Развiццё капiталiзму у прамысловасцi i сельскай гаспадарцы Беларусi у другой палове 19 ст

Асаблівасці развіцця сельскай гаспадаркі Беларусі ў парэформенны перыяд. На Беларусi памешчыцкае землеўладанне не толькi пераважала, але i мела выразны латыфундыяльны характар. Буйныя памешчыкi валодалi дзесяткамi i сотнямi тычяч дзесяцiн зямлi, а сялянскiя надзелы былi значна меншымi.Пераход да капiталiстычнага земляробства на Беларусi адбываўся паступова. На змену прыгоннiцтву спачатку прыйшла змешаная сiстэма гаспадаркi.Пасля рэформы 1861 г. сельская гаспадарка Беларусi ўсе шырэй уцягвалася ў рыначныя сувязi. Шмат памешчыцкiх гаспадарак перайшло на капiталiстычны шлях развiцця. Разам з тым, многiя памешчыкi самi не вялi гаспадарку i сдавалi зямлю ў арэнду. У першыя два дзесяцiгоддзi пасля рэформы важнейшай галiной гандлёвага земляробства заставалася вытворчасць збожжа. Аднак у вынiку сусветнага аграрнага крызiсу 80–90-х гг. цэны на яго рэзка панiзiлiся. Гэта прымусiла беларускiх памешчыкаў пераходзiць на вытворчасць такiх прадуктаў, якiя давалi большы прыбытак. У 90-я гг. галоўнай спецыялiзаванай галiной у сельскай гаспадарцы Беларусi стала малочная жывёлагадоўля. Спецыялiзацыя памешчыцкай гаспадаркi праявiлася ў пашырэннi вытворчасцi тэхнiчных культур. Сярод iх першае месца займала бульба. Значнае месца ў канцы ХIХ ст. у беларускiх губернях займала прамысловае садаўнiцтва i агароднiцтва.

Развіцце прамысловасці І рост гарадоў у іншы выпальванняў ХІХ ст. Прамысловасць. Прамысловы пераварот у асноўных галінах прамысловасці Расіі завяршыўся ў пачатку 1880-х гг. Прамысловасць Беларусі пасля рэформы 1861 развівалася ў цеснай сувязі з агульнарасійскай, але мела і свае асаблівасці. У другой палове 19 стагоддзя было характэрна пашырэнне дробнага вытворчасці і мануфактур, пераважна невялікіх фабрычна-завадскіх прадпрыемстваў. У 1860-я гады ў прамысловасці Беларусі пераважалі дробныя рамесныя прадпрыемствы і мануфактуры. Рамесныя прадпрыемствы былі заснаваныя на ручным працы. Рамеснае вытворчасць канцэнтравалася ў гарадах і шматлікіх мястэчках. Пасля рэформы 1861 г. паскорыўся рост мануфактурнай вытворчасці. Мануфактуры з'явіліся на аснове промыслаў і гарадскога рамяства. Нягледзячы на ​​істотную долю рамеснай вытворчасці, на працягу другой паловы 19 стагоддзя ў прамысловасці Беларусі ішоў працэс пераходу ад ручной працы да машыннай. Рамяство і мануфактуру паступова вытесняля капіталістычная фабрыка. Беларусь значна адставала ад Расіі па ўзроўні канцэнтрацыі вытворчасці. Дробныя прадпрыемствы (да 50 рабочых) складалі ў Беларусі 85,5% усіх фабрык і заводаў. Прадпрыемствы, якiя мелі больш за 500 рабочых - 1,2%. Прамысловасць Беларусі пасля рэформы 1861 развіваліся нераўнамерна. Калі ў першыя два дзесяцігоддзі ўдзельная вага ўсіх прадпрыемстваў Беларусі, узнiкшых ў гэты час складаў 18,5%, то ў 1880-1890-я гг. На тэрыторыі Беларусі было ўведзена ў дзеянне фабрычна-завадскіх прадпрыемствы ў 4 разы больш, чым за папярэднія 20 гадоў. Пераважнае значэнне ў Беларусі атрымалі галіны вытворчасці, звязаныя з перапрацоўкай мясцовай сыравіны. Сярод іх вядучая роля належала вінакурных і лясной прамысловасці. Беларусь стала адной з галоўных раёнаў вінакурэння ў Расіі. Адно з важных месцаў у прамысловасці Беларусі займалі прадпрыемства па перапрацоўцы драўніны, у ёй пераважалі дробныя прадпрыемствы. Значнае развіццё атрымалі запалкавая і папярова-кардонная вытворчасць. Па колькасці працуючых на іх чалавек гэтыя фабрыкі былі самымі найбуйнейшымі ў губерні (Барысаўская, Мазырская, Пінская). Сярод папяровых фабрык самай буйной з'яўлялася Добродушская. У Гродзенскай губерні пераважалі і пераплётныя прадпрыемства. Вельмі шмат на тэрыторыі Беларусі было прадпрыемстваў, звязаных з перапрацоўкай сельскагаспадарчай сыравіны: мукамольна-крупяныя, крухмальны-паточнай, алейня, піваварныя, тэкстыльныя, льно-і пенькообрабатывающие, гарбарныя. Колькасць тэкстыльных фабрык у канцы 19 стагоддзя дасягнула 24. Найбольш значнымі ў гэтай галіны прамысловасці былі льнопрадзільная фабрыка «Дзвіна» у Віцебску і суконная фабрыка ў маёнтак Парэчча Пінскага павета. Гарбарная вытворчасць было прадстаўлена дробнымі прадпрыемствамі, на якіх прымяняўся ручная праца. Адносна буйныя гарбарныя прадпрыемствы Беларусі пачалі ўзнікаць з 1880-х гг. Самым значным цэнтрам скураной вытворчасці з'яўлялася Смаргонь. Значнае развіццё атрымала тытунёвая прамысловасць, якая працавала таксама на прывазной сыравіну. Найбуйнейшай з'яўлялася тытунёвая фабрыка Шарашэўскай ў Гродне. У другой палове 19 стагоддзя хуткі рост гарадоў і развіццё прамысловага будаўніцтва выклікалі патрэбу ў вялікай колькасці будаўнічых матэрыялаў. У Беларусі атрымала развіццё ў першую чаргу вытворчасць цэглы. Сярод буйных прадпрыемстваў гэтай галіны вылучыліся цагляныя заводы ў маёнтак Івацэвічы Слонімскага павета і ў маёнтку Храпaвiшчы. Існавалі таксама прадпрыемствы па вытворчасці кафлі і шклозаводаў. Самым буйным з шклозаводаў быў завод па выпуску крышталя "Нёман" у Лідскім павеце. Металаапрацоўчыя прадпрыемствы. У 1880-я гг. у Беларусі дзейнічалі сярэднія па велічыні металаапрацоўчыя прадпрыемствы. З будаўніцтвам чыгунак на тэрыторыі Беларусі пачалі працаваць майстэрні па рамонце рухомага складу. Гэта былі буйныя капіталістычныя прадпрыемствы, абсталяваныя сучаснай тэхнікай. Аднак удзельная вага металаапрацоўчых прадпрыемстваў ва ўсёй прамысловасці Беларусі ў 1890-я гг. не перавышала 3%.
Урбанізацыя. Развіццё прамысловасці і пашырэнне чыгуначнай сеткі спрыялі росту гарадоў. Па тэмпах росту гарадскога насельніцтва беларускія гарады адставалі ад гарадоў еўрапейскай часткі Расіі. Прычынамі былі адносна слабое развіццё прамысловасці і штучная канцэнтрацыя ў гарадах Беларусі габрэйскага насельніцтва, які ствараў значны рэзерв рабочай сілы. Тым не менш насельніцтва гарадоў Беларусі павялічвалася. Значнымі цэнтрамі фабрычна-завадской прамысловасці сталі Мінск, Пінск, Гродна, Магілёў, Віцебск, Гомель, Бабруйск. У многіх з іх у канцы 19 - пачатку 20 стагоддзяў буйнымі прамысловымі прадпрыемствамі сталі чыгуначныя майстэрні і дэпо. У канцы 19 стагоддзя найбольш буйнымі гарадамі краю былі Мінск (90,9 тыс. жыхароў) і Віцебск (65,9 тыс. жыхароў), насельніцтва астатніх гарадоў складала менш за 50 тыс. чалавек. Пераважная колькасць прадпрыемстваў размяшчалася ў мястэчках і маёнтках. Некаторыя мястэчкі ператварыліся ў прыкметныя прамысловыя цэнтры рэгіянальнага значэння (Смаргонь, Дуброўна і інш.).

Дата добавления: 2015-06-25