АРЖ жіктелінуі

1. Жұмыс әрекеті бойынша (тапсырманы өзгерту сипаты бойынша):

· Тұрақтандырушы АРЖ – тұрақты мәнде(x = const) реттелетін шаманы ұстап тұру үшін алгоритм жүйесі.

· Бағдарламалық АРЖ – алдын ала белгілі бір функциясымен байланысты реттелетін шаманы өзгерту алгоритм жүйесі (x бағдарламалы өзгереді);

· Бақылаушы АРЖ – АРЖ кірісіндегі алдын ала белгіссіз шаманын тәуелділігінен реттелетін шаманы өзгертуге болатын алгоритм жүйесі

(x = var).

2. Контурдың саны бойынша:

· бірконтурлы – бірконтурдан тұратын,

· көпконтурлы –бірнеше контурдан құрылатын.

3.Реттелетін шаманың саны бойынша:

· бірөлшемді – бірінші рет реттелетін шамалы жүйе,

· көпөлшемді – бірнеше реттелетін шамамен құрылған жүйе.

Көпөлшемді АРЖ өз алдына бірнеше жүйеге бөлінеді:

а) байланыссыз реттегіш,реттегіштер өз алдына байланыссыз және жалпы басқару нысанымен өзарақатынаста болады;

б) әртүрлі реттегіш параметрлері яғни сондай технологиялық үрдістер реттегіш нысанынан бөлек байланысқан.

4.Функционалды мәні бойынша:

АРЖ температура,қысым, шығын,деңгей,кернеу т.б.

5.Дабылдарды басқару үшін қолданатын сипаттары бойынша:

· үздікссіз,

· дискретті (релейлі, импульсті, сандық).

6.Математикалық қатынастар бойынша:

· сызықтық, суперпозициялық әрекеттері бойынша;

· сызықты емес.

Суперпозициялық әрекет (қабаттасқан): Егерде нысанаінің кірісіне бірнеше кіріс әрекеттер берілсе, онда жеке алынған әрекеттердің нысана реакциясының қосындысы мен кіріс әрекеттердің қосындысына тең болады.

объект

х₁ у х₂    

L(х₁ + х₂) = L(х₁) + L(х₂),

МұндаL- сызықтық функция (интегрилдеу, дифференциалдау т.б.)

7. Энергияны реттеу үшін:

· пневматикалық,

· гидравликалық,

· электрлік,

· механикалық т б.

8. Реттеу әрекеті бойынша:

· ауытқу бойынша:

Р

ОУ

x

e

u

f

1.7 -сурет

көбінесе жүйелер ауытқу бойынша реттеудің кері байланыс әркеті бойынша құрылған (суретке қара. 1.7).

Элементті с сумматор деп атайды. Оның шығыс сигналы кіріс сигналдың қосындысына тең болады. Қара түспен боялған секторы кіріс сигналды қарама қарсы белгімен алу керектігін түсіндіреді.

· Қоздыру бойынша.

y

К

ОУ

f

u

Сурет. 1.8

Берілген жүйе қолданыста болады, егер де қоздыру әрекеттерін өлшеуге мүмкіндігі болса. (сурет. 1.8).Схемада К – күшейткіш коффициенті К.

· құрамдасқан – алдын ала АРЖ негіздерін анықтайды.

Берілген тәсіл (сурет. 1.9) жоғары басқару сапасына жетеді, бірақ та f қоздырушы әрекетті күнделікте өлшеуге болмайтындықтан оның қолданысы шектеулі болады.

Р

ОУ

x

e

u

f

К

у

1.9-сурет 1.9

Автоматты жүйе элементтерінің жіктелінуі

1.Функционалды мәні бойынша:

· өлшегіш,

· күшейткіш-түрлендіргіш,

· орындаушы,

· түзетуші.

2.Жұмыс үшін қолданатын энергияның түрі бойынша:

· электрлік,

· гидравликалық,

· пневматикалық,

· механикалық,

· құрамдасқан (комбинированные).

3. Қосыша энергия қорегінің болуы мен болмау жағдайында:

· активті (энергияның қорегімен),

· пассивті (энергияның қорегінсіз).

4.Математикалық теңдеулер бойынша:

· сызықты

· сызықты емес.

5.Тұрақты режимде:

· статикалық, бұларда кіріс әрі шығыс әрекеттер арасында байланыстың болуынан жүреді. Мысал болып кез келген жылу нысан бола алады. астатикалық – мұндай байланыстар болмайды. Мысал:электрқозғалтқыштың ротор айналу бұрышы кернеуден тәуелділігі болған жағдайда. Кернеудің берілісі кезінде айналу бұрышы орнықты түрде жоғарлайды.

Дәріс 2. Жүйе және элементтер моделінің сипаттамасы

Дата добавления: 2017-01-13