Эканамічнае развіццё, крызісы сярэдзіны 1970-х – пачатку 1980-х гг. Уступленне Грэцыі і Партугаліі ў ЕЭС. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Грэцыі і Партугаліі ў 1980 – 2000-я гг

Знешняя палітыка Грэцыі і Партугаліі ў 1950 – пачатку 1970-х гг. Грэка-амерыканскае пагадненне 1959 г. Уступленне Партугаліі ў ААН. Каланіяльная палітыка салазараўскага рэжыму, Крах партугальскай каланіяльна імперыі.

Пасля заканчэння грамадзянскай вайны Грэцыя цвёрда трымалася атлантычнага курсу. Прыярытэтнымі былі адносіны з ЗША і Вялікабрытаніяй. У 1952 г. Грэцыя далучылася да блоку НАТО, а ў 1953 г. урад падпісаў дагавор са Злучанымі Штатамі, паводле якога тэрыторыя, водныя і паветраныя шляхі Грэцыі ставіліся пад амерыканскі кантроль.

Паступова Грэцыя пераўтваралася ў ваенную базу ЗША і НАТО, у важнейшае апірышча амерыканскіх інтарэсаў на Балканах. У адпаведнасці з новым грэка-амерыканскім пагадненнем ад 6 траўня 1959 г. Злучаныя Штаты паставілі Грэцыі ракетную зброю. Грэчаскі ўрад таксама даў згоду на будаўніцтва на востраве Крыт вучэбнага ракетнага цэнтру НАТО. А ў наступным годзе было падпісана пагадненне з ФРГ аб размяшчэнні на грэчаскай зямлі заходнегерманскіх ваенных баз. У 1965 г. міністр абароны Грэцыі нават ініцыяваў пасылку грэчаскага кантынгенту ў В'етнам. З 1972 г. Злучаныя Штаты атрымалі магчымасць выкарыстоўваць парты Грэцыі для патрэбаў свайго 6-га флоту.

Другім важным накірункам знешняй палітыкі Грэцыі было збліжэнне з заходнееўрапейскімі дзяржавамі з далейшым далучэннем да "Агульнага рынку". У 1961 г. Грэцыя ўступіла ў ЕЭС у якасці асацыяванага члена (Грэцыя першая краіна, якая здолела атрымаць гэты статус). Што да адносінаў з паўднёвымі суседзямі – краінамі сацыялістычнага лагеру, то яны заставаліся напружанымі з гадоў грамадзянскай вайны. Толькі з сярэдзіны 1960-х гг. у іх стала назірацца пэўнае пацяпленне. Напрыклад, у чэрвені 1964 г. было падпісана пагадненне з Балгарыяй, якое паклала канец узаемным тэрытарыяльным прэтэнзіям.

Няўдала спроба інкарпарацыі Кіпру, здзейсненая грэчаскай ваеншчынай у 1974 г., спарадзіла сур'ёзную праблему. У адказ на дзеянні грэчаскага боку для абароны інтарэсаў турэцкай этнічнай меншасці Кіпру на гэты востраў быў накіраваны 36-тысячны экспедыцыйны корпус Турцыі. Неўзабаве ў зоне кампактнага пражывання туркаў-кіпрыётаў была абвешчана Турэцкая рэспубліка Паўночнага Кіпру (ТРПК). Да баявых дзеянняў паміж партнёрамі па НАТО справа не дайшла, але адбыўся палітычны падзел вострава на Рэспубліку Кіпр і ТРПК і быў пакладзены пачатак не вырашанаму і дагэтуль "кіпрскаму канфлікту" паміж Грэцыяй і Турцыяй. Пасля краху вайсковага рэжыму 14 жніўня 1974 г. Грэцыя абвясціла пра выхад з вайсковай арганізацыі НАТО і ліквідацыі шэрагу амерыканскіх баз на сваёй тэрыторыі.

Партугалія даўно не адыгрывала самастойнай ролі ў міжнароднапалітычным жыцці і галоўную ўвагу ў сваёй вонкавай дзейнасці надавала каланіяльным справам. У 1951 г. партугальскія калоніі сталі называцца "заморскімі тэрыторыямі", што дазваляла ўраду па чыста фармальнай прыкмеце адмаўляць абвінавачванні ў жорсткасці ў сваёй каланіяльнай палітыкі з боку міжнароднай супольнасці. У 1955 г. Партугалія была дапушчана ў ААН. Аднак спробы сацыялістычных і нейтральных краін сіламі гэтай міжнароднай арганізацыі правесці расследаванне злачынстваў партугальскіх каланізатараў і асудзіць іх блакіраваліся ЗША, Вялікабрытанія і Францыяй, зацікаўленымі ў захаванні шчыльных сувязяў з Партугаліяй.

Спыніць дэмагагічнымі сродкамі працэс дэкаланізацыі Афрыкі было немагчыма. Антыкаланіяльная барацьба нацыянальна-патрыятычных сіл успыхнула ў Анголе (1961), Гвінеі-Бісаў і астравах Зялёнага Мысу (1963), Мазамбіку (1964). Усё больш і больш варварскія спосабы і сродкі вядзення г.зв. Каланіяльнай вайны Партугаліі (1961-1974) і павелічэнне каланіяльных войскаў да 150 тыс. чалавек не маглі прынесці вырашальнага поспеху.

Урад М. Каэтану паспрабаваў у чарговы раз дэзарыентаваць міжнародную супольнасць і апраўдаць гвалт супраць народаў Гвінеі-Бісаў, Анголы і Мазамбіку, дэмагагічна абвясціўшы ў 1971 г. аб прадастаўленні партугальскім калоніям "палітычнай аўтаноміі" і "ганаровага тытулу" "дзяржавы". "Рэвалюцыя гваздзікоў" паставіла кропку ў гэтым бессэнсоўным процістаянні прагрэсіўнаму імкненню народаў Афрыкі да незалежнасці. У 1974 г. апошняя каланіяльная імперыя – партугальская – спыніла сваё існаванне. Новыя ўлады заключылі пагадненні аб прадастаўленні незалежнасці Гвінеі-Бісаў, Астравам Зялёнага Мысу, Мазамбіку, Анголе, астравам Сан-Тамэ і Прынсіпі.

У другой палове 1970-х гг. эканамічнае становішча Грэцыі пагоршылася. Аб'ектыўныя цяжкасці, звязаныя з сітуацыяй у сусветнай гаспадарцы ўскладняліся складанымі ўмовамі дэмакратычнай трансфармацыі ў грамадска-палітычнай сферы. У чэрвені 1975 г. Грэцыя звярнулася да ЕЭС з просьбай аб наданні ёй статусу паўнапраўнага члена арганізацыі. Эканамічныя праблемы, з якімі сутыкнуліся ў гэты час удзельнікі еўрапейскай інтэграцыі, значна пагоршылі перспектывы яе задавальнення. Але ў 1981 г. Грэцыя стала дзесятым членам ЕЭС.

Праўленне сацыялістаў мела для грэчаскай эканомікі супярэчлівыя вынікі. Стварэнне буйнога дзяржаўнага сектару, значнае павелічэнне выдаткаў на сацыяльныя патрэбы прывялі да паляпшэння ўзроўню жыцця і скарачэння беспрацоўя. Аднак высокай цаной гэтых поспехаў стала высокая інфляцыя, якая ў 1990 г. дасягнула 25% узроўню. Нягледзячы на пэўныя дасягненні, да пачатку 1990-х гг. Грэцыя працягвала заставацца адной з найменш развітых (разам з Партугаліяй) краін ЕЭС. Тут былі самыя нізкія даходы на душу насельніцтва і самы высокі ўзровень інфляцыі.

З сярэдзіны 1990-х гг. эканамічнае развіццё Грэцыі паскорылася. Гэтаму спрыяла і агульнае паляпшэнне сусветнай кан'юнктуры (яно, напрыклад, абумовіла значны рост уязнога турызму ў краіну), і рэалізацыя прадуманай макраэканамічнай палітыкі ўраду, скіраванай на выкананне крытэрыяў Маастрыхцкага пагаднення аб эканамічным і грашова-крэдытным саюзе. Гэта, у прыватнасці, дазволіла Грэцыі з пачатку 2002 г. увайсці ў зону еўра. Да пачатку 2000-х гг. рост грэчаскай эканомікі стабільна перавышаў 3%. Важным фактарам захавання агульнай станоўчай дынамікі эканамічнага развіцця краіны стала падрыхтоўка да Алімпіяды-2004 у Афінах, якая забяспечыла значныя знешнія і ўнутраныя інвестыцыі.

Сусветны фінансавы крызіс 2008-2009 гг. моцна ўдарыў па Грэцыі. Яе страты склалі некалькі дзясяткаў мільярдаў еўра. Упалі заказы і вытворчасць, адбылося рэзкае падзення прытоку турыстаў, што негатыўна адбілася на сферы паслуг. Фінансавыя цяжкасці не пакінулі ўладам выбару акрамя радыкальнага скарачэння бюджэтных выдаткаў. Нягледзячы на прынятыя ўрадам захады, Грэцыя па-ранейшаму адчувае ўзрастальныя праблемы з аплатай 350-мільярднага знешняга доўгу і стаіць перад пагрозай дэфолту. Зніжэнне матэрыяльнага дастатку насельніцтва выклікала абвастрэнне сацыяльна-палітычнай напружанасці.

Пераход да дэмакратыі адкрыў шырокія магчымасці для ажыццяўлення сапраўднай мадэрнізацыі эканомікі Партугаліі. Аднак стартавыя ўмовы для эканамічныя пераўтварэнняў аказаліся не вельмі спрыяльнымі. Па-першае, істотна залежная ад замежных інвестыцый, Партугалія хутка аказалася ўцягнутай ў вір сусветнага эканамічнага крызісу 1970-х – пачатку 1980-х гг. Па-другое, краіна скрайне балюча перажывала эканамічныя наступствы распаду сваёй каланіяльнай імперыі. Усё гэта суправаджалася аграмаднымі выдаткамі з-за працягу масавага ад'езду з краіны найбольш падрыхтаваных рабочых і энергічных прадпрымальнікаў, а таксама з-за неабходнасці ўладкавання на гістарычнай радзіме многіх тысяч ўцекачоў з былых заморскіх калоніяў Партугаліі.

Мелася і нямала пралікаў і ў палітыцы кіраўніцтва краіны. Распачатая нацыяналізацыя не дала чаканага эканамічнага эфекту. Усе ўрады, у тым ліку сацыялістычныя, галоўнай сваёй задачай бачылі вырашэнне праблемы знешняга плацежнага балансу (скарачэнню знешняй запазычанасці), надаючы менш увагі гэткім унутраным праблемам, як беспрацоўе, інфляцыя і павольны эканамічны рост. У выніку на працягу першага дзесяцігоддзя пасля рэвалюцыі даход на душу насельніцтва нават упаў ніжэй дарэвалюцыйнага ўзроўню.

Другое дзесяцігоддзе пераходнага перыяду ужо характарызавалася ўражальным ростам усіх паказчыкаў эканамічнага развіцця. Уступленне краіны ў ЕС і заахвочвальная інвестыцыйная палітыка сацыял-дэмакратычнага ўраду прывялі напрыканцы 1980-х гг. да павелічэння аб'ёму замежных інвестыцый. Пасля ўступлення ў ЕС эканоміка Партугаліі становіцца больш дыверсіфікаванай і арыентаванай а паслугі. У перыяд 1986-1991 гг. прырост вытворчасці штогадовы складаў ад 3% да 5%, а ўзровень беспрацоўя скараціўся з 8% да 4%. Да пачатку 1990-х гг. уладам удалося збіць інфляцыю (з 9-14% да 3%), але ізноў абвастрылася праблема беспрацоўя. Краіна таксама пакутавала ад незбалансаванага гандлёвага балансу і цяжару знешняга доўгу. Тым не менш, калі ў 1973 г. ВУП на душу насельніцтва Партугаліі складаў 56,4% ад сярэдняга ўзроўню па ЕС, то ў 1991 г. гэты паказчык нават знізіўся да 54,9%.

У 1990-я гг. было прыватызавана шмат раней нацыяналізаваных прадпрыемстваў, лібералізаваныя гэткія важныя галіны як фінансы і тэлекамунікацыі. Рост ВУП Партугаліі нават перавышаў сярэднееўрапейскі, але ў 2001-2003 гг. запаволіўся. Паскарэнню эканамічнага развіцця, у тым ліку павышэнню прадукцыйнасці працы, перашкаджаў невысокі адукацыйны ўзровень і прафесійная падрыхтоўка партугальцаў, а гэта адмоўна адбівалася на канкурэнтаздольнасці партугальскай прадукцыі.

Са студзеня 2002 г. Партугалія адмовілася ад партугальскага эскуда і перайшла на еўра. Аднак агульнаеўрапейская валюта не здолела стымуляваць паскарэнне эканамічнага росту краіны. Партугалія працягвала адставаць ад партнёраў па ЕС. Калі ў 1999 г. ВУП на душу насельніцтва ў краіне складала толькі 80% ад сярэдняга ўзроўню па Еўрасаюзу, а ў 2007 г. ужо крыху болей за 70% (нават з улікам далучэння да ЕС бедных Румыніі і Балгарыі).

Сусветны фінансавы крызіс 2008-2009 гг. паўплываў на партугальскую эканоміку вельмі адмоўна. Галоўнай праблемай для яе стаў даўгавы крызіс. Дзяржаўны доўг краіны краіны ў 2011 г. перавысіў €160 млрд., што склала 93% валавога ўнутранага прадукту краіны. Партугалія апынулася на мяжы банкруцтва. Для барацьбы з крызісам партугальскія ўлады былі вымушаныя пагадзіцца на атрыманне дапамогі Еўрасаюзу і МВФ. У траўні 2011 гг. бакі дамовіліся пра вылучэнне Партугаліі трохгадовага крэдыту на агульную суму ў €78 млрд.

Дата добавления: 2014-11-08