Утварэнне БССР

Станаўленне дзяржаўнасці Беларусі на савецкай аснове прайшло таксама складаны шлях. Нягледзячы на ​​«Дэкларацыю правоў народаў Расіі", урад РСФСР не ішло далей пазіцыі «абласьніцтва» ў вырашэнні нацыянальнага пытання. Камісія УЦВК РСФСР прапанавала на тэрыторыі былой царскай Расіі ліквідаваць нацыянальны падзел і стварыць, акрамя Маскоўскай, яшчэ тры вобласці (камуны): Заходнюю, Паўночную і Ўральскую. Заходнюю вобласць меркавалася стварыць у складзе Смаленскай, Віцебскай, Магілёўскай, Чарнігаўскай, Мінскай, Віленскай і Ковенскай губерняў з абласным цэнтрам у Мінску. На такіх пазіцыях стаяла і кіраўніцтва Паўночна-Заходняга абкама РКП (б), аблвыканкама і СНК Заходняй вобласці і фронту. Яны лічылі Беларусь тэрытарыяльнай адзінкай РСФСР. Іх погляды фармаваліся пад уплывам ідэі сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, а ў самавызначэнні народаў, адукацыі нацыянальных дзяржаў, межах бачылі перашкода на шляху да яе. Яны аргументавалі гэта тым, што беларусы не з'яўляюцца самастойнай нацыяй, таму прынцып самавызначэння ім не падыходзіць. Іншую пазіцыю заняў Беларускі нацыянальны камісарыят (Белнацком), створаны 31 студзеня 1918 пры Народным камісарыяце па нацыянальных справах. Кіраўнікі Белнацкама А. Чарвякоў, Д. Жылуновіч і іншыя лічылі неабходным стварэнне Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Гэтую пазіцыю падтрымлівалі беларускія секцыі РКП (б), арганізаваныя з ліку бежанцаў - беларусаў у Петраградзе, Маскве, Саратаве і іншых гарадах. Белнацком разгарнуў шырокую працу па стварэнні нацыянальнай дзяржаўнасці, развіццю беларускай культуры, арганізаваў у Маскве два з'езда бежанцаў-беларусаў.

21-23 снежня 1918 г. У Маскве адбылася канферэнцыя беларускіх секцый РКП (б). На ёй было выбрана Цэнтральнае бюро (ЦБ) беларускіх камуністычных секцый РКП (б), старшынёй якога стаў Д. Жылуновіч. Канферэнцыя прызнала неабходным стварэнне Часовага рабоча-сялянскага ўрада Беларусі. Цэнтральнаму бюро было даручана, пасля прызначанай на канец 1918 VI Паўночна-Заходняй канферэнцыі РКП (б), склікаць Усебеларускі з'езд камуністаў і стварыць нацыянальны партыйны цэнтр. ЦК РКП (б), улічваючы прапановы ЦБ беларускіх секцый і Белнацкама, 24 сьнежня 1918 года прыняў рашэнне аб неабходнасці стварэння Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. 27 снежня 1918 г. адбылася нарада работнікаў Белнацкама, ЦБ беларускіх секцый і прадстаўнікоў Паўночна-Заходняга абкама РКП (б). На ім былі вырашаны пытанні аб фарміраванні ўрада Савецкай Беларусі, вызначэнні яе межаў і складзе яе ўрада. Д. Жылуновічу і А. Чарвякову было даручана падрыхтаваць Маніфест Часовага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага ўрада. 30 снежня 1918 г у Смаленску адбылася VI Паўночна-Заходняя абласная канферэнцыя РКП (б), якая абвясціла сябе Першым з'ездам Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі (КП (б) Б). Было абрана Цэнтральнае Бюро КП (б) Б. Канферэнцыя прыняла пастанову аб межах Беларусі. У адпаведнасці з ім, у яе склад ўваходзілі Менская, Магілёўская, Смаленская, Віцебская, Гарадзенская губерні з часткамі прылеглых да іх тэрыторый, населеных пераважна беларусамі. 1 студзеня 1919 года быў абнародаваны Маніфест аб абвяшчэнні Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. 7 Студзень Часовы рабоча-сялянскі ўрад БССР пераехала ў Мінск.
У пачатку 1919 кіраўнікі Польшчы пачалі падрыхтоўку да вайны з Савецкай Расіяй. Улічваючы прэтэнзіі Польшчы на ​​заходнюю частку Беларусі і Літву, ЦК РКП (б) 16 студзеня 1919 года прыняў рашэнне аб вывадзе са складу БССР Смаленскай, Віцебскай і Магілёўскай губерняў і далучэнне іх да РСФСР, а Мінскую і Гродзенскую губерні аб'яднаць з Літоўскай ССР. Стваралася буферную дзяржаву паміж Расіяй і Польшчай.

2-3 лютага 1919 г. у Мінску адбыўся I Усебеларускі з'езд Саветаў, на якім ад імя заканадаўчага органа Савецкай Расеі была абвешчана дэкларацыя «Аб прызнанні незалежнасці Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі», дэкларацыя «Аб устанаўленні федэральнай сувязі БССР і РСФСР». З'езд прыняў рашэнне аб неабходнасці аб'яднання БССР з Літоўскай ССР. У адпаведнасці з прынятай на з'ездзе Канстытуцыяй БССР вярхоўная ўлада ў рэспубліцы належала з'езду Саветаў. У перыяд паміж з'ездамі яе здзяйсняў Цэнтральны Выканаўчы Камітэт (ЦВК) БССР, падсправаздачны з'езду Саветаў. У склад ЦВК было абрана 50 чалавек (старшыня А. Мяснікоў). Функцыі пастаяннага ўрада БССР ўскладаліся на Вялікай прэзідыум, які фарміраваўся ЦВК БССР. У яго складзе кіруючую ролю гулялі былыя кіраўнікі Заходняй вобласці, а прадстаўнікі Белнацкама і беларускіх арганізацый былі пазбаўлены пасад наркамаў. I з'езд Саветаў Літвы 18-20 Люты 1919 таксама выказаўся за аб'яднанне рэспублік. Аб'яднанае пасяджэнне ЦВК Беларускай ССР і ЦВК Літоўскай ССР, якое адбылося ў Вільні 27 лютага 1919 г, сфармавала ўрад Літоўска-Беларускай ССР - Саўнаркам на чале з В. Міцкявічус-Капсукасом і абрала ЦВК Літвы і Беларусі на чале з К. Циховским. Афіцыйнай назвай наватворы стала - Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі (ЛітБел). Сталіцай стаў г. Вільні. У сакавіку 1919 г. была ўтворана адзіная Камуністычная партыя Літвы і Беларусі. Старшынёй Прэзідыума ЦК абраны В. Міцкявічус-Капсукас, сакратаром - В. Кнорын. У сувязі з нападам польскіх войскаў ўрад ЛітБел ССР красавіка 28 пераехала ў Мінск, а 16 ліпеня СНК ЛітБел спыніў сваю дзейнасць. Упраўленне свабоднымі паветамі было перададзена Мінскаму губревкому.

Дата добавления: 2015-06-25