Strukturalistyczne

TEMAT 17: BIEDA, WYKLUCZENIE, MARGINALIZACJA SPOŁECZNA

Dwa podejścia teoretyczne:

1) indywidualistyczne – są biedni, dlatego że sami do tego doprowadzają; bieda przenoszona z pokolenia na pokolenie; wyuczonej bezradności – wybór, brak motywacji do pracy

1) Marie Jahoda, Paul Lazarsfeld, Hans Zeisel – „ Bezrobotni Marienthalu ”

• Praca daje możliwość kontaktu z innym człowiekiem, nadaje sens życiu.

• Dominuje postawa apatyczna, zrezygnowana. Powoduje to rozluźnienie więzi społecznych.
• Efektem bezrobocia jest: apatia, bierność, brak zajęcia.
• Celem autorów było wżycie się w sytuację i zapoznanie się z problemem bezrobocia. Osoby przeprowadzające projekt twierdzą, że bezrobocia nie da się przedstawić tylko za pomocą samych liczb, dlatego niezbędne do właściwego poznania problemu było wejście w bliski kontakt z ludnością Marienthalu. Wtedy możliwe było poznanie najcenniejszych drobiazgów z życia tych ludzi. Koniecznie, więc było uchwycenie każdego dnia i zobrazowanie go w sposób obiektywny.
• Prace przygotowawcze i narady zaczęły się jesienią 1931 roku. Dr Danzinger od początku grudnia do połowy stycznia mieszkała w Marienthalu. W tym czasie był zbierany potrzebny materiał, który później był opracowywany. Łącznie spędzili w Marienthalu 120 dni. Opracowanie ich zajęło zespołowi pół roku, a znajdowały się w nim wykazy, historia życia ludzi, arkusze sposobu użytkowania czasu, donosy i skargi, wypracowania uczniów, relacje z konkursu z nagrodami, inwentarze posiłków, protokoły, dane statystyczne i historyczne, statystyki ludnościowe i gospodarstwa domowego, dziennik.
• To jak przeżywane jest bezrobocie zespół roboczy dowiedział się poprzez rozmowę z ludźmi, bądź przypadkowo trafiając na pamiętniki, czy listy mieszkańców. Problematyzacja bezrobocia opisywana w książce nie dotyczy całości zagadnienia. Przede wszystkim przedmiotem badań jest osada, która jest w całości dotknięta bezrobociem, a nie bezrobotna jednostka. Główne kwestie poruszane w badaniach to – stosunek do bezrobocia i skutki bezrobocia. Zdobycie całego materiału nie należało do najprostszych zadań. Trudno było wkupić się w tłum i uzyskać dostęp do jakichkolwiek spraw. Jednak udało się znaleźć na to rozwiązanie poprzez organizowanie różnych akcji, np. akcje odzieżową przygotowaną przez dr. Danzinger. Do innych rozwiązań wkupienia się w tłum i pozyskania sobie osady można zaliczyć – współpracę polityczną, kurs kroju, opiekę lekarską, kurs gimnastyczny dla dziewcząt, poradnictwo wychowawcze. Całość była doskonale przemyślana, gdyż każdy współpracownik projektu zawsze miał przy sobie instrukcję, aby między kolejnymi odprawami ustrzec się rozbieżności.
• Marienthal to mała wieś, która powstała wokół fabryki. Dawniej ludzie właśnie w niej byli zatrudnieni, całe życie miasteczka było powiązane z tą fabryką. W roku 1929 na skutek kryzysu zaczęto po kolei zamykać przędzalnię, drukarnię, bielarnię, a kilka dni później w atmosferze wielkiego wzburzenia ludności, przystąpiono do prac likwidacyjnych fabryki. Do dzisiaj zostały tylko farbiarnia i hale tkackie. To był niewątpliwy początek bezrobocia w małym miasteczku, które liczyło zaledwie 1486 osób. Od tego momentu ¾ mieszkańców zaczęło żyć z zasiłku dla bezrobotnych. Co 2 tygodnie dzień wypłaty zasiłków ma dla Marienthalu nieporównanie większe znaczenie niż niedziela. Ludzie czekają na ten dzień jak na święto, a kiedy już nadejdzie to zaopatrują się w żywność na kolejne dwa tygodnie. Tego dnia większość dzieci dostaje porządne drugie śniadanie, a nie tak jak przed wypłatą suchy chleb lub nic.
• W Marienthalu został wprowadzony podział na rodziny żyjące na poziomie minimalnym i maksymalnym. Wśród 367 rodzin bezrobotnych 33 żyją na poziomie minimalnym a 41 na poziomie maksymalnym, reszta żyje na poziomie średnim.
• Utrzymanie za tak małe pieniądze nie jest łatwe, ale rodziny żyjące w najgorszych warunkach potrafią sobie jakoś poradzić, możliwe jest to tylko dzięki przemyślanym w najdrobniejszych szczegółach kalkulacjom. Natomiast takie życie prowadzi do wielu wyrzeczeń między innymi do rezygnacji z wypełniania obowiązków społecznych i do wyrzeczenia sie najprostszych potrzeb kulturalnych. Ciężko jest też sobie poradzić ze zdobywaniem ubrań, a najgorzej jest ze sprawieniem sobie obuwia i utrzymaniem go.
• Zdrowotność miejscowości jest lepsza niż za czasów egzystowania fabryki, gdzie zagrożonych gruźlicą było ok. 90%. Niewątpliwie jest to związane z tym, że odpadła praca szkodliwa dla płuc, praca ciężka. Dotyczy to tylko dorosłych, ponieważ zdrowotności dzieci pogarsza się ze względu na niedożywienie i nieuchronne ograniczenie dbałości o ciało.
• Mieszkańcy w Marienthalu wyraźnie przygaśli, żyją tu ludzie, którzy przyzwyczaili się posiadać, robić i oczekiwać mniej, niż dotychczas uważano za konieczne do życia.
• Współpracownicy projektu podzielili rodziny w Marienthalu na 4 grupy:

1) „ Zrezygnowanych” - Ich życie stało się monotonne i stateczne, ale chętnie opowiadają jak wyglądał Marienthal zanim dotknęło go bezrobocie. Przyjęli postawę rezygnacji, obojętności do życia, pozbawieni oczekiwań, przy względnym spokoju, a nawet czasem z pogodnym radowaniem się chwila, gdyż nie musza myśleć o przyszłości. Zero planów, brak nadziei, maksymalne ograniczenie wszystkich potrzeb, które wykraczają poza prowadzenie gospodarstwa domowego, ale jednocześnie dbałość o gospodarstwo domowe, dbałość o dzieci i w dodatku względnie dobre samopoczucie.

2) Kolejna grupa to „Nieugięci” - przede wszystkim są bardziej aktywni. Gospodarstwo domowe prowadzą w sposób równie uporządkowany jak zrezygnowani, ale ich potrzeby nie są aż tak zredukowane, ich horyzonty szersze, a energia większa.

3) „Zrozpaczeni” – podobnie jak nieugięci i zrezygnowani opiekują się dziećmi i zachowują porządek w domu, lecz dochodzą tu jeszcze: zwątpienie, depresja, beznadzieja, poczucie daremności wszelkich wysiłków, co skutkuje zaprzestaniem poszukiwania pracy, brakiem prób polepszenia swojej sytuacji oraz częstym porównywaniem jej z lepsza przeszłością.

4) Ostatnia grupa to grupa „apatycznych” różni się od pozostałych rezygnacją z porządku domu. Nie próbują niczego uratować przed upadkiem, pozbawieni energii, bezczynnie przyglądają się. Mieszkanie i dzieci są brudne, zaniedbane, nastrojem jest rozpacz, lecz też i obojętność. Żadnych planów, nadziei. Z reguły są to miejscowi pijacy. W rodzinie często pojawiają się symptomy rozpadu, często wybuchają kłótnie. Do zjawisk towarzyszących nalezą żebranina i złodziejstwo. Pieniądze z zasiłku wyczerpują juz w ciągu pierwszych dni i nikt się nie zastanawia co będzie z reszta dni. Jak widać, dla trzech z czterech typów postaw charakterystyczne jest to ze pilnują budżetu.

• W Marienthalu za czasów egzystowania fabryki ludzie walczyli o wydłużenie czasu wolnego od pracy. Każdy myślał o czasie wolnym jak, o wygranej człowieka. Przyglądając się bliżej, ten czas wolny okazuje się darem tragicznym. Oderwani od pracy i pozbawieni kontaktu ze światem zewnętrznym, robotnicy utracili materialne i moralne możliwości zagospodarowania czasu. Nie muszą się już śpieszyć, niczego tez nie rozpoczynają, wpadają w pustkę. Tęsknią za dawnymi czasami. Fabryka poszerzała ich przestrzeń życiową, stwarzała możliwości kontaktów, których teraz brak.

2) Ruth Lister – „ Bieda” (roz. 6. „ Bieda a sprawstwo: od wiązania końca z końcem do organizowania się”)

• Typy sprawstwa:

1) codzienne (zaspokojenie potrzeb egzystencjalnych, życie teraz) i strategiczne (wyjście, jak zmienić sytuację)

2) osobiste (indywidualne utrzymanie) i polityczne (działania zbiorowe w kontekście obywatelskim, domaganie się praw/zasiłków).

• R. Lister łączy je opisując cztery postawy jakie mogą przyjmować biedni:

1) codzienna (odporność, nieugiętość psychiczna, istotne są zasoby społeczne - sieć relacji społecznych)

2) polityczna (postawa oporu wobec instytucji, postawa oporu, wymiar symboliczny – zjawiska: praca na czarno, świadome naruszanie przepisów, zarządzanie wrażeniem)

• Ograniczenia dla kolektywnego organizowania się:

- egoistyczne podejście do wydostania się z biedy.

- chęć ucieczki od statusu - biednego, wstyd.

Sprawstwo to wytwór indywidualnych działań. Pozwalają radzić sobie z ubóstwem

Wstęp:

· Kategoryzowanie biednych poszerza granicę między „my” i „oni”.

· Autor wyróżnia 4 aspekty sprawstwa biednych, przykłady radzenia sobie: „wiązanie końca z końcem”, „krytykę/ opór”, „wydobywanie się”, „organizowanie się”.

· Wymienione 4 typy sprawstwa pozwalają trzymać się biednym na powierzchni, ratują ich od załamania, wycofania się z życia społecznego. np. depresja jest skutkiem załamania się sprawstw.

· Koncepcja sprawstwa jest stosowana do konkretnych jednostek, które są świadome trudnej sytuacji, daje jej świadomość kontroli własnego życia, poczucie wartości.

· Rodzi się pytanie na ile grupy społeczne są w stanie wpływać na strukturę społeczną, a na ile struktura ta pozwala im działać??

· Problem na ile biedni mogą wpływać na kształt swojego życia, na ile bieda związana jest z sytuacją ekonomiczną i polityczną w kraju, a na ile odpowiada za to kultura i sama jednostka?

· Zajmuje się najnowszą teorią rozwoju opieki społecznej. Wysuwa tezę, że: należy położyć nacisk na ludzką zdolność do bycia kreatywną jednostką, a więc bycie aktywnym podmiotem nie kształtującym własne życie. Jednostki, która aktywnie wpływa na kształt polityki społecznej. (F. Williams, „nowy paradygmat opieki społecznej”)

· Nowy paradygmat opieki społecznej odrzuca teorię że jednostka jest odpowiedzialna za biedę.

· Sprawstwo jest urzeczywistnione w kontekście społecznym i kulturowym, wartości kulturowe odgrywają ważną rolę jeśli chodzi o dokonywanie wyborów ekonomicznych. Tzn jest różne w zależności od kraju. Inne jest zachowanie samotnej matki z USA, a inne matki z WB.

· Można dokonać rozróżnień między sprawstwami osobistymi („wiązanie końca z końcem”, „organizowanie się”)- indywidualne utrzymanie się, a politycznymi i obywatelskimi(„krytykę/ opór”, „organizowanie się”)- poczucie, że można działać, poczucie że można dokonać szerszej zmiany, działanie zbiorowe.

Analiza rysunku:

Wiązanie końca z końcem mieści się w codziennym i osobistym. Oznacza to, że jest to element zarówno dnia codziennego i jest związane z indywidualną jednostką. Warto zapamiętać co gdzie jest umieszczone.

1. Wiązanie końca z końcem, radzenie sobie:

• Titterton uważa, że sposób radzenia sobie sprawia że człowiek nie traci swojej godności. Posługuje się pojęciem nierówności dystrybucji zasobów: społecznych, osobistych, materialnych. Im więcej zasobów tym łatwiej jest „radzić” sobie z dniem codziennym, sprostać okolicznościom.
• Inne zasoby to: kultura (umożliwia nadanie sensu własnej sytuacji), czas (związany z płcią)
• Definicja: środki do życia to możliwości, kapitał, działania do zdobycia tych środków.(Chambers, Conway)
• Biedny radzi sobie w życiu przez ciągłe kalkulowanie wydatków, zbieranie środków do życia, planowanie wydatków. Biedny styka się z brakiem wyboru innej sytuacji. W tekście biedny nazwany jest zarządcą złożonego portfela. Gospodaruje finansami z troską, umiejętnie i pomysłowo.
• Elementem radzenia sobie jest lawirowanie i krętactwo; np. dzieci podejmujące prace na pól etatu.
• Doświadczenie Stephena Gilliat'a: jak biedny radzi sobie z w kapitalizmie? Wyróżnia trzy formy radzenia sobie: pomnażanie zasobów, minimalizacja wydatków, zarządzanie stresem.
• Strategie budżetowe są wielorakie np. manipulowanie rachunkami, zadłużanie, ostra kontrola wydatków. Strategie nie muszą być związane tylko z pieniędzmi np. strategia walki z kategoryzacją jako „inny”
• bieda jest przyczyną trudności w wychowywaniu dzieci, zmaganie się z byciem dobrym rodzicem, stworzenie bezpiecznego i w miarę wygodnego ogniska domowego. Jednak większość rodziców walczy o to by opiewać się dziećmi jak najlepiej.
• To głównie kobiety uprawiają strategię wiązania końca z końcem. Kobiety odbierają ubóstwo jako coś co bardzo męczy, radzenie sobie jest dla nich walką. Wpływa na ich zły stan zdrowia.
• Zasoby osobiste mogą zostać wzmocnione przez zasoby społeczne. Kapitał społeczny, zaangażowanie obywatelskie, lokalne wspólnoty. Sieci społeczne(krewni, przyjaciele, sąsiedzi) dają wsparcie materialne i emocjonalne. To pozwala lepiej radzić sobie z ubóstwem, odkryto że pomoc w naturze np. pomoc w naprawie jakiegoś mebla były lepiej akceptowane niż pieniądze. Taka pomoc pozwala na utrzymywaniu więzi społecznych, niezależność. Inną formą jest nieodpłatna praca (rodzaj wymiany usług) np. pomoc w opieka nad dziećmi.

2. Krytyka/odgrywanie się: niezadowolenie z biedy może przybierać formy destrukcyjne dla innych i jednostki.

• Codzienny opór (James C. Scott) termin zastosowany do robotników, którzy opierali się przez: ociąganie w pracy, pozorną uległość, ignorancja, sabotaż, pomówienia. Ich celem nie jest zmiana polityczna, ale przetrwanie, działania mają charakter indywidualny a nie kolektywny.
• 2 Strategie radzenia z małą pomocą państwa: manipulacja (kłamstwo, zatajenie, granie na wrażeniu) hiper prawda (przesadne przestrzeganie zasad, walka o dostanie wszystkich przysługujących komuś praw) (P. Kingfisher)
• B. Jordan zakładał ze takie oszukiwanie sprawia, że tworzy się specyficzny rodzaj kultury, kultura oporu, opozycja do rozwiązań systemu, atak na instytucje pomocy społecznej, biedni kompensują sobie tym wykluczenie z korzyści przysługujących wspólnocie, manifestują niezadowolenie. Nie wszyscy socjologowie się z tym zgadzają, niektórzy twierdzą, że biedni wierzą w etos pracy.
• Opór może objawiać się nie tylko przez bunt ale bardziej „kulturowo”. Biedni wydają tomik wierszy by pokazać, że też mają twórcze dusze.

3. Wydobywanie się:

• Do strategii wydobywania się należą: praca etatowa, półetatowa, praca na czarno(przyczyny za mały zasiłek deregulacja rynku, czasem jest koniecznością, jedyny sposób na przeżycie, element strategii przetrwania, poszerza zasoby społeczne), przestępstwa.
• Połączenie oporu i przystosowania się. Praca jest lepsza niż korzystanie z opieki społecznej.
• Główne dragi wyjścia z ubóstwa: wykształcenie i zatrudnienie.
• Zazwyczaj związane ze zmianami w statusie zatrudnienia większą pensją. Ale to nie pozwala na wyjście „na zawsze” częste zjawisko to wpadanie i wychodzenie z ubóstwa.
• W tej części tekstu autor podkreśla, że dzieci z biednych rodzin mają bardzo małe szanse by wyjść z ubóstwa. Mimo tego ambicje dzieci są duże edukacja jako wyraz determinacji rodziców.
• Badania obalają mit biednego żerującego na państwie. Biedny ciągła poszukuje pracy, nawet mało płatnej, wolontariat, nauka,(szansa znalezienia lepszej pracy. Czyli badania pokazują, że osoby biedna są aktywne, nie poddają się, są zdeterminowani. Z drugiej strony podkreśla, że elementy „radzenia” sobie, wiązania końca z końcem mogą wyssać energię i sprawić, że człowiek się podda. Dlatego autor podkreśla że ważna jest mobilizacja społeczna, angażowanie biednych nawet w drobne czynności by nie stracili nadziei.

4. Organizowanie się:

· Badania na poziomie mikro wykazały, że bezrobotni angażują się sprawy publiczne i są obywatelami.

· Dwa rodzaje działań organizowania się, które raczej na siebie nie zachodzą: forma zbiorowej samopomocy, bezpośrednie działania polityczne.

· Dla działań politycznych kluczową sprawą jest: powiązanie elementu tożsamości z podmiotowością (np. osoby niepełnosprawne czują się niepełnosprawne i utożsamiają się z niepełnosprawnymi) czyli osoby, które chcą być aktywne muszą mieć poczucie przynależności do grupy i muszą ufać jej członkom.

· Organizowanie się jest trudnym elementem „radzenia” sobie bo wymaga przyznania się, że jest się biednym i dołączenia do ludzi biednych. Tożsamość biednego może nie być tożsamością indywidualną (ktoś może uważać, że nie jest biedny) ludzie nie chcą być postrzegani jedynie w kontekście swojej biedy. Brak tożsamości sprawia, że ludzie boją się etykiety: biedny.

· Dodatkowo biedny styka się z barierami praktycznymi: brak umiejętności kooperacji, współpracy(słabe zdrowie, utrata energii na wiązanie końca z końcem). Osoba staje się upośledzona: gorszy transport, mniej jedzenia, wykluczenie z korzystania z kultury, brak stałego domu.

· Mimo wszystko biedni próbują zwalczać te ograniczenia, próba rozwoju zasobów wspólnotowych (przez udzielanie pomocy). Samopomoc nie tylko rodzi więzi społeczne, ale też może stanowić pomost do angażowania się politycznie.

· Zbiorowe działania politycznie nie koniecznie muszą być koncentrowane na biedzie, być prowadzone pod hasłem ubóstwa (patrz 4 kropka). Przykładowy związek biednych to: Narodowa Organizacja Praw Socjalnych.

3) Kazimierz W. Frieske - Strukturalne mistyfikacje: współcześni „ludzie luźni”

· Ludzie luźni – nie mają swojego miejsca, wykluczeni, nie podlegają kontroli społecznej.

· Fenomen „ludzi luźnych”- Nina Assorodobraj, opisując rozmaite, lepiej czy gorzej zinstytucjonalizowane wysiłki wprzęgnięcia ich w rytm funkcjonowania proto-przemysłowej manufaktury: ,,najściślejsze dane potwierdzają całkowicie głosy współczesnych o przepełnieniu stolicy elementem «luźnym», społecznie niezaszeregowanym; w Warszawie w r. 1792 było 7,6% ludzi «bez sposobu do życia» w tej rubryce znaleźli się ludzie bez określonego zawodu, drobni handlarze, wyrobnicy, żebracy, złodzieje”.

· Podobnych wątków jest w literaturze socjologicznej więcej. Nieokreśloność statusu to w gruncie rzeczy podstawowa charakterystyka Obcego u Simmla:,,obcość nie jest cechą indywidualizującą. Dlatego też obcy - to dla nas nie poszczególne jednostki, ale pewna kategoria o charakterze ogólnym”.

· Przeżywanie niejasnego statusu- a zatem i kłopoty z indywidualną tożsamością – stanowiły też najważniejszą może charakterystykę marginal Man Stonequista - powszechną w tej mierze, w jakiej „wykluczenie usuwa jednostkę z systemu relacji grupowych".

· Elżbieta Neyman - "nietypowość sytuacji człowieka marginesu społecznego polega na braku obowiązków bądź na posiadaniu nikłych obowiązków w stosunku do członków pozostałej części społeczeństwa oraz na braku podstaw do roszczeń ze strony społeczeństwa"

· Myśl podstawowa w najwyraźniejszy sposób wyrażona została w charakterystyce "ludzi zbędnych" Stefana Czarnowskiego, który wskazywał, że idzie tu o pojawianie się,,dostatecznej liczby jednostek zdeklasowanych, nie mających określonego społecznego statusu”.

· Henry Mayhew, opublikował serię artykułów o,,dużym gronie osób, o których społeczeństwo wie mniej niż o najbardziej odległych plemionach ziemi", tj. ludzi kwalifikowanych jako,,notoryczni włóczędzy, którzy żyli z jałmużny tak długo, że ich nawyki wędrowania i żebrania wymazały nawyki pracowitości" zbliżony zaś i współcześnie popularny koncept underclass wtłoczył w myślenie socjologów.

· "Luźność", niezależnie od tego, jak bardzo potrzebna w życiu zbiorowym - bo wygładzająca ostre podziały klasowe czy warstwowe - sprawiała też nieustanne kłopoty. Ludzie luźni stanowili żywioł trudny do opanowania, wymykając się regułom społecznych hierarchii. Wolni od świadczeń na rzecz tej czy innej "zwierzchności", często byli sprawcami wykroczeń przeciwko rozmaitym przepisom, ale to nie te wykroczenia tworzyły główną przesłankę ich społecznego potępienia. Zasadnicza racja dla kłopotów, jakie sprawiali ludzie luźni była inna, ta mianowicie, że podstawowe mechanizmy kontroli społecznej nie radziły sobie z nimi, że stanowili oni wyzwanie dla podstawowych instytucji porządku społecznego. Borykał się z nimi Kościół skłopotany odróżnieniem pauperes od vere paupe~res.

· "Luźność" zatem to przede wszystkim problem kontroli społecznej, problem tym większy, im bardziej strukturalnie nieokreśleni byli ludzie luźni. Mechanizmy społeczne, które prowadziły do ich wykorzenienia czy wypchnięcia poza porządek statusów tej czy innej klasy społecznej mogły być nader rozmaite, dlatego też zarówno dobroczynne, jak i wyjątkowo szkodliwe były konsekwencje działania tych mechanizmów analizowane z historycznej perspektywy. Zawsze jednak sprowadzały się one do wskazanych problemów, to jest do konieczności społecznego "zagospodarowania" ludzi sprawiających kłopoty, a to przez niejasność swego położenia w hierarchiach tego czy innego ładu społecznego i wymykanie się strukturalnym mechanizmom kontroli społecznej.

· Najkrócej - "luźność" to życie poza zinstytucjonalizowanymi wspólnotami, takimi jak ród, parafia, rzemieślniczy cech czy kupiecka gildia. „Luźność" to również- co nie mniej ważne - życie wyłącznie na własny rachunek, co wyrażało się jako wykluczenie ze wspólnotowych - i w tym sensie prywatnych – lokalnych (strukturalnie czy terytorialnie) sieci bezpieczeństwa socjalnego.

· Uniwersalizacja uprawnień socjalnych nie oznacza uniwersalizacji szans na ich wykorzystanie. Mówiąc najkrócej, wielowymiarowa struktura społecznych nierówności, zróżnicowanie zasobów - kulturowych czy materialnych - koniecznych do efektywnego wykorzystania przysługujących ludziom praw, to okoliczność powodująca we współczesnych społeczeństwach te same czy podobne rezultaty, jakie w społeczeństwach tradycyjnych pojawiały się w postaci rozmaitych form "luźności". Nawiasem mówiąc, próby uchylenia tych okoliczności w tej mierze, w jakiej wydaje się to możliwe - stanowią trzon różnych, realizowanych współcześnie, programów empowerment, zaś ich rezultaty są przedmiotem sporów.

· Atkinson - „take up issue” – pytanie o powody, dla których ludzie nie korzystają z przysługujących im uprawnień socjalnych. Źródło non take-up to brak wiedzy o uprawnieniach, a również częściej brak umiejętności, jakich wymaga zgłoszenie i uzasadnienie stosownego roszczenia.

· Na obrzeżach współczesnych społeczeństw nadal pojawiają się ludzie luźni, tyle tylko, że nieokreśloność ich statusów wynika nie z nieokreśloności uprawnień, lecz ze zmiennych możliwości ich realizacji. Podobnie jak w społeczeństwach tradycyjnych – jednym z podstawowych korelatów "luźności" pozostaje zawodność strukturalnych mechanizmów kontroli społecznej. Nie docierają one do ludzi żyjących poza hierarchiami rozmaitych wymiarów zinstytucjonalizowanego porządku społecznego - zwłaszcza zaś poza hierarchiami organizującymi wspólnoty terytorialne i wspólnoty pracy. Nie bez powodów zarówno znane programy reintegracji społecznej kładą nacisk przede wszystkim na rekonstrukcję "społeczności" służącej w tej samej mierze włączaniu jednostek w szerszą strukturę społeczną, co poddawaniu ich ciśnieniu rozmaitych reguł organizujących te "społeczności":

· Uogólniając, wypada stwierdzić, że te segmenty publicznej sieci bezpieczeństwa socjalnego, które organizowane są terytorialnie, okazują się współcześnie wielce niewydolne - bo nie obejmują tych, którzy z rozmaitych powodów w owej lokalności nie mieszczą.

· Simmel charakteryzując swojego „obcego”: „niejako potencjalnego wędrowca, który aczkolwiek nie wyruszył dalej, nie zrezygnował też całkowicie z owej swobody przychodzenia i odchodzenia”. Jego „luźność" to konsekwencja braku dostępu do zasobów, których funkcją jest wspieranie społecznej partycypacji.

Дата добавления: 2013-12-12