Współpraca

Reguła większości

Wybory

Demokracja równoznaczna jest z regularnymi wyborami, sprawiedliwie zorganizowanymi i uczciwie podliczonymi. „Elektoryzm”. W okresie między wyborami wpływ na politykę zapewnia obywatelom wiele innych form działania, np. stowarzyszenia wspólnoty interesów, ruchy społeczne. Współczesna demokracja zna wiele sposobów i form, w których mogą ze sobą konkurować różne interesy i wartości.

W demokracjach konieczne jest agregowanie jednostkowych preferencji. Problemy pojawiają się tam, gdzie kwestie ilościowe ścierają się z jakościowymi. Efektywne demokracje starają się ograniczać zasadę większości regułą, która nakazuje ochronę praw mniejszości.

3) Karta praw - konstytucyjne postanowienia, które pewne kwestie wyjmują spod rozstrzygnięć większościowych.

4) Konfederalizm – zasada wymagająca jednoczesnych większości w kilku odrębnych wspólnotach politycznych.

5) Federalizm – gwarancje zabezpieczające autonomię władz lokalnych lub regionalnych wobec roszczeń władzy centralnej.

6) Konsocjonalizm – rządy wielkich koalicji, które obejmują wszystkie partie.

7) Noekorporatywizm – negocjowanie umów społecznych pomiędzy wielkimi grupami, takimi jak pracodawcy i pracobiorcy.

Najprostszym i najskuteczniejszym sposobem ochrony mniejszości jest jednak codzienne działanie stowarzyszeń ochrony interesów i działanie ruchów społecznych.

Aktorzy sceny politycznej muszą dobrowolnie podejmować wspólne decyzje, mając na uwadze wspólnotę jako całość. Muszą współdziałać, aby mogli konkurować, działać kolektywnie w ramach partii, stowarzyszeń i ruchów, aby móc dokonywać wyboru kandydatów, wyrażać preferencje, naciskać na władzę i wpływać na ich politykę.

Swobody demokratyczne powinny zachęcać obywateli, by dyskutowali między sobą. Znaczenie niezależnych grup dla demokracji przedstawił Tocqueville.

! Społeczeństwo obywatelskie – to zjawisko współpracy i dyskusji między autonomicznymi grupami. Mogą nie tylko ograniczać samowolę rządzących, lecz i przyczynić się do ukształtowania obywateli lepszych, bardziej świadomych cudzych preferencji, lepiej rozumiejących własne poczynania i bardziej gotowych do podporządkowania się interesom ogółu. Społeczeństwo obywatelskie tworzy pomiędzy jednostkami i państwem pośredni szczebel, na którym jest możliwe rozwiązywanie konfliktów i kontrolowanie zachowania członków wspólnoty bez odwoływania się do społecznego przymusu. Żywotne społeczeństwo obywatelskie potrafi łagodzić konflikty i polepszać jakość życia wspólnotowego bez odwoływania się jedynie do prywaty poczynań rynkowych.

Większość poczynań we współczesnych demokracjach podejmowana jest przez przedstawicieli, wybieranych pośrednio bądź bezpośrednio.

Istnieje wiele form przedstawicielstwa. Najbardziej widoczną i znaną są periodyczne wybory, dokonywane przez grupy określone terytorialnie. Rozrost administracji rządowej sprawił, że pojawiła się wielka liczba agencji, które nie pochodząc z wyboru podejmują decyzje o charakterze publicznym. Grupy interesów to charakterystyczny przejaw społeczeństwa obywatelskiego.

* Procedury umożliwiające funkcjonowanie demokracji *

Składniki definicji demokracji są abstrakcyjne i może odpowiadać im mnogość instytucji i podtypów ustrojowych.

Aby demokracja mogła kwitnąć, konieczne jest przestrzeganie norm proceduralnych i ochrona praw obywatelskich. Procedury nie wyznaczają jeszcze demokracji, ale ich istnienie jest dla jej trwałości niezbędne. Konieczne, ale niewystarczające warunki demokratycznego charakteru ustroju.

Robert Dahl – „proceduralne minimum” współczesnej demokracji politycznej („poliarchii”):

· Kontrolę nad politycznymi decyzjami rządu konstytucja gwarantuje politykom pochodzącym z wyboru

· Urzędy obieralne obsadzane są w ramach regularnych i uczciwie przeprowadzonych wyborów, w których z zasady niedopuszczalny jest przymus

· Praktycznie wszyscy dorośli obywatele mogą brać udział w tego typu wyborach

· Praktycznie wszystkim dorosłym przysługuje prawo kandydowania na obieralne urzędy

· Obywatele mają prawo wypowiadania się w szeroko rozumianych kwestiach politycznych bez groźby poniesienia za to surowych kar

· Obywatele maja prawo szukania alternatywnych źródeł informacji, które faktycznie istnieją i są chronione przez prawo

· Obywatele mają także prawo tworzenia względnie niezależnych stowarzyszeń czy organizacji, włącznie z niezależnymi partiami politycznymi i grupami interesu

Schmitter i Karl uzupełniają te listę o kolejne dwa elementy:

· Urzędnicy wybrani w wyborach powszechnych maja możliwość sprawowania swej konstytucyjnej władzy, nie natrafiając na zdecydowaną, choć nieformalną, opozycję za strony urzędników mianowanych. Pozwala to na bronienie się przed „elektoryzmem”: skłonnością do koncentrowania całej uwagi na instytucji wyborów i lekceważenia wszystkich innych realiów politycznych.

· Decyzje polityczne muszą zapadać samorządnie, niezależnie od nacisków innych systemów politycznych (problem autonomii, istotny gdy mowa o blokach, sojuszach, sferach wpływów).

*Zasady decydujące o funkcjonalności demokracji *

- Demokracja funkcjonuje „dzięki zgodnej woli obywateli”, „dzięki doraźnej zgodzie polityków, którzy działają w warunkach ograniczonej niepewności”.

- Między przedstawicielami wyborców musi istnieć przynajmniej nieformalna zgoda, że ci, którzy uzyskali więcej głosów lub większe wpływy nie będą wykorzystywali swojej chwilowej przewagi, aby uniemożliwić pokonanym zdobycie urzędów w przyszłości. Przegrani w zamian będą szanować prawo zwycięzców do podejmowania wiążących decyzji. A od obywatela oczekuje się, iż podporządkuje się owym decyzjom.

- Istotą jest ustanowienie zespołu reguł, które umożliwiają realizację doraźnych porozumień. Dahl określa to mianem „demokratycznego paktu”.

- Dla wszystkich demokracji charakterystyczna jest pewna doza niepewności związana z wynikiem wyborów i kierunkiem prowadzonej polityki. Dlatego istnieje możliwość zmiany spowodowana przez zbiorowa decyzję.

- Niemniej ta niepewność ma swe ograniczenia. Nie każdy może stanąć do politycznego współzawodnictwa, nie każde hasło może być głoszone. Demokracja utrzymuje polityczna niepewność w pewnych „normalnych” granicach. Należą do niech konstytucyjne gwarancje nienaruszalności własności prywatnej, bezpieczeństwa osobistego, wolności wypowiedzi i innych swobód obywatelskich. Najsolidniejsze bariery powstają w efekcie rywalizacji grup interesu i współpracy w ramach społeczeństwa obywatelskiego.

- Problem „kultury obywatelskiej”. Zasady powyżej odwołują się do reguł rozsądku, a nie do utrwalonych nawyków tolerancji, umiarkowania, wzajemnego szacunku.... Doraźna zgoda i ograniczona niepewność mogą wyrosnąć jako efekt poczynań, których podmioty mogą być do siebie nastawione nieprzychylnie i podejrzliwie. Znacznie bezpieczniej jest oczekiwać, iż zakorzenione i wyrastające z własnych przeświadczeń normy kultury obywatelskie prędzej będą wytworem, niż twórcą demokracji.

* Jak różnią się demokracje *

Istoty ustroju demokratycznego nie można sprowadzić do jednego zestawu instytucji, praktyk czy wartości. Różniące aspekty składają się na różne demokracje.

1. Porozumienie (nie wszyscy obywatele muszą zgadzać się w kwestii podstawowych działań politycznych, roli państwa)

2. Uczestnictwo (nie wszyscy muszą w równym stopniu uczestniczyć w życiu publicznym, ale wszyscy muszą mieć takie same prawa)

3. Dostęp (wszyscy obywatele i wszystkie grupy mają mieć równe możliwości przedstawiania swoich preferencji)

4. Odpowiedzialność (jeśli rządzący odstępują od powszechnie akceptowanej linii politycznej, to muszą odpowiadać za swe decyzje w ramach ustalonych, rzetelnych procedur)

5. Zasada większości (wszelkie odejścia od kryterium większości głosów wyborczych trzeba zazwyczaj publicznie wyjaśnić, aby uzyskać dla nich aprobatę)

6. Suwerenność parlamentu (władza ustawodawcza nie musi być jedyną, ani najwyższą instancją w ustalaniu wiążących praw)

7. Rządy partyjne (rządzący nie muszą być proponowani, nominowani czy kontrolowani w swych działaniach przez partie polityczne)

8. Pluralizm (fundamentem życia politycznego nie musi być aktywność zróżnicowanych i autonomicznych grup o krzyżującym się zasięgu)

9. Federalizm (terytorialny podział władzy nie musi zakładać wielości szczebli i samorządów lokalnych)

5. Prezydentura (najwyższej władzy wykonawczej nie musi sprawować jedna osoba, nie musi być wybierana przez ogół obywateli)

6. Kontrola i równowaga (nie wszystkie gałęzie władzy państwowej muszą się systematycznie kontrolować nawzajem i równoważyć)

* Czym demokracja nie jest *

· Demokracja wcale nie musi być bardziej efektywna ekonomicznie niż inne ustroje. Szczególnie prawdopodobne jest to w okresie przejściowym.

· Demokracje nie muszą być najbardziej skutecznymi formami rządzenia. Już z racji większej liczby uczestników konsultacji istotne decyzje mogą być podejmowane znacznie wolniej. Koszty rozwiązywania problemów mogą okazać się wyższe, bo „profity” musi odnieść większe grono. Nie musi zwiększać się powszechna aprobata dla osiągnięć nowych rządów, bo kompromisy nikogo w pełni nie satysfakcjonują, a przegrani mogą zgłaszać pretensje.

· Demokracja wcale nie jest ustrojem większego ładu porozumienia i stabilności, nie jest łatwiejsza w rządzeniu niż autokracja. Jest to produktem ubocznym demokratycznej swobody wypowiedzi i odzwierciedleniem sporów co do nowych zasad i instytucji

· Demokracje mogą stawać się niesterowne i budzić powszechne zniechęcenie. Pokusa przywódców, by manipulować procedurami, prowadzi do podważenia zasad tymczasowego porozumienia i ograniczonej niepewności.

· W demokracjach gospodarka wcale nie musi być bardziej wolna od restrykcji. Kategorie wolności ekonomicznej nie są tożsame z wolnością polityczną.

Nigdy nie można być pewnym, że nieuniknioną konsekwencją demokracji będzie wzrost gospodarczy, pokój społeczny, skuteczność rządów, publiczna harmonia, wolny rynek i „koniec ideologii”. Można za to liczyć na pojawienie się instytucji politycznych, które w pokojowym współzawodnictwie będą dążyć do tworzenia rządów i wpływania na politykę, dzięki uregulowanym procedurom będą kanalizować konflikty społeczne i ekonomiczne, zaś dzięki licznym powiązaniom ze społeczeństwem obywatelskim będą reprezentować swych członków i nakłaniać ich do wspólnych poczynać. Demokracje, w przeciwieństwie do reżimów autorytarnych, mają zdolność do, opartego na aprobacie ogółu, przekształcania reguł i instytucji, aby dostosować się do zmieniających się okoliczności.

2)Edmund Wnuk-Lipiński –„Świat międzyepoki. Globalizacja, demokracja, państwo”

Historycy źle oceniają XX wiek. I te złe oceny kształtują poglądy młodego pokolenia o przeszłości. Za tą negatywną oceną przemawiają fakty historyczne.

WYDARZENIA NEGATYWNE:

· Dwie wielkie wojny światowe najkrwawsze w historii ludzkości.

· Wynalezienie środków masowego rażenia – broń nuklearna (zrzucenie jej na 2 japońskie miasta).

· Dwa totalitaryzmy, które sprowadziły straszliwe katastrofy na ludzkość.

· Ogromne cierpienie ludzi przekraczające wszelkie granice (Auschwitz i Kołyma).

Oświeceniowa wiara w postęp i polepszenie sytuacji oraz w wydobycie ludzi z nędzy legły w gruzach.

Po tych apokaliptycznych wydarzeniach nic już nie może być tak samo. Świat stracił swoją niewinność – uświadamiamy sobie, że to ludzie sami dla siebie są źródłem największych cierpień i że mogą całkowicie zniszczyć swój rodzaj.

Świat jest systemem naczyń połączonych – wydarzenia w jednym regionie wpływają na to co dzieje się w innym nawet bardzo odległym geograficznie. Świat to pewna funkcjonalna całość. A bez ochrony tej całości ludzie mogą nie przetrwać jako gatunek.

Ale w tym czasie dokonały się również bardzo ważne wydarzenia.

WYDARZENIE POZYTYWNE:

· Niebywały rozwój ekonomiczny i technologiczny pewnych regionów świata

· Upadek systemów totalitarnych i rozpowszechnienie się zasad demokracji.

· Wzrost liczby suwerennych państw – rozpady imperiów i dekolonizacja świata. (Jak podaje Freedom House – na początku XXw. było 55 suwerennych państw a na końcu już 192.)

W początku wieku nie było na świecie państwa, które według obecnych kryteriów moglibyśmy uznać za w pełni demokratyczne. Ale istniały państwa kierujące się zasadami demokratycznymi – brakowało im jednak do pełnej demokracji min. ze statusu obywatelskiego było wyłączone wiele segmentów. Była to demokracja dla wybranych.

Wiek XX oprócz nasilonego okrucieństwa był czasem emancypacji narodów i społeczeństwa. Był to „złoty wiek” dla rozkwitu państw narodowych i procedur demokratycznych. Demokracja zderzała się z różnymi przejawami autorytaryzmu i nierzadko wychodziła z tego zderzenia pokonana. Proces kształtowania się państw demokratycznych nie był więc liniowy. Tendencje rozprzestrzeniania się procedur demokratycznych na świecie nazywa się „trzecią falą demokratyzacji”(Huntington). Jest to drugie zjawisko obok globalizacji o zasięgu ogólnoświatowym, które nabrało szczególnego rozmachu po upadku światowego systemu komunistycznego.

Czy oba te trendy są w jakiś sposób powiązane ze sobą?

Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Można analitycznie wyodrębnić wzajemne uwarunkowania, ale poszczególne uwarunkowania nie maja tego samego kierunku. Współwystępowanie globalizacji i demokratyzacji wzmacnia obie te tendencje, natomiast inne rodzaje współzależności prowadzą do skutków przeciwnych.

FALA DEMOKRATYZACJI – (według Huntingtona) jest to grupa przejść od systemu niedemokratycznego do demokratycznego, która występuje w pewnym specyficznym okresie i która w tym samym okresie znacząco przewyższa liczbę przejść w odwrotnym kierunku.

Pierwsza fala demokratyzacji – była długa choć dość płytka 1828-1926. Została wzbudzona przez skutki rewolucji francuskiej i amerykańskiej. Jedną z przyczyn pierwszej fali mogłaby być także Konstytucja 3 maja.

Odwrót od pierwszej fali demokratycznej trwał od lat dwudziestych do końca II wojny światowej. Przede wszystkim na skutek przejęcia przez faszystów władzy w wielu krajach Europy i świata.

W pierwszej fali 24 kraje przeszły od systemu autorytarnego do demokratycznego a 12 przebyło odwrotną drogę.

Druga fala demokratyzacji – rozpoczęła się wraz z wygraniem przez aliantów II wojny światowej. Na początku lat sześćdziesiątych dały się zauważyć symptomy wygasania tej fali. Za przyczynę można uznać ekspansję światowego komunizmu w tzw. Trzecim Świecie. Cofniecie się drugiej fali zdaniem Doorenspleeta nie było tak wyraźne jak pisze o tym Huntington była to raczej stagnacja, która trwała do połowy lat siedemdziesiątych.

W drugiej fali (Doorenspleet nazywa ją „falą eksplodującą”) aż 34 kraje przeszły od autorytaryzmu do demokracji a tylko 4 w odwrotnym kierunku.

Trzecia fala demokratyzacji – dotowana jest na rok 1974, kiedy to przewrót wojskowy w Portugalii nazywany rewolucją goździków, zakończył istnienie dyktatury Salazara. Od tego momentu liczba krajów wchodzących na ścieżki demokratyzacji ciągle rosła. Dopiero jednak po upadku jednak po upadku światowego systemu komunistycznego trzecia fala nabrała szczególnego impetu. Trzecia fala nadal może rosnąć brak jest tendencji do jej rychłego odwrócenia.

· Cały region Afryki oraz świat islamu w nieznacznym tylko stopniu biorą udział w trzeciej fali demokratyzacji. (Świat islamu okazał się odporny na trzecią falę.)

· Ma ona charakter selektywny, chociaż można przyjąć, że jej zasięg był globalny, to jednak nie dotarła ona do wszystkich geokulturowych regionów świata.

Pierwsza fala globalizacji wiązała się z wielkimi odkryciami geograficznymi i nie towarzyszyły jej żadne istotne zmiany systemów politycznych był to eksport feudalnych stosunków społecznych na regiony odkryte przez Europejczyków. Natomiast druga fala globalizacji nałożyła się na pierwsza falę demokratyzacji i wygasła mniej więcej w tym czasie kiedy druga fala demokratyzacji weszła w fazę stagnacji. Wiązać to należy z rozpadem niemal wszystkich imperiów (prócz ZSRR) i końcem okresu kolonialnego. Trzecia fala globalizacji jest zbieżna z trzecią falą demokratyzacji i jest najpotężniejsza.

Zwróćmy uwagę, że wszystkie kraje, które tworzą centrum globalizacji, są bez wyjątku demokratyczne.

Rodzi się pytanie czy kraje które rozpoczęły globalizację mogłyby tego dokonać gdyby nie były poliarchiami?

Promowanie demokracji jako recepty ustrojowej na globalizujący się świat, stało się jednym z priorytetów polityki zagranicznej a zwłaszcza USA co w połączeniu ze Stolicą Apostolską i osobą papieża Jana Pawła II wpłynęło na świadomość ludów byłego bloku sowieckiego (zwłaszcza Polska).

Demokratyzacja nawet jeśli była narzucona nie mogła się zakończyć gdyby nie istniały rodzime siły społeczne, które zapewniałyby trwanie i reprodukcję systemu demokratycznego.

Podstawy normatywne areny ekonomicznej na której działa kapitalizm oraz areny politycznej na której działa demokracja są zupełnie odmienne. Thurow – demokrację i kapitalizm charakteryzują odmienne wierzenia na temat właściwej dystrybucji władzy.

Kapitalizm nie potrzebuje obywateli, lecz ekspertów i konsumentów. Nic więc dziwnego, że globalna arena ekonomiczna rozwija się żywiołowo i szybko zaś globalna arena polityczna jest niemal pusta.

Jeśli granice społeczeństwa politycznego są dobrze zdefiniowane to liberalna demokracja dobrze funkcjonuje. (Odpowiedzialność wybranych przedstawicieli przed elektoratem za decyzje podejmowane w trakcie kadencji wyborczej, odpowiedzialność ta jest weryfikowana w czasie kolejnych wyborów. Weryfikacja negatywna oznacza utratę poparcia społecznego a tym samym władzy). Niektórzy politycy lekkomyślnie odrzucają ten czynnik myśląc że pod koniec kadencji zdołają odtworzyć utracone poparcie. Na ogół tracą władzę albo wręcz znikają ze sceny politycznej. Wybrani przedstawiciele dokładnie wiedza przed kim odpowiadają za podejmowane decyzje, wybierający zaś orientują się kto daną decyzje podjął i mają możliwość wpływania na te decyzje poprzez konkurencyjne wybory. Globalizacja podważyła skuteczność tego mechanizmu.

Demokratyczna kontrola procesów decyzyjnych jest coraz słabsza a niekiedy w ogóle zanika. W dziedzinach:

· Militarnej (o użyciu broni nuklearnej decydują władze obieralne mocarstwa nuklearnego a tragiczne zaś skutki jej użycia mogą dotyczyć w przypadku konfliktu atomowego na większą skale – praktycznie całego świata)

· Finansowej (kryzys ekonomiczny)

· Ekologicznej („efekt cieplarniany”, wycinanie lasów tropikalnych czyli „płuc świata”)

· Rynku pracy

W globalizującym się świecie procedura demokratyczna przestaje być – „jedyną grą w mieście” (terminologia Linza i Stepana). Pojawia się druga konkurencyjna gra, prowadzona według logiki korporacyjnej, która zwłaszcza na arenie ekonomicznej ale także na arenie politycznej jest grą efektywniejszą która umożliwia szybsze i mniej kosztowne osiąganie założonych celów.

Jedną z paradoksalnych konsekwencji globalizacji jest zawężenie możliwości funkcjonowania jednostek w rolach obywateli. Następuje stopniowa erozja roli obywatela. Z punktu widzenia jednostki podstawowe znaczenie ma gospodarka, bezpieczeństwo oraz ekonomia. A te dziedziny coraz bardziej wymykają się demokratycznej kontroli na poziomie państwa narodowego.

W dzisiejszym skomplikowanym świecie eksperci staja się powoli głównymi publicznymi przedstawicielami racjonalnego myślenia obowiązującego w rozmaitych podsystemach społecznych i grupach nacisku. Wiedza staje się źródłem władzy. Z drugiej zaś strony wzrastająca złożoność współczesnego świata wymaga także coraz lepiej wykształconych obywateli.

Warto pamiętać, że ignorancja obywatelska jest wrogiem demokracji a także jest potencjalna bazą społeczną dla możliwych rozwiązań autorytarnych.

Globalizacja osłabiła ważność statusu obywatelskiego i rolę obywatela w poliarchii. W wyborach samorządowych na przykład frekwencja wyborcza jest niska zarówno w starych jak i w nowych poliarchiach.

Społeczeństwo obywatelskie - (def. Schmitterema) zespół lub system samoorganizujących się grup pośrednich które są:

1. relatywnie niezależne tak od władzy publicznej jak i prywatnych jednostek produkcji.

2. zdolne do ustalenia i podejmowania działań zbiorowych w celu obrony lub promocji własnych interesów i wartości.

3. nie dążą do zastąpienie instytucji państwowych i prywatnych producentów ani też nie starają się przejąć odpowiedzialności za rządzenie całą sferą publiczną.

4. zgadzają się działać w ramach uprzednio ustalonych „cywilnych” reguł.

Nie istnieje coś takiego jak globalne społeczeństwo obywatelskie. Ale niektóre z inicjatyw weszły w fazę instytucjonalizacji co zaowocowało powstaniem obywatelskich instytucji pozarządowych o globalnym zasięgu np. Greenpeace czy Amnesty Iinternational. Jednak konkluzja że mamy do czynienia z początkami globalnego społeczeństwa wydaje się przedwczesna. Nie istnieje przecież państwo światowe a instytucja obywatelskie funkcjonują w obrębie pewnego porządku prawnego, ustalonego przez władze ustawodawcze. Brak globalnego społeczeństwa obywatelskiego oznacza także iż nie funkcjonuje światowa opinia publiczna. To co zwykło się określać jako „międzynarodową opinię publiczną” jest w istocie opinia publiczną Zachodu.

Konsolidacja – (def. Schmittera) proces przekształcania się przygodnych ustaleń, roztropnych norm i przypadkowych rozwiązań, pojawiających się w czasie demokratycznej transformacji, w relacje współpracy i konkurencji, które są dostatecznie znane, regularnie praktykowane i dobrowolnie akceptowane przez osoby i zbiorowość, uczestniczące w demokratycznym rządzeniu.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rosji szacuje, że większość z około 2000 banków rosyjskich jest kontrolowana przez zorganizowaną przestępczość, podobnie jak prawie 40 000 państwowych i prywatnych przedsiębiorstw.

Armia Wyzwolenie Kosowa znaczną część funduszy na swoją działalność czerpie ze sprzedaży narkotyków. „Bałkański szlak” – rocznie przedostaje się nim 80% heroiny rozprowadzanej w Europie. Rozpadowi lokalnych partii komunistycznych w większości republik kaukaskich towarzyszył wzrost zorganizowanych syndykatów przestępczych oraz wzrost przemytu narkotyków. Narkotyki są wymieniane przede wszystkim z mafią rosyjską na broń.

Jak pisze Mittelman - transnarodowe zorganizowane grupy przestępcze podobnie jak globalne firmy, działają zarówno powyżej jak i poniżej państwa narodowego. Powyżej poziomu państwa narodowego wykorzystują one większą przenikalność granic i deregulację związaną z postępami globalizacji. Zarazem operują one poniżej oraz obok państwa narodowego, adresując zachęty do marginalizowanych segmentów populacji usiłujących radzić sobie z kosztami przystosowania do globalizacji.

Reguły demokratyczne przestają być dla części populacji jedynym sposobem osiągnięcia zamierzonych celów, do wyboru bowiem pozostaje także droga oferowana przez globalna arenę przestępczości zorganizowanej. A rozwój globalnej przestępczości zorganizowanej podcina żywotność społeczeństwa obywatelskiego.

Дата добавления: 2013-12-12