Dlaczego nasz kapitał społeczny jest mały?

Poza tym Polska jak na razie nie ma i nie będzie miała tradycji obywatelskiego zaangażowania, którą posiada wiele krajów o długo trwającej demokracji. Różnice w kapitale społecznym zaznaczają się jeszcze na tle podziałów zaborowych sprzed tak wielu lat. A jeśli nawet taka tradycja się wyrabiała to bardzo szybko przychodziły wydarzenia które kładły się na to społeczne zaufanie cieniem.

W Polsce jest bardzo silna rodzina i jej tradycyjne formy, jest to spowodowane rozszerzeniem jej funkcji kiedy nie mieliśmy niepodległości, rodzina bowiem przekazywała wartości, kulturę i tradycje a także dbała o edukację narodową dzieci gdy szkoły były np. zrusyfikowane. Silne więzi rodzinne wpływają na szersze więzi
i zaufanie a familizm charakteryzuje takie kraje gdzie ten kapitał społeczny jest niski jak np. Włochy, Hiszpania.. Poza tym nasz model rodziny wywodzi się w dużej mierze od chłopstwa, które tu charakteryzowała nieufność nawet do sąsiadów.

Max Scheler – r esentyment – duchowe samozatarcie. Chodzi o to że gdy człowiek czuje jakąś emocję, z reguły gniew, upokorzenie itd ale z powodów swej prawnej czy życiowej nierówności nie może dać jej wyrazu, jest bezsilny, tłumi swoją naturalną reakcją a urazę trzyma w sercu. Wszystko się zbiera, takie resentymenty powstawały w stosunkach chłopa ze szlachtą w Polsce i to do początku XX wieku. Resentyment jest tym większy im większa różnica między prestiżem grupy a jej faktyczną siłą (tzn. mam się za najlepszego, ktoś nadmucha mi w kasze, a ja jestem bezsilny, to wkurzą się 100 razy bardziej niż jakbym od początku za bezsilnego się uważał). Drugim źródłem resentymentu w Polsce są stosunki między szlachtą biedną a magnaterią, duma mniejszej szlachty niestety nie przekładała się tu na realne możliwości (klientelizm). Resentyment rodzi silne i trwałe podziały społeczne.

Ustalenia empiryczne:

W Polsce „ realnego socjalizmu” w latach 1956-1989 poważni socjologowie nie badali stowarzyszeń obywatelskich w stylu analiz Putnama. Przede wszystkim nie bardzo można było wszystkie te organizacje nazywać stowarzyszeniami obywatelskimi z przyczyn, o których była już mowa wcześniej: stowarzyszenia obywatelskie zakładają dobrowolność członkostwa, motywacje związane z ich celami, spontaniczność i autonomiczność działania. Dobrowolność we wspomnianych wyżej latach była wątpliwa. Podobnie motywacje nie były jednoznaczne. Organizacje nie były niezależne: były nie tylko kontrolowane, ale nierzadko także sterowane odgórnie. Socjologowie radzili sobie w inny sposób. Było to badanie subiektywnej wartości różnych grup i instytucji społecznych dla jednostki. Podsumował to w swoim słynnym eseju Stefan Nowak. Okazało się, że w latach 70tych najważniejsze dla Polaków były: rodzina i więzi rodzinne oraz przyjaciele i więzi przyjacielskie, potem długo nic, a następnie naród. Ów brak środka Nowak określił mianem „próżni socjologicznej”. Brak w skali masowej identyfikacji z organizacjami i instytucjami sytuującymi się między rodziną a narodem Nowak tłumaczył następująco: „ Ludzie nie posiadają poczucia dostatecznego wpływu na sprawy dziejące się w instytucji, w której pracują lub do której należą, czują się w nich wyalienowani, nie mając poczucia uczestnictwa w określaniu jej działań; instytucje są często postrzegane jako nieprzyjazne, niechętne, nierzetelne, a czasem zagrażające.

Stan społeczeństwa obywatelskiego/ BADANIA:

· Podstawowe wskaźniki społecznego zaangażowania takie jak frekwencja wyborcza też nie zachęca w Polsce do optymizmu. W wyborach prezydenckich procent głosujących waha się w latach 1989-1995 w granicach 42-68% ale już w wyborach parlamentarnych od 22 do jakichś 48% a na szczeblu lokalnym jest jeszcze gorzej, choć to sprawy szczebla lokalnego nas dotykają najbardziej. Ledwie 19% Polaków wspierało aktywnie którąś z partii podczas kampanii, a wsparcia finansowego udzieliło 4% (Usa- 5%, Niemcy- 3%, UK- 2%),więc samo zaangażowanie w działalność partii politycznych nie odbiega u nas znacząco od innych krajów. W liczbach bezwzględnych 4% równa się 1,12 mln ludzi. Możemy stwierdzić, że zaangażowanie w wyborcze kampanie polityczne nie odbiega znacząco od zaangażowania innych, demokratycznie rządzących się nacji.

· Poza tym jakieś 9% zrobiłoby “coś” żeby poprawić życie swojej wspólnoty lokalnej, dla 2,7 % przynależność do dobrowolnych stowarzyszeń jest ważne dla ich osobowości. Z twierdzeniem że większości ludzi można ufać zgodziło się 9% (USA 37%...). I choć Polacy spotykają się ze swoimi sąsiadami w większym procencie niż amerykanie to i tak różnica kulturowa sprawia, że my i tak sąsiadom nie ufamy, w przeciwieństwie do amerykanów. Ważną formą kapitału społecznego są również więzi sąsiedzkie. W 1993r. 73% Polaków spotykało się ze swoimi sąsiadami w celach towarzyskich częściej niż raz w roku. (61% USA). Polacy wprawdzie podtrzymują więzi sąsiedzkie (nie mamy danych na temat jakości tych więzi) ale generalnie
do innych osób nastawieni są nieufnie.

· Co ciekawe najbardziej licznymi stowarzyszeniami w Polsce są w kolejności: Związki zawodowe (9,3%), stowarzyszenia działkowców i hodowców i wędkarzy i myśliwych (5,9%), organizacje szkolne dla rodziców (5,7%) oraz organizacje wiejskie(5,5%). Ciekawe jest to że zaangażowanie w ruchy przykościelne jest bardzo niskie, a w porównaniu z innymi krajami mamy mało członków partii (1,3%) jest to mało w porównaniu do WB(5%), RFN (8%).

· Co trzeci polak (35%) jest członkiem co najmniej jednej organizacji, w czym jedynie 3% uważa to za ważne dla siebie, więc 2/3 polaków pozostaje poza sferą społecznego zaangażowania. Jeśli wyłączymy członkostwo w związkach zawodowych, które różni się od członkostwa w innych organizacjach to 30% Polaków a zatem 3 na 10 gdzieś należy. Polska w skali przynależności do stowarzyszeń jest na szarym końcu (USA 82% należy i to często do niejednej organizacji).Co ciekawe w Japonii jest też bardzo niski stopień przynależności a wysoki stopień zaufania społecznego. Do grupy krajów o wysokim uczestnictwie należą: Niemcy, Kanada, WB. Do niższego poziomu uczestnictwa zaliczamy kraje takie jak: Włochy, Francja (kraje familistyczne wg Fakuyamy)

· Najczęściej stowarzyszeni są mężczyźni w wieku lat 24 czy 25 i to dobrze wykształceni. 50% absolwentów wyższych studiów jest stowarzyszona,
w stanach średnia przynależność do stowarzyszeń dla analogicznego absolwenta jest 2 (czyli po 2 organizacje każdy, a są i rekordziści). Wyższe zaangażowanie jest u osób aktywnych zawodowo.

· Obraz regionalnego zróżnicowania jest nieco skomplikowany. Dolny Śląsk tu przoduje z 41-42% zaangażowania (frekwencja wyborcza), stosunkowo mało ma sąsiedni Górny Śląsk (29%) i Małopolska (32%) pomimo iż ma ona długie tradycje więzi społecznych. Regiony zasiedlone po 1945 charakteryzują się wyższym zaangażowaniem. Zaangażowanie w politykę jest wyższe w tych regionach gdzie kapitał społeczny jest słaby. Przynależność do organizacji zwiększa zaangażowanie społeczne z 52% na pójście na głosowanie w wyborach do sejmu, do 66%, a prawdopodobieństwo wzięcia aktywnego udziału w kampanii wyborczej z 14% do 24%. Osoby stowarzyszone bardziej interesują się polityką i bardziej cenią demokrację. W porównaniu z innymi krajami jeśli chodzi o zaangażowanie społeczne Polska plasuje się na równi z krajami o niskim stopniu zaangażowania (Hiszpania, Francja, Włochy) ale gdy dochodzimy do zaangażowania w poszczególnych typach organizacji to wypadamy gorzej, no bo nie należymy do tych które najlepiej wytwarzają kapitał. Członkostwo w dobrowolnych organizacjach wpływa pozytywnie
na jakoś kontekstu społecznego, niezależnie od poziomu wykształcenia Istniejące w Polsce w 1995r. dobrowolne stowarzyszenia wpisywały się w sferę społeczeństwa obywatelskiego.

Wnioski Autora:

· Różne typy organizacji i stowarzyszeń mają różne nasilenie wytwarzania kapitału społecznego. Najwięcej wytwarzać go będą tradycyjne organizacje obywatelskie a bardzo mało masowe organizacje w których niemal jedynym warunkiem członkostwa jest płacenie składek.

· Społecznej roli organizacji nie da się ocenić bez brania pod uwagę ich celów oraz kontekstu politycznego oraz obywatelskiego.

· Putnam nie miał do końca racji z tymi partiami, nie zauważył faktu że np chóry amatorskie, kluby sportowe itd. zostały no w regionie Emilia-Romania założone właśnie przez partie polityczne i są przez nie finansowane. Patrząc więc na partie polityczne trzeba brać pod uwagę ich dodatkowe funkcje. Nie mówiąc
o tym że lokalna działalność partii niekoniecznie musi być uwikłana w ogólną walkę o władze, może być po prostu bezinteresowne.

· Tam gdzie są partie polityczne jest więcej stowarzyszeń, Tocqueville miał rację.

Дата добавления: 2013-12-12