Беларусь пасля Лютвускай (1917 г.) рэвалюцыi

Вестка аб перамозе рэвалюцыі ў Петраградзе прыйшла ў Беларусь 1 - 4 сакавіка і выклікала ў жыхароў гарадоў і мястэчак хвалю энтузіязму. Усюды праходзілі мітынгі, дэманстрацыі, раззбройваюць паліцыя, вызваляліся палітвязні. Ствараліся Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў, народная міліцыя. Найбольш уплывовым ў Беларусі і на Заходнім фронце быў Мінскі Савет, створаны 4 сакавіка на сходзе прадстаўнікоў ад шэрагу прадпрыемстваў. Арганізацыйнае афармленне Мінскага Савета завяршылася 8 сакавіка, калі быў створаны Мінскі Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў і адзін выканаўчы камітэт на чале з меншавікоў Б. Позерном і яго намеснікам бальшавіком І. Любімавым. Былі створаны Саветы ў Гомелі, Віцебску і іншых гарадах Беларусі. Яны прызнавалі кіруючую ролю Петраградскага Савета і па яго прыкладу - Часовы ўрад. Буржуазныя органы ўлады паўсталі спачатку як часовыя гарадскія грамадскія камітэты. Часовы ўрад у Беларусі абапіралася на структуры, створаныя яшчэ пры царызме - на земства, органы гарадскога самакіравання. Губернскія і павятовыя камісары ​​прызначаліся, як правіла, з ліку старшыняў губернскіх і павятовых земскіх упраў. У Беларусі, як і ва ўсёй краіне, усталявалася двоеўладдзе. У гэты ж час пачалі стварацца прафсаюзы, фабрычныя і завадскія камітэты. Пытанні працягласці працоўнага дня, аплаты працы, звышурочных работ разглядаліся на пасяджэннях Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў. У дзеючай арміі на аснове загаду № 1 Петраградскага Савета праводзілася так званая «дэмакратызацыя» - выбары салдацкіх камітэтаў. Абараняючы правы салдат, камітэты пастаянна ўмешваліся ў іх узаемаадносіны з афіцэрамі. Былі выпадкі арышту афіцэраў камітэтамі, адмова цэлымі дывізіямі выконваць загады камандавання.

7 - 17 красавік 1917 ў Мінску адбыўся I з'езд рабочых і салдацкіх дэпутатаў арміі і тылу Заходняга фронту. З'езд падтрымаў пазіцыю Часовага ўрада аб працягу вайны, зацвердзіў палажэнне аб салдацкіх камітэтах і вызначыў іх задачы. 20 красавіка ў Мінску адбыўся першы з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай і ня акупаваных паветаў Віленскай губерняў. Па пытанні аб вайне з'езд выказаўся за заключэнне ваюючымі краінамі справядлівага міру без анексій і кантрыбуцый, а да таго часу - працягваць вайну, з'езд асудзіў дэзерцірства. Канчатковае рашэнне аграрнага пытання адкладвалася да склікання Ўстаноўчага сходу. Аднак дэлегаты выказаліся за ліквідацыю прыватнай уласнасці на зямлю, забарона яе куплі і продажу, за ўраўняльныя размеркаванне зямлі па працоўнай норме. Эсэры правялі сваю лінію на сялянскіх з'ездах Магілёўскай і Віцебскай губерняў. 18 ліп 1917 г пачалося наступ на Паўднёва-Заходнім фронце, якое скончылася паразай рускай арміі. У краіне наспела востры палітычны крызіс, які скончыўся расстрэлам 4 ліпеня ў Петраградзе дэманстрацыі. Двоеўладдзе скончылася, уся паўната ўлады перайшла да Часовага ўраду.

Ліпеньскія падзеі 1917 паскорылі працэс рэвалюцыйнага асветы працоўных мас. Масавыя стачкі рабочых прайшлі ва ўсіх буйных гарадах Беларусі, павялічылася колькасць сялянскіх выступленняў, хваляванняў салдат на Заходнім фронце. Часовы ўрад арганізавала мяцеж у канцы жніўня 1917 пад кіраўніцтвам генерала Л. Карнілава з мэтай падаўлення рэвалюцыйных сіл і ўсталявання ваеннай дыктатуры. У Мінску і ў іншых гарадах Беларусі ствараліся ўзброеныя рабочыя дружыны, патрулююць на чыгуначных станцыях. Фармаваліся атрады Чырвонай гвардыі. 30 жніўня быў створаны Ваенна-рэвалюцыйны камітэт (ВРК) Заходняга фронту, якi ажыццяўляў каардынацыю дзеянняў па арганізацыі адпору контррэвалюцыі. 1 верасня ў Магілёве быў арыштаваны Л. Карнілаў і іншыя генералы Стаўкі. Барацьба з карнілаўскага мецяжом яшчэ больш паскорыла «полевение» мас. На мітынгах салдаты, рабочыя, бяднейшыя сяляне Беларусі патрабавалі ўзяцця ўлады Саветамі. Пачалася бальшавізацыі Саветаў. Прэзідыум Савета складаўся толькі з бальшавікоў на чале з К. Ландар.
Пад^,ём беларускага нацыянальнага руху пасля Лютаускай рэвалюцыi. Адмена Часовым урадам 3 сакавіка 1917 нацыянальных, саслоўных і рэлігійных абмежаванняў дала магчымасць арганізавацца беларускім партыям, розным па сваёй сацыяльна-класавай сутнасці і палітычнай арыентацыі. Аднавіла сваю дзейнасць Беларуская сацыялістычная грамада. Яе палітычны курс адлюстроўваў інтарэсы сярэдніх слаёў грамадства, якія былі зацікаўлены ў правядзенні дэмакратычных пераўтварэнняў. Канферэнцыя БСГ 25 сакавiка 1917 выступіла ў падтрымку Часовага ўрада, вылучыла патрабаванне аўтаноміі Беларусі ў складзе Федэратыўнай Расійскай Рэспублікі і выказалася за агульнанародную ўласнасць на зямлю, перадачу яе для карыстання ў адпаведнасці з працоўнай нормай. Аднак канчатковае рашэнне аграрнага пытання адносіла да кампетэнцыі краявога сейма аўтаномнай Беларусі і перасцерагала ад стыхійных выступленняў сялян. У працоўным пытанні вылучала патрабаванні васьмігадзіннага працоўнага дня і гарантаванага мінімуму зарплаты. БСГ пашырыла свой уплыў сярод інтэлігенцыі, сялян, гараджан, бежанцаў. У красавіку-чэрвені БСГ выдавала газету «Грамада», мела прадстаўнікоў у Саветах, гарадскіх думах, удзельнічала ў рабоце Савета нацыянальных партый народаў Расіі.

У чэрвені 1917 чарговая канферэнцыя БСГ разгледзела і прыняла праект новай Праграмы, у якой абвясціла канчатковай мэтай партыі «ўвядзенне сацыялістычнага парадку праз развіццё класавай барацьбы і сацыяльную рэвалюцыю». І зноў пачалася ўстаноўкі БСГ аб нацыянальнай тэрытарыяльнай аўтаноміі Беларусі ў складзе Федэратыўнай Расійскай Рэспублікі і нацыянальна-персанальнай аўтаноміі для нацыянальных меншасцяў, аб развіцці нацыянальнай беларускай культуры, мовы. Канферэнцыя абрала Часовы ЦК БСГ. У прэзідыум ЦК увайшлі Д. Жылуновіч (старшыня), П. Бадунова, К. Душэўскі, А. Барысёнак, В. Лузгін.

25-27 сакавіка 1917 г. у Мінску адбыўся з'езд прадстаўнікоў беларускіх нацыянальных арганізацый. З'езд вітаў Лютаўскую рэвалюцыю, падтрымаў Часовы ўрад. Дэлегаты прызналі неабходным стварэнне ў Мінску Беларускай краёвай рады. Да яе выбараў з'езд абвясціў сябе «вышэйшай краёвай інстанцыяй», а сваім выканаўчым органам - Беларускі нацыянальны камітэт (БНК). Камітэт выбраў прэзідыум з 5 чалавек: Р. Скірмунт (старшыня), П. Аляксюк і В. Фальскі (намеснікі), Л. Заяц (скарбнік) і Б. Тарашкевіч (сакратар). З'езд даручыў БНК склікаць сялянскі і настаўніцкі з'езды, арганізаваць выданне газеты, заснаваць таварыства «Асвета», выказаўся за стварэнне беларускіх школ. З мэтай дакладнага вызначэння этнаграфічных межаў Беларусі, з'езд стварыў адмысловую камісію ў складзе вядомых навукоўцаў: М. М.Любаўскага, М. Доўнар-Запольскага, Я. Карскага і А. Шахматава. БНК была зроблена спроба арганізацыі перамоваў з Часовым урадам у Петраградзе аб прызнанні БНК у якасці вышэйшага органа дзяржаўнай улады ў Беларусі. Аднак канкрэтныя прапановы дэлегацыі не знайшлі падтрымкі ва ўрадавых колах. Агульнапалітычныя погляды кіраўнікоў БНК не выходзілі за межы праграмы кадэтаў. БНК не атрымаў адкрытай падтрымкі сялян, рабочых і значнай часткі інтэлігенцыі. Першы з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў (красавік 1917) і I з'езд настаўнікаў Мінскай губерні (май 1917 г.) адхілілі прапановы БНК адносна дзяржаўнага і культурнага статусу Беларусі.

8-10 ліпеня 1917 г. у Мінску адбыўся другі з'езд беларускіх партый і арганізацый. Замест БНК была створана Цэнтральная рада беларускіх арганізацый. Права пасылаць сваіх дэлегатаў у Раду мелі толькі тыя арганізацыі, якія прызнавалі аўтаномію Беларусі ў складзе Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікі, перадачу зямлі сялянам без выкупу і развіццё беларускай культуры. Старшынёй Рады стаў адзін з лідэраў БСГ І. Лёсік. Перад Радай была пастаўлена задача аб'яднаць нацыянальны рух. Аднак справіцца з гэтай задачай Цэнтральная Рада не змагла. У кастрычніку 1917 г. раскалолася Беларуская сацыялістычная грамада. На аснове Петраградскай арганізацыі БСГ ўтварылася Беларуская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя (БСДРП), старшынёй якой стаў А.Г. Чарвякоў. 15-25 кастрычнік 1917 года ў Мінску адбылася II сесія Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый, на якой замест Цэнтральнай была абрана Вялікая беларуская рада, у яе склад дадаткова ўвайшлі прадстаўнікі Беларускай рады Заходняга фронту. Нягледзячы на ​​гэтыя меры, беларускі нацыянальны рух напярэдадні кастрычніцкіх падзей 1917 заставалася раз'яднаныя і аслабленым.

Дата добавления: 2015-06-25