроддзі. На тканіне прысутнічаюць палосы сіняга, зяленага, карычневага, шэрага, бэжавага, блакітнага, жоўтага колераў і іх адценняў, якія сімвалізуюць пераходывады, зямлі і неба. Для перадачы ўзаемаадносін ўнутры прыроды і паміж прыродай і чалавекам, палосы нібы перацякаюць адна ў другую, утвараючы цэльнасць вобразу ў працы. Яднанне кампазіцыі надае і кераміка: у падтрымку кампазыцыйнаму цэнтру, яна сустракаецца падобнымі з млына элементамі у некаторых палосах у верхняй і ніжняй частках, а таксама і ў выявах рыб і птушак. Фактура керамічных элементаў падабрана такім чынам, што яна ідэяльна спалучаецца з тэкстурай самой тканіны. Фанавы колер добра суадносіцца і падкрэслівае керамічныя элементы натуральнага прыроднага колеру пасля абпалу.

Для афармлення працы былі выкарыстаны драўляныя куліскі, пафарбаваныя каляровым лакам у колер керамічных элементаў. Так жа декаратыўнасці рабоце дадало афармленне элементаў з керамікі, якія прышываліся каляровымі ніткамі (меланж) ледзь ярчэй за саму кераміку. Асабліва ярка гэта назіраецца ў лопасцях млына і надае адчуванне руху і пазбаўляе працу статычнасці.

Акрамя гэтага, для надання рабоце большай цікавасці і стварэння адчування саўдзелу гледача, ніжняя частка твора размяшчаецца на адмыслова зробленай драўлянаяпадстаўцы (трохкутнай у аснове), якая павінна стварыць уяўленне хвалі, з якой і пачынаецца дэкаратыўнае пано “Шлях продкаў”. Гэты прыём нібы запрашае гледача “уступіць” на гэты шлях. Яна таксама патаніравана лакам у тон кулісак і керамічных элементаў.

Такім чынам, дэкаратыўнае пано “Шлях продкаў” з’яўляецца суцельным мастацкім творам, якое арганічна аб’ядноўвае два старажытных народных беларускіх рамяста (ткацтва і кераміку) і можа экспанавацца на выставах рознага ўзроўню, як у Беларусі, так і за яе межамі.

Дата добавления: 2017-01-14