Утварэнне ФРГ і ГДР. Канстытуцыя ФРГ 1949 г

Нягледзячы на рашэнні Патсдамскай канферэнцыі, пераможныя вялікія дзяржавы антыгітлераўскай кааліцыі не збіраліся ахвяраваць сваімі інтарэсамі на карысць абстрактнай для іх ідэі германскага дзяржаўнага адзінства. Нарастанне супярэчнасцяў паміж імі, неабходнасць вырашэння складаных сацыяльна-эканамічных праблемаў і фактычна самастойная акупацыйная палітыка ў сваіх зонах стваралі ўсе ўмовы для новага расколу Германіі.

ЗША і Вялікабрытанія распачалі перамовы аб эканамічным зліцці сваіх акупацыйных зон. 2 снежня 1946 г. было падпісана пагадненне аб стварэнні амерыкана-брытанскай зоны – Бізоніі. Прыняцце "дактрыны Трумэна" (1947), а потым "плана Маршала" рабілі адасабленне Заходняй Германіі незваротным. У лютым 1948 г. да да Бізоніі далучылася французская акупацыйная зона – з'явілася аб'яднаная Трызонія. Акрамя таго на Лонданскай канферэнцыі па германскаму пытанню (люты-чэрвень 1948 г.) дэлегацыі заходніх краінаў (СССР у Лондан запрошаны не быў) прынялі рашэнне аб стварэнні асобнай заходнегерманскай дзяржавы са сваёй канстытуцыяй, парламентам, урадам і валютай.

Пачатак сепаратнай грашовай рэформы абвастрыў адносіны паміж саюзнікамі да мяжы, за якой нават стала праглядацца магчымасць прамога ўзброенага канфлікту. Хваля абясцэненых грошай з Заходняй Германіі пагражала ўдарыць па савецкай зоне, выклікаць інфляцыю і дэзарганізацыю эканомікі. У ноч на 24 чэрвеня1948 г. савецкія войскі блакавалі Заходні Берлін, перарваўшы чыгуначныя, водныя і аўтамабільныя шляхі, якія звязвалі яго з Заходняй Германіяй. Было спынена забеспячэнне гораду электраэнергіяй і прадуктамі харчавання. Савецкі бок адзначыў, што "тэхнічныя цяжкасці" будуць працягвацца да таго часу, пакуль заходнія саюзнікі не адмовяцца ад ідэі стварэння "трохзоннага ўраду". У савецкай зоне была ўведзена "свая" марка.

Гэтак пачаўся Берлінскі крызіс 1948 г. Магчымасць сілавых варыянтаў разгортвання падзеяў разглядалася абодвума канфліктуючымі бакамі, але заходнія дэмакратыі адказалі толькі стварэннем "паветранага моста". На працягу 318 дзён транспартнымі самалётамі ў Заходні Берлін было дастаўлена каля 1,5 млн. т. харчавання, медыкаментаў, будматэрыялаў і шмат чаго іншага. 12 траўня 1949 г. савецкая паветраная блакада была знятая, але распачатая "халодная вайна" зрабіла сваю справу. У Германіі з'явіліся дзве валюты, склаліся адрозныя цэны, знікалі нармальныя ўмовы для вольнага перасоўвання насельніцтва і тавараў, разбураліся традыцыйныя эканамічныя сувязі. Гэтую карціну дапаўнялі ўражальная адметнасць сацыяльна-эканамічных умоў і грамадска-палітычных парадкаў.

Восенню 1948 г. па патрабаванні заходніх дзяржаў з прадстаўнікоў ландтагаў была створана Парламенцкая рада, якой даручалася распрацоўка канстытуцыі або "Асноўнага закону", як для асцярожнасці, каб не трывожыць Савецкі Саюз, называлі гэты дакумент. 8 траўня 1949 г. Парламенцкая рада зацвердзіла "Асноўны закон Федэратыўнай Рэспублікі Германіі", а 23 траўня 1949 г. гэты дакумент быў абвешчаны афіцыйна і набыў моц.

Ствараючы новую нямецкую дзяржаву "бацькі-заснавальнікі" ФРГ (пры падтрымцы вялікіх заходніх дзяржаў) імкнуліся не паўтарыць памылкі Веймарскай рэспублікі. У Асноўным законе быў зафіксаваны прынцып строгага падзелу заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады. Заканадаўчая ўлада засяроджвалася ў руках двухпалатнага парламенту. Верхняя яго палата – бундэсрат (федэральная рада) – прызначаецца ўрадамі зямель са свайго складу, г.зн. з'яўляецца органам прадстаўніцтва зямель. Дэпутаты ніжняй палаты – бундэстагу (федэральнага сходу) – абіраюцца грамадзянамі на 4-гадовы тэрмін і галоўным чынам займаюцца законатворчасцю. Акрамя таго, яны абіраюць федэральнага канцлера і кантралююць дзейнасць ураду.

Галавой дзяржавы Асноўны закон абвяшчаў федэральнага прэзідэнта (бундэспрэзідэнт), які ў адрозненне ад прэзідэнта Веймарскай рэспублікі абіраецца спецыяльным "федэральным сходам" (складаецца з дэпутатаў бундэстагу і выбаршчыкаў ад ландтагаў) і выконвае пераважна прадстаўнічыя функцыі. Першай асобай у дзяржаве фактычна з'яўляецца кіраўнік ураду – федэральны канцлер (бундэсканцлер). Менавіта ён мае права вызначаць асноўныя накірункі ўнутранай і знешняй палітыкі, прызначаць і звальняць міністраў. Яго адстаўка магчымая толькі праз вынясенне бундэстагам "канструктыўнага вотуму недаверу": адначасова ніжняя палата павінна прагаласаваць і за новага бундэсканцлера. (Дадзенае палажэнне Асноўнага закону мусіла забяспечыць дадатковую ўрадавую стабільнасць, якой гэтак не хапала ў Веймарскую эпоху.)

Федэратыўная Рэспубліка Германія абвяшчалася дэмакратычнай і сацыяльнай федэратыўнай дзяржавай. Прынцып федэралізму рэалізоўваўся праз дэлегаванне землям шырокіх аўтаномных правоў: уласная канстытуцыя, ландтаг (зямельныя сходы) і ўрад. У кампетэнцыю зямель траплялі развіццё народнай адукацыі і культуры і, часткова, – праблемы аховы грамадзянскага парадку і навакольнага асяроддзя. Часовай сталіцай ФРГ – Берліну ў тагачасных умовах нельга было надаць гэткі статус – быў абвешчаны прырэйнскі горад Бон. Гэтак пачалася гісторыя г.зв. "Бонскай рэспублікі" (пасля аб'яднання Германіі ёй на змену прыйшла "Берлінская рэспубліка").

Тым не менш, заходнія акупацыйныя інстытуты захоўвалі свой моцны ўплыў і пасля прыняцця Асноўнага закону ФРГ. Напачатку красавіка 1949 г. міністры замежных спраў Вялікабрытаніі, ЗША і Францыі прынялі Акупацыйны статут, які рэгуляваў узаемаадносіны дзяржаўных органаў ФРГ і акупацыйных уладаў. Першыя захоўвалі за сабой кантроль над знешняй палітыкай, над Рурскай вобласцю і г.д. Новая германская дзяржава займала тэрыторыю ў 248,2 тыс.км.кв., а яе насельніцтва на 1950 г. складала 48,7 млн. чалавек.

14 жніўня 1949 г. адбыліся першыя выбары ў бундэстаг. Яны праходзілі згодна з новай змешанай (мажарытарны-прапарцыйнай) выбарчай сістэмай, якая была закліканая адначасова забяспечваць і дастатковую шырыню палітычнага спектру партыяў, прадстаўленых у ніжняй палаце, і магчымасць стварэння буйных фракцыяў, важных для забеспячэння ўстойлівасці ўраду. Для абмежавання доступу ў парламент дробных экстрэмісцкіх партыяў прадугледжваўся адмысловы механізм адсеву: на прапарцыйнае прадстаўніцтва маглі разлічваць толькі тыя партыі, якія набралі 5% і болей галасоў выбаршчыкаў альбо правялі не менш за трох дэпутатаў праз аднамандатныя выбарчыя акругі.

Перамогу атрымаў блок ХДС/ХСС, які заваяваў 139 мандатаў (31%). Крыху меней месцаў дасталася СДПГ – 131 (29%). Трэцяй стала СвДП – 52 мандаты (12%). Усяго ў першы бундэстаг прабіліся 11 партыяў. Адначасова з прадстаўнікоў ландтагаў быў сфармаваны бундэсрат. У верасні 1949 г. прайшлі першыя пасяджэнні бундэстагу. Былі абраныя прэзідэнт і канцлер ФРГ. Кіраўніком ураду стаў Конрад Адэнаўэр (1949-1963). У кааліцыйны кабінет увайшлі прадстаўнікі ХДС/ХСС, СвДП і Нямецкай партыі.

Дата добавления: 2014-11-08