Angiospermatophyta, macnoliophyta 1 страница

Түрлерінің сны 250 мыңнан 300 мыңға дейін барады.Бұл жер бетіндегі қазіргі кезде қалыптасқан жағдайға ең жақсы бейімделген, барлық құрлықтардың өсімдіктер жабынында ерекше басым болып келетін өсімдіктер.

Құрылысы. Спорофиттерінің өмірлік формасы – ағаштар, лианалар, бұталар, шөптесін өсімдіктер (бір-,екі,-және көпжылдық). Вегативтік органдарының микроскопиялық құрылысы олардың гистологиялық элементтерінің алуан түрлілігімен ерекшеленеді.Бұларда трахеидтермен бірге түтіктері де болады.Жабық тұқымдылардың өмірінің ұзақтылығы әрқилы, 2-3 аптадан бірнеше мыңдаған жылдарға дейін созлады. Көп жылдық шоптесіг өсімдіктердің жылдың қолайсыз мезгілдерін басынан өткізуге мүмкіндік беретін түрі өзгерген жер асты вегетативтік органдары- түйнектері,баданалары, тамрсабақтары болады.

Көбеюі. Спорофитте гүлдер пайда болады,ал оларда микро- және мегаспоралар жетіледі.Споралары спорангилерінің ішінде өсіп гаметофиттерге айналады.Атылақ гаметофит- тозаң, екі клеткадан тұрады.Жыныстық процестің ұрық қабы, сегіз клеткадан тұрады.Жыныстық процестің нәтижесінде тұқымбүрінін дән, ал гүл түйіннен (жатыннан) және гүлдің басқа да бөліктерінен жеміс пайда болады.

Гүлдің құрылысы, микро –және мегасспорогенез аталық және аналық гаметофиттердің түзілуі, тозаңдануы мен ұрықтануы 3-тарауда толығынан берілген.Жабық тұқымдылардың өмірлік цикілі 192-суретте берілген.

Гүлдің шығу тегі. Жабық тұқмды өсімдіктерде гұлдің пайда болуынынң үш түрлі теориясы белгілі.Олардң ішіндегі ең белгілілердің бірі. Р.Веттштейннің псевдант (гректің Pseudos – жалған, anthos - гүл) теориясы. Бірақ бұл теорияны қазіргі кезде тек тарихи тұрғыдан гана маңызы бар деп айтуға болады.Р.Веттштейннің тұжырымдауы бойынша барлық жабқ тұқымдылардың ішіндегі алғашқысы және ең қарапайым гүлдерге ие болғандары бір жабынды өсімдіктер (Monochlamydeae). Оларға шамшатгүлділер, қайыңгүлділер, талгүлділер және басқа да тұқымдастылар жатады.Бұл тұқымдастылардаң гүлдері ашық және тұқымдылардың стобилдері (бүршіктері – шишки) секілді аталық және аналық болып бөлінеді.Әсіресе бір жабынды өсімдіктердің гүлдері ашық тұқымдылардың ішіндегі қылшанаң (эфедраның) шоғырланып жиналған стробилдеріне (“соцветих”) ұқсас. Мысалы, Австралия казуаринінің аталық гүлін қылшанын микроспорофильдерінің шоғырынан пайда болған деп айтуға болады, егерде гүлдің жабындық қабыршықтарының көптеген модификациясы болады деп қарастырар болсақ.

Казуариннің аталығының жіпшелері екіге бөлінге, оның өзі гүлдің жабынының қабыршық тәрізді екендігін және қылшамен (эфедрамен) казуариннің жақындығын көрсетіп тұрғандай.Одан әрі жабындық қабыршақтарының түгелдей редукцияға ұшырауына және аталықтарының бірігіп кетуіне байланысты бір жабынды өсімдіктерге тән аталық гүл пайда болған. Олай болса аталық гүл шоғырынан пайда болады.Басқаша айтқанда аталық гүл псевданий (грек. Псевдо- жалған; антос – гүл)болып саналады; бір жабынды өсімдіктердің гүлінің гүлсерігі өзінің шығу тегі жағынан микростробтлдердің жабындық жапырақшалары болып табылады.Осылай деп түсінген (ұғынған) жағдайда жабық тұқымдылардың аталықтарының, гүлсерінің жапырақшаларының араларына емес, оларға неге қарама-қарсы орналасқаны өзінен-өзі түсінікті болады.жоғарыда сипатталғандай қылшаның (эфедраның) аталық “гүлшоғырының ” казуариннің аталық гүліне айналуына жабық тұқымдылардың гүлінің пайда болуының алғашқы кезені болып табылады.

Екінші кезең аталықтарының санының артуымен сипатталады, әрине бұл жағдайда аталықтардың гүлсерігі жапырақшаларына қарама-қарсы орналасуы толық сақтала қоймайды.

Үшінші кезеңде аталықтардан күлте жапырақшалар пайда болады, ал оған дейінгі пайда болған гүлсерігі тостағанша жапырақшаға айналады.

Жабық тұқымдылардың аналық гүлдері ашық тұқымдылардың аналық “гүлшоғырынан” немесе “гүлдерінен” (стробилдерінен) пайда болған. 191 суретте көрсеткендей, екі ашық жеміс жапырақшалардың бір жабық аналыққы бірікккені және қабыршақтарынынң редукцияға ұшырағаны байқалады.

Р.Веттштейннің теориясының ең маңызыд жері сол, ол аталық гүлдің үшінші кезеңде қосжыныстғы гүлге айналғандығын көрсеткендігі.Өйткені насекомдардың өсімдіктерге қонғаны сонда пайдалы, егер олар тек аталықтарға ғаңа емес, сонымен бірге аналықтың да аузына тисе.Сұрыптау бір гүлде аталықтарының да және жеміс жапырақтарынның да болатындығы көрсетіп отыр.

Р.Веттштейннің жорамалдауы бойыншы, егерде бір жабнды өсімдіктердің аталық гүлі ашық тұқымдылардың “ гүлшоғырынан” емес, стробилінен пайда болған болса, онда мұндағы аналқтың(гинецейдің) қайдан пайда болғанын түсіндіру қиынға түскен болар еді.Сонымен қосжынысты гүл күрделі синтетикалық процестердің негізінде пайда болған.

Р.Верттштейннің пікірі бойынша барлық жоғарыда айтылғандардан мынандай қорытынды шығарып, ең қарапайым жабық тұқымдылардың гүлдерінің құрылысы қарапайым және бір ғана гүлсерігінен тұрады, немесе гүлсерігі жоқ, көп жағдайда дара жынысты болады.

Стробилярлық теория. Стробилярлық (грек.strobilos- қарағайдың, немесе шыршаның бүрлері-шишки),немесе эванттық (грек.eu -жақсы,толық және anthos – гүл; басқаша айтқанда толық жетілген гүл деген мағана береді) теория, гүлдің пайда болуын және оның маңызы жөніндегі белгілі гипотезанын бірі. Н.Арбер және Д.Паркиннің бұл гипотезасының тууына 1907 жылы мезазойлық қосжынысты “гүлдері”- стробилдері бар ашық тұқымдылардың ерекшк бір тобының (беннетиттердің) табылуы себеп болды.

Сырт кескінімен, тік бұтақталмағын діңдңрімен және қауырсынд жапырақтарымен беннетиттер пальмаға, оданда көбірек қазіргі кезде өсетін ашық тұқымдылар – саговниктерге ұқсас болған.Алайда саговниктердің стробтльдері дара жынысты.Мөлшері әр түрлі болып келетін беннетиттердің стробтлдерінің жақсы жетілген конус тәрізді өсі болады, оған әр түрлі жапыраққа ұқсас органдары орналасады.Төменнен жоғары қарай жабындық – жапырақшалары “гүлсерігі” микроспорофилдері және “аналығы” (гинецей) орналасады.Микроспорофилдері көп жағдайда қауырсынды, кейбір папоротниктердің спорофилдеріне, мысалы, қауырсын папоротнигі (страусопер)өсімдігіне ұқсас болады.Микроспоронгилері бірігіп, біршама күрделірек құрылым – микросинангий түзеді. “Аналығы” (гинецей) тек микроспорофилдері түсіп қалған (протерандрия) стробилдерінде ғана байқалады.Тұқымбүрі аяқшаның ұшында орналасадыжәне интегументтері болады.Екі тұқымжарнағы бар ұрығы жақсы сақталған болатын.Шамасы эндоспермі болмаған, ол ашық тұқымдыларда мүлдем кездеспетін құбылыс.Тұқымбүрі жыныстық белгісі жоқ (стерильный), жоғарға жағы жалпайғын ерекшк қабыршақтарымен қоршалған болады.

Беннетиттердің кейбір ерекшеліктері – стробтлдерінің қос жынысты болуы, жекелеген бөліктерінің орналасу ерекшелігі, өсінің формасы, олардың көп жемістілермен туыстық жақындығы болған деген жорамал айтуға (жасауғы) мәжбүр етеді.

Стробилярлық теория бойынша жабық тұқымдылардың гүліне де, беннетиттердің стробилдернінеде бастама берген,бізге дейін жетпеген, мезазойдың алғашқы кездерінде өмір сүрген, архайлық қосжынысты стробилі бар ашық тұқымды өсімдіктер болған. Мұндай стробилді Н.Арбер және Д.Паркин проантостробил деп атаған.Ол өстен, жабындық, жапырақшалардан, микроспорофилдеоден және мегаспорофилдерден тұрған.Проантостробил жабық тұқымдылардаң гүлінен, барлық бөліктерінің құрылысымен, әсіресе микро- және мегаспорофилдерінің біршама айырмашылығы болған.Микроспорофилдерінде микроспорангилерінің ерекше көп болуы және олардаң жоғарға ұшында жалпайған (кеңейген) участкесінің болуы көңіл аударарлық.Проантстробилдің аналығының (генецей) беннетиттердің және жабық тұқымдылардың аналығынан айқын айырмашылығы болады.Оның жеміс жапырақшалары шет жағында бірнеше тұқым бүрілері бар ашық, тісіті- тісті болып келеді.

Шамасы эволюцмяның барысында микроспорфилдері редукцияға ұшылаған және микроспорангилерінің саны төртке дейін қысқарған.Ашық мегаспорофилдерінің шеттері түйісіп және тұтасып бірігіп ішінде тұқымбүрі бар жабық жеміс жапырақшаларына айналған. Жеміс жапырақшалары (ашық тұқымдыларда- интегументімен)тозаңды ұстауға мүмкіндік алады, сөйтіп антостробил түзіледі, басқаша айтқанда гүл пайда болады, бірақта оның стриобилден шыққына (жетілгені) айқын байқылап тұрады.

Осы кездегі жабық тұқымдылардың ішінде Н.Арбер және Д.Паркиннің гипотездік моделіне берілгендей қарапайым белгілері бар,ал кейбір жағдайларда тіптен оданда қарапайым болып келетін өсімдіктер кездеседі.

Қазіргі кездегі болсын және қазба түрінде табылған өсімдіктердің ішінде болсын гүл түгелдей дерлік Арбердің прототипіне дәл келетіні табылмайтыны, өзінен-өзі түсінікті, өйткені әртүрлі органдардың даму сатысының уақыты бір-біріне сәйкес келмейді.

Көптеген қазіргі кездегі гүлдерден қарапайымдылықтың да, күрделіліктің де бнлгілерін кездестіруге болады.Бұл жағдай гетеробатмин деп атайды.

Гипотездік антстробилге магнолиялар тұқымдасының, тұңғыйықтар тұқымдасының (кувчинковых) және бірқатар дара жарнақтылардың гүлдері аса жақын тұрады.Көп жемістілердің гүлдерінің қарапайымдылығы туралы пікір өз уақытында систематикаға ревалюциялық тұрғыдан әсер етті.Ең алдымен Гиллердің және Бассидің көпжемистілер туралы системаның тууына мүмкіндік береді. Бұл система бойынша ең алдымен көп жемістілердің тобы пайда болған, ал олардың барлық қалған гүлді өсімдіктер шыққан.

Қазіргі уақытта беннетиттердің жағдайы гулді өсімдіктердің туысы ретінде оншалықты орнықы емес. Егерде жоғарыдағы келтірілген түсіндерме (трактовкаға) жүгінер болсақ, онда беннетиттнрдің стробилдердің кейбір ерекшеліктерін түсіндіру қиынға түседі.Мысалы,микроспорофилдері неге тек өсті бойлар үйіліп орналасқын, неге бұл органдар барлық уақытта шеңбердің бойымен орналасқан (спиральдың бойымен емес), неге микроспорофилдерді ешуақытта мегаспорофилдермен бірге кездеспейді.

Дегенмен стробилярлық гипотезаны мүлдем керек болмай өалды деп айтуға болмайды. Оның негізінде гул туралы ұғым, оның тұғыры (гүл табаны) және арғы тегі жапырақ болыпкелетін әртүрлі органдары бар стробил туралы ұғыммен сабақтасып жатады. Бұл көзқарас Х ғасырдың соңынан бастап қалыптасқан, сол кезде В.Гете, алғашқы рет гүлге сипаттама бере келіп, оны қысқарған бұтақ деп жазады. Қазіргі кезде көзқарас бойынша, жеміс жапырақтар мен аталықтар түрі өзгерген вегвтативтік жапырақтарға жатпайд, шамасы олар ертедегі ашық тұқымдылардың (жабық тұқымдылырдың тегі) мега- және микроспорофилдерінен пайда болған, ал соңғылары өз кезегіңде, папоротник тәрізділердің спорофилдерінен жетілген. Спорожапырақшалары мен вегетативтік жапырақтарының құрылыс-кескініндегі сыртқы ұқсастықтар, олардың параллель дамығандығын көрсетеді. Оңайлатып, нақтылы сөздермен берілген Гетенің теориясының организмдердің метаморфазы, классикалық морфологиялық теломдық морфология (теломдық теория) жағынан аса қатты қарсылық (реакция) туғызды.

Теломдық морфология. Теломдық теория классикалық морфологияның негізгі түсініктеріне, гүлдің бөліктерін жапырақтың метаморфозы ретінде қарастырғанға қарсы келеді. Қарсылықтың күштілігі соңша, соңғы кезде тіптен жаңа морфология туралы және бұрынғының толық ескіргені айтылып жүр. Мұндай пікір бұрында сөз болып келген. Теломдық теорияны дәлелдеуге 1917-1920 ж.ж. жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің ерекше қарапайым тобы риниофиттердің (псилофиттердің) ашылуы себеп болды. Шамасы ртниофиттер папоротник тәрізділерге бастау берген, ал олардан ашық тұқымыдылар мен жабық тұқымдылыр пайда болған.Девон дәірінде өмір сүрген риния (171-сурет) онша үлкен өсімдік болмаған, оның биіктігі 50 см-ден аспаған.Анатомиялық ерекшеліктері көрсеткендей (эпидемия, стела) ол күмәнсіз құрлықта өскен өсімдік болған, бірақта сыртқы және ішкі құрылыстары таңғаларлықтай қарапайым болған.Горизонталь бағытта өскен тамырсабағынан жоғары қарай тік, нашар дихотомиялы бұтақтанған сабақтары кеткен.Тамырсабақтарының сыртын бір клеткалы ризиодтар жауып тұрған.Нағыз тамырлары болмаған.Сабақтарының басында көпшілік жағдайда ұзындығ 12 см-дей болатын спорангилері жетіледі.Ринияда ешқандай жапырақта, немесе жапырақ тәрізді органдар болмаған.

Псилофиттермен (риниофиттермен) танысу жапрықтың жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің бастапқы (алғашқы) органы емес екендігі, ал олардың ұзақ уақыттар бойы эволюциялық процестің нәтижесінде пайда болғандығы айқындап береді.Спорангилер филогенетикалық тұрғыдан қарағанда жапырақтан бұрын пайда болған.Теломдық қөзқарасты жақтаушылардың бірі неміс ботанигі В.Циммерманның (1930,1965) пайымдауы бойынша жоғарғы сатыдаға өсімдіктердің барлық органдары қарапайым органнан теломдардан бұтақтанған системасының соңғы бұтағы болып саналады.Эволюциялық процестің барысында теломдар бірігіп стерильді және фертильді синтеломдар түзеді.Одан әр стерильді синтеломдар жапыраққа және сабақтың өсіне бөлінеді, ал фертильді теломдар спорофилдерге айналады.В.Циммеранның пайымдауы (тұжырымдауы) бойыншы гүлдің пайда болу процесі, вегетативтік сабақтың пайда болу процесімен қатар (паралель) журген.Мұндай түсіндірмеден (трактовкадан) жапырақ пен сабақтың принціптік ашырмашылығының, филогенетикалық тұрғыдан алғанда болмайтындығын байқау қиын емес.Шындығында жапырақты және өстік органдары,(вегетативтік және генеративтік органдарға дифференциаланбаған бөлінбеген) теломдардың системасынан тарихи дамудың барысында пайда болған деп қарастырған жөн.

В.Циммерманның және оған жақын ғалымдардың гүлдің пайда болуы туралы көзқарастары стробилялық теориямен толық сәйкес келеді, сондықтан да оны стробилярлық теория қабылдауы мүмкін.Ерекше атап өткен жөн, жоғарыда айтылған көзқарас бойыншы ашық тұқымдылардың арғы тектерінің, яғни папоротник тәрізділердің жапырақты органдары ертеректе қлыптасқан болып шығады (вегетативтік жапырақтары және спорофилдері). Одан әрі эволюциялық процестердің барысында ашық тұқымдылар мен жабық тұқымдылардың вегетативтік жапырақтары мен спорофильдері ұзақ уақыттары бойы өзгерістерге ұшыраған. Сөйтіп ақырында олардың қазіргі кездегі вегетативтік және генеративтік оргындары қалыптасқан.

Қорыта келе айта кеткен жөн, қазіргі кезде гүлдің құрлысына әртүрлі тұрғыдан қарайды.Келтірілген гепотезалар көп жағдайда қажетті көзқарасты білдіртетін біржақты ұғым береді. Бірақта олар келтірілген фактылардың бәрін бірдей стробилярлық теорияның және реналдық доктринаның (басқаша айтқанда көп жемістілердің аса қарапайымдылығы) тұрғысынан қанағаттандырарлықтай түсіндірілмегенін көрсетеді. Олар гүлді өсімдіктердің шығу тегі жөніндегі проблеманың әлі шешілмегендігін көрсетеді.

Ашық тұқымдылар мен жабық тұқымдылардың айырмашылықтарын көрсететін белгілер

Жабық тұқымдылар

Ашық тұқымдылар

Спорофиті

1. Ағаштар, бұталар, шөптесін өсімдіктер (бір-, екі- немесе көпжылдық).

2. Вегетативтік органдары көптеген әр түрлі гистологиялық элементтерден тұрады, түтіктері болады.

3. Арнайы маманданған вегетативтік органдары болады – түйнектері, баданалары, тамырсабақтары.

4. Тұқымбүрлерін жеміс жапырақшалары жауып тұрады.

1. Ағаштар, сиректеу бұталар.

2. Вегетативтік органдарының гистологиялық элементтері онша көп бола бермейді, көпшілігінің түтіктері болмайды.

3. Арнайы маманданған вегетативтік органдары болмайды.

4. Тұқымбүрлері тұқымдық қабыршақтарының үстіңде ашық жатады.

Гаметофиті

1. Аналық гаметофиті – сегіз клеткадан тұратын ұрық қабы.

2. Аталық гаметофиті – тозаң, вегетативтік және генеративтік клеткалардан тұрады.

1. Аналық гаметофиті – эндосперм және екі немесе одан да көбірек архегониялар.

2. Аталық гаметофиті – тозаң,бірнеше проталлиальды, антериальды және вегетативтік клеткалардан тұрады.

Ұрықтануы

1. Қосарланып ұрықтанады, спермияның бірі жұмыртқа клеткасымен, ал екінші – екінші реттік ядромен қосылады.

2. Бірақ рет ұрықтанады: - спермияның бірі архегонияның бірінің ішіндегі жұмыртқа клеткасымен қосылады.

Тұқымы

1. Тұқымы тез пайда болады – 3-4 аптадан бір вегативті кезеңге дейін созылады.

2. Эндоспермі триолдты (3п).

3. Ұрықтың 1-2 тұқым жарнағы болады.

4. Тұқым жемістің ішінде болады.

5. Тұқымның пайда болуы өте жай жүреді (1,5-2 жыл), тозаңдану мен ұрықтанудың арасы 13 айға дейін созылады.

6. Эндоспермі гаплоидты (п).

7. Ұрықтың тұқым жарнаңы көп жағдайда екіден көп болады.

8. Тұқым тұқымдық қабыршақтың үстінде ашық жатады.

Маңызы. Біздің планетамыздің табиғатында жабық тұқымдыларының маңызы өте зор. Қазіргі кездегі жануарлар дүниесінің эволюциясы, әсіресе сүтқоректілердің және құстардың, адамдардың пайда болуы гүлді өсімдіктермен тікелей байланысты. Гүлді өсімдіктер пайда болғанға дейін жер бетінде қоректік заттар (азық-түлік) мұншалықты көп болмаган. Кейбір ашық тұқымдылардың дәндері мен сабақтары, папоротниктердің 2-3 түрінің тамырсабақтары сүтқоретілер мен құстарға жеткілікті мөлшердегі қажетті қоректік қор (база) бола қоймаған. Жабық тұқымдылар адамға тамақ, киім, үй, отын болған. Олардың көптеген түрлері арктикалық елдердің, шөлдің қатал құмдарының, сор топырақтардың, ағын және теңіз суларының қолайсыз (экстремальные условия) жағдайларында өмір сүруге бейімделген.

Систематиканың қысқаша тарихы. Көп ғасырлар бойындағы жабық тұқымдылардың классификациясының тарихын төрт кезеңге бөлуге болады:

Утилитарлық систематиканың кезеңі. Классификацияның ең ескі кезеңі. Бұл кезеңде сол кездегі белгілі өсімдіктерді олардың шаруашылық маңызына қарай топтастырған: тамаққа пайдаланатын, улы, дәрілік, тоқымалық және т.б. Бұл кезеңнің басталған уақытын дәл тауып айтуға қиын түседі. Алайда бір нәрсе айқын, бұл принцип адамдардың шаруашылыққа бой ұра бастаған кездерінің алғашқы уақытынан басталған. Бұл ең ұзақ кезең болған, шамамен ол Х ғасырдың соңына дейін созылған.

Жасанды системаның кезеңі. Бұл кезеңдегі классификацияның басты принципі, ұқсас өсімдіктерді негізінен бір ғана қалай болса солай алынған морфологиялық белгісіне қарай біріктіру. Кезеңнің ең жоғары жетістігі ботаника мен зоологияны белгілі бір жүйеге (системаға) келтірген ұлы реформатор К.Линнейдің (1735 ж.) системасы. Үйлесімділігі жағынан және өсімдіктердің барлық топтарына шолу жасаудың жеңілдігі жағынан бұл система біздің уақытымызға дейін өзінің маңызын жойған жоқ. Алуан түрлі болып келетін өсімдіктер дүниесін К.Линней бары-жоғы 24 класқа бөлген. Бұл жерде автор гүлдегі аталықтардың санын, олардың бірігуін, ұзындығын және басқада белгілерін негізге алған. Соңғы класқа гүлдері жоқ өсімдіктерді жатқызған. Бұл құпия некелілер класы, ол қалған 23 класқа қарсы қойылған секілді. Линнейдің системасының басты кемшелігі мынада, әрбір класқа түрлерді топтастырғанда, олардың тек бір ғана белгісін негізге алған. Сондықтанда бір класқа жататын түрлер, әдетте, нағыз туыстық жақындығымен топтастырылмаған. Бұл жерде өсімдіктердің гүлінің құрылысының, бір кездейсоқ сәйкестіктері, мысалы, аталықтарының саны шешуші роль атқарады. Бұл система нағыз туыстық жақындары бар көптеген түрлерді әртүрлі кластарға бөліп жібереді. Мысалы, астық тұқымдастыларының көпшілігінің 3 аталығы болады, сондықтанда олар 3-класқа жатқызылған. Жұпарбастың (душистый колосоктың) аталығының саны 2, яғни ол 2-класқа жатқызылған. К.Линнейдің системасы «жасанды системалардың» ішіндегі ең прогрессивтісі болғанымен, ол өсімдіктер дүниесінің эволюциясын көрсетпейді. Оны кезінде К.Линней өзі де мойындаған және бұл системаның уақытша система екендігін айтып кеткен.

Табиғи системаның кезеңі. Алғашқы табиғи системаны 1789 ж. А.Жюссье жариялаған. Ол бірінші болып өсімдіктерді 1-2 белгісі бойынша емес, көптеген белгілерінің жиынтығын ескере отырып топтастырған. Оның үстіне бұл белгілері өсімдіктің тек бір органымен ғана шектеліп қоймай, бірнеше органдарының белгілерін қамтиды. А.Жюссье ботаника ғылымының тарихында бірінші болып барлық тұқымдастарды бірінің орнын бірі баса даму принципі (мысалы, өсімдіктер дүниесінің) Ч.Дарвиннің «түрлердің шығу тегі» атты еңбегі (1859) жарық көргеннен кейін барып қалыптасты. Бұл еңбегінде Ч.Дарвин әртүрлі материалдардың негізінде эволюцияның өзін және оның қозғаушы күшін ғылыми тұрғыдан дәлелдеп көрсетті. Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясының биологияның барлық саласының прогрессивтік бағытта дамуына, ескі әдет-ғұрыптармен және метафизикалық кезеннің қалдықтарымен күресуде маңызы ересен зор болды. Сонымен Ч.Дарвин «жануарлар мен өсімдіктер түрлерін, ешнәрсемен байланыссыз кездейсоқ, «құдай жаратқан» және олар тұрақты, өзгермейді деген көзқарасқа тоқтауыл қойды және биологияны толық ғылыми арнаға түсірді.

Дата добавления: 2014-11-06