Пытанні для самаправеркі. 1. Чаму гісторыю беларускіх зямель можна пачынаць з гісторыі Полацкай зямлі?

1. Чаму гісторыю беларускіх зямель можна пачынаць з гісторыі Полацкай зямлі?

2. Дакажыце, што Полацкая зямля ў ІХ – сярэдзіне ХІІ ст. была моцнай раннефеадальнай дзяржавай.

3. Што вы ведаеце пра Рагвалода і Рагнеду?

4. Раскажыце пра ўзмацненне Полацкага княства пры Брачыславе і Усяславе Чарадзею.

5. Ахарактарызуйце дзяржаўны лад пры Усяславе Чарадзею.

6. Калі ўпершыню ўпамінаецца ў летапісах Полацк?

7. Калі ўпершыню згадваецца Менск і ў сувязі з якой бітвай?

8. Раскажыце пра іншыя дзяржаўныя ўтварэнні гэтага перыяду на беларускіх землях.

9. Які спосаб дзяржаўнага кіравання існаваў у Полацкай зямлі?

Літаратура: К–[1, 2, 4, 6]; А–[3, 4, 7, 8, 10–13, 15, 17, 19–23];

Д–[5–7, 10–12, 15, 19, 24, 30, 35, 41, 48, 49].

Экзаменацыйнае пытанне 6. Культура беларускіх зямель у ІХ – сярэдзіне ХІІІ ст. Значэнне прыняцця хрысціянства.

Распаўсюджванне хрысціянства. Пісьменнасць. Рукапісныя кнігі. Рэлігійна-асветніцкія дзеячы XII ст.: Ефрасіння Полацкая і Кірыла Тураўскі. Мураванае дойлідства. Старажытнае мас­тацтва.

Распаўсюджванне хрысціянства. На землі ўсходніх славян хрысціянства прыйшло ў сярэдзіне ІХ ст.

988 г. – прыняцце хрысціянства ў Кіеўскай Русі князем Уладзімірам Святаславічам (Хрысціцелем).

992 г. – прыняцце хрысціянства на беларускіх землях князем Ізяславам, стварэнне Полацкай епархіі.

З IX па XIII ст. – дваяверства: язычніцтва (паганства) і хрысціянства.

Значэнне прыняцця хрысціянства:

1) хрысціянская вера ў адзінага Бога Ісуса Хрыста адпавядала ідэі адзінаўладдзя ў дзяржаве, значыць, духоўна асвячала гэту ўладу, была ёй апорай;

2) вялікі ўплыў прыняцце хрысціянства зрабіла на развіццё духоўнай сферы грамадства: знаёмства з візантыйскай культурай з’явілася стымулам для развіцця архітэктуры, адукацыі, літара­туры, мастацтва. Пры цэрквах і манастырах адкрываліся школы, перапісваліся кнігі. У беларускіх землях разгарнулася мураванае будаўніцтва;

3) паляпшаўся маральны стан грамадства, чаму садзейнічалі хрысціянскія запаведзі;

4) прыняцце ўсходнімі славянамі хрысціянства па візантыйскай традыцыі значна ўскладніла іх адносіны з краінамі Заходняй Еў­ропы, дзе ўсталяваўся каталіцызм;

5) у структуры грамадства з’явілася царква, пазіцыі якой увесь час умацоўваліся.

Пісьменнасць. Рукапісныя кнігі. З ХІ ст. на Полацкай зямлі пачала асвойвацца кірылічная азбука, якая была складзена ў 863 г. Кірылам і Мяфодзіем і змяшчала 43 літары. Аб гэтым сведчылі надпісы на так званых «Барысавых» і «Рагвалодавых» камянях. Выключную каштоўнасць маюць берасцяныя граматы – бярозавая кара з літарамі, надрапанымі на ёй. У першай палове ХІ ст. пачалося летапісанне – запіс падзей па гадах (летах) у храналагічнай паслядоўнасці. У пачатку ХІІ ст. манахам Неста­рам была створана «Аповесць мінулых гадоў». Самая ранняя рукапісная кніга на беларускіх землях – «Тураўскае Евангелле», створанае ў ХІ ст. Матэрыялам для рукапісных кніг быў перга­мент – спецыяльна вырабленая скура цялят.

Рэлігійна-асветніцкія дзеячы XII ст.: Ефрасіння Полацкая і Кірыла Тураўскі. Ефрасіння Полацкая (1104 або 1110 – каля 1167 або 1173) з’яўляецца адной з самых адукаваных жанчын ХІІ ст. Першая з жанчын, якую царква аднесла да ліку святых. З 1994 г. ў Беларусі 5 чэрвеня з’яўляецца агульнанацыянальным днём Ефрасінні Полацкай. Яна была першай вядомай жанчынай-кнігапісцам, заснавала жаночы і мужчынскі манастыры ў Полацку, адчыніла школы пры манастырах для найбольш таленавітых дзяцей з народа, скрыпторыі (майстэрні па перапісванню кніг) у Полацку, стварыла іконапісную майстэрню. Па яе загаду пабу-давана Спаская царква (дойлід Іаан) і створаны ў 1161 г. шас­ціканцовы крыж Лазарам Богшай.

Кірыла Тураўскі (каля 1130 – каля 1182 або пасля 1184) – славуты хрысціянскі прапаведнік ХІІ ст. Каля 1158 г. пастаўлены тураўскім епіскапам. Найбольшую вядомасць набыў як выдатны прамоўца. Пісаў «словы» (звароты да вернікаў), малітвы-споведзі, аповесці-прытчы, якія мелі павучальны характар. За красамоўства празвалі «Златавустам». Рэлігійным подзвігам Кірылы Тураў­скага лічыцца стоўпніцтва.

Мураванае дойлідства. Выдатнымі помнікамі мураванага (з камянёў і цэглы, замацаваных растворам) дойлідства з’яўляюцца:

- Сафійскі Сабор у Полацку пачаў будавацца ў 1050 г. пры Усяславе Чарадзею;

- Спаская царква ў Полацку, пабудаваная ў 1161 г. дойлідам Іаанам па загаду Ефрасінні Полацкай;

- Каложская (Барыса-Глебская) царква, пабудаваная ў ХІІ ст. у Гродне;

- Камянецкая (Белая) вежа, пабудаваная ў ХІІІ ст. на Брэстчыне.

Старажытнае мастацтва. Фрэска – роспіс вадзянымі фарбамі па свежай тынкоўцы.

У 1161 г. майстрам-ювелірам Лазарам Богшай створаны шас­ціканцовы крыж па заказу Ефрасінні Полацкай. Крыж з’яўляецца беларускай нацыянальнай святыняй, культурна-гістарычнай каш­тоўнасцю, шэдэўрам старажытнага мастацтва і помнікам стара­жытнага пісьменства. У 1997 г. брэсцкі майстар Мікалай Кузьміч зрабіў дакладную копію крыжа Ефрасінні Полацкай.

Дата добавления: 2015-06-25