МЧС России 81 страница

СКУДНОСТЬ ж мн. нет. см. скудость.

СКУДНЫЙ 1. кесиб; кесиб гьалдин, мублагьвал авачир; дар; дар гьалдин. 2. кьит, кьери; тIимил; кими; скудный умом акьул (акьулдиз, акьулдикай) кьери (кими, кьит).

СКУДОСТЬ ж мн. нет. кесибвал (са затIунин тIимилвал); дарвал; тIимилвал; кьитвал; кьеривал.

СКУДОУМИЕ мн. нет акьулдин кьеривал (кимивал).

СКУДОУМНЫЙ акьул кими, акьулдиз кьери (кас).

СКУКА мн. нет дарихвал, дарихмишвал, сугъулвал, кьарай текъвервал; рикI акъатун (рикI акъатдай гьал), машгъулатсузвал.

СКУЛА ччинин кIараб, хъуькъвен кьилин кIараб.

СКУЛАСТЫЙ ччинин (хьуькъвен) кIарабар экъис хьайи, экъис хьайи гьяркьуь ччинин (хъуькъвен) кIарабар авай.

СКУЛИТЬ несов. 1. цIур авун, цIугъ авун (мес. гишин чIавуз кицIи). 2. пер. разг. шел-хвал авун, айхь-уйхь авун.

СКУЛЬПТОР скульптор (скульптурадин шейэр расдай специалист).

СКУЛЬПТУРА скульптура (1-атIунин, алкIурунин, цIурурна кIалубда цунин рекьелди чепедикай, къванцикай, кIарасдикай, металлрикай жуьреба-жуьре суьретар, мес. инсандин кIалуб ва мсб расунин устадвал, пеше. 2. гьа тегьерда расай затIар).

СКУЛЬПТУРНЫЙ скульптурадин.

СКУПАТЬ несов., см. скупить.

СКУПЕЦ мискьиди, мутIлакьди, хесис, гъил кIевиди.

СКУПИТЬ маса къачун (вирибрувай, гзаф).

СКУПИТЬСЯ несов. мискьивал авун, мугIлакьвал авун; гьайиф атун.

СКУПКА мн. нет маса къачун.

СКУПОЙ 1. мискьи, мутIлакь, гъил кIеви. 2. гъвечIи, жумартсузвилин лишан тир, мискьивал къалурдай (мес. савкьат). 3. тIимил рахадай, гзаф (рахун, тариф) тийир; он скуп на слова ам лап тIимил рахадайди я; скуп на похвалы ам тариф тIимил ийидайди я.

СКУПОСТЬ ж мн. нет 1. мискьивал, мутIлакьвал, гъилин кIевивал, жумартсузвал. 2. тIимилвал; гъвечIивал; кьитвал (рахунин, тарифдин ва мсб).

СКУПОЧНЫЙ затIар маса къачудай (гьар нивай хьайитIани затIар маса къачудай магазин).

СКУПЩИК маса къачудайди (маса хгун патал са жуьредин шейэр маса къачудай кас).

СКУЧАТЬ несов. 1. дарихмиш хьун, рикI акъатун. 2. вил галаз хьун, акваз кIанз рикI акъатун.

СКУЧЕННЫЙ санал алтIушнавай, кIватIал хьанвай, къалин; дарискъалда авай (инсанар); жить скученно дарискъалдиз (гзафбур сана кIватI хьана) яшамиш хьун.

СКУЧИВАТЬ несов., см. скучить.

СКУЧИВАТЬСЯ несов. 1) скучиться; 2) окучить.

СКУЧИТЬ санал кIватIун, гьамбарун.

СКУЧИТЬСЯ санал кIватI хьун, тунгъал хьун.

СКУЧНО нареч. 1. дарихмиш яз, рикI акъатзаваз, сугъулдиз, дарихмишдай тегьерда. 2. в знач. сказ. рикI акъатзава; рикI акъатда; дарихмиш я; дарихмиш жеда; там не скучно, ана рикI акъатдач (рикI алахьда).

СКУЧНЫЙ 1. дарихмиш тир, рикI акъатзавай, сугъул. 2. дарихмиш жедай, рикI акъатдай, рикI акъуддай, сугьулвал кутадай.

СКУШАТЬ тIуьн.

СЛАБЕТЬ несов. зайиф хьун.

СЛАБИТЕЛЬНОЕ мед. ишлетма (къен ракъурдай дарман).

СЛАБИТЬ несов. 1. къен фин, къен буш хьун. 2. къен ракъурун, къен бушрун (ишлетмади)

СЛАБОВОЛЬНЫЙ буш, буш хесет квай (буш, гъуьргъуь еб хьтин).

СЛАБОВОЛИЕ мн. нет бушвал, хесетдин (къастунал) бушвал.

СЛАБОГРУДЫЙ сагъсуз жигерар авай, жигерар сагъсуз.

СЛАБОНЕРВНЫЙ нервияр сагъ тушир, нервияр буш тир, буш нервияр авай, сагъсуз нервияр авай.

СЛАБОСИЛИЕ мн. нет такьатсузвал, гужсузвал, къуватсузвал; бегьем къуват авачирвал, къуватдиз зайифвал.

СЛАБОСИЛЬНЫЙ 1. бегьем къуват (гуж, такьат) авачир, такьатдиз (къуватдиз) зайиф, къуватсуз, такьатсуз. 2. тех. тIимил къуват (гуж) авай; гужлувал тIимил авай (мес. мотор ва мсб).

СЛАБОСТЬ 1. бушвал; зайифвал. 2. такьатсузвал, къуватсузвал. 3. пер. нагьакьан хесет, са нагьакьан кардиз вердишвал; рикI алай кар; хуш кар.

СЛАБОУМИЕ мн. нет акьулдикай кимивал, акьулдиз кьеривал, акьулдин зайифвал; кIамайвал.

СЛАБОУМНЫЙ акьулдикай кими, акьулдиз кьери; кIамай.

СЛАБОХАРАКТЕРНЫЙ буш, къастунал буш, буш хесет авай (буш, гъуьргъуь еб хьтин).

СЛАБЫЙ 1. къуватсуз, такьатсуз, зайиф. 2. буш. 3. тIимил, гъвечIи, жизви (мес. умуд). 4. усал, ярумчух (мес. кIвалах).

СЛАВА мн. нет 1. тIвар, тIвар-ван, машгьурвал, тариф, баркаллувал. 2. слава! баркалла! аферин! 3. тарифдин мани. ♦ слава богу аллагьдиз шукур; на славу лап хъсандиз; тIвар (тариф) акъатдайвал.

СЛАВИТЬ несов. 1. тариф авун; тариф акъудун; тIвар акъудун, машгьур авун. 2. чIуру (пис, нагьакьан) тIвар акъудун, беябурун.

СЛАВИТЬСЯ несов. тIвар акъатун, тIвар чукIун, машгьур хьун.

СЛАВНЫЙ 1. тарифлу, тариф авай, тариф акъатнавай; тарифдалди машгьур тир, тIвар-ван авай, баркалла къазанмишнавай, баркаллу. 2. хъсан, гуьзел.

СЛАВОСЛОВИЕ кьадардилай гзаф тарифар (тарифдин гафар).

СЛАВОСЛОВИТЬ. несов. кьадардилай гзаф тарифун.

СЛАВЯНЕ славянар (урусар ва абруз мукьва тир халкьар, мес. украинвияр, белоруссар, болгъарар, сербар, словакар ва мсб).

СЛАВЯНСКИЙ славянрин; славян; славянские народы славян халкьар; славянские языки славян чIалар.

СЛАГАЕМОЕ мат. кIватIзавайди (число).

СЛАГАТЬ несов., см. сложить.

СЛАГАТЬСЯ несов., см. 1) сложиться; 2) сложить.

СЛАДИТЬ 1. туькIуьрун, дуьзмишун. 2. рекьив гъиз хьун; муьтIуьгъриз хьун; вагьтедай фин.

СЛАДИТЬСЯ туькIуьн, дуьзмиш хьун.

СЛАДКИЙ 1. ширин; кIуьгьуь, верцIи. 2. пер. ширин; хуш; лезетлу.

СЛАДКОЕ ширин затI, ширин хуьрек (обеддин чIавуз хуьрекдин эхирда недай компот, кисель ва мсб).

СЛАДКОЁЖКА м и ж ширин затIарал рикI алайди.

СЛАДКОЗВУЧНЫЙ ширин (хуш) ван авай; ширин (хуш) ван ийидай.

СЛАДКОРЕЧИВЫЙ шириндиз рахадай, ширин рахунар ийидай.

СЛАДОСТНЫЙ ширин; хуш; лезетлу.

СЛАДОСТРАСТИЕ мн. нет гьашервал, къизмиш гьевес (эркекдинни дишидан арада).

СЛАДОСТРАСТНЫЙ гьашер, къизмиш гьевеслу (эркек); гьашервал квай; гьашервилин.

СЛАДОСТЬ ж 1. ширинвал; кIуьгьуьвал; верцIивал. 2. пер. ширинвал, лезетлувал, лезет. 3. мн. см. сласти.

СЛАЖЕННЫЙ хъсандиз туькIуьрнавай, къайдада ттунвай, туькIвей, къайдада авай, хъсандиз къайдада аваз физвай (мес. кIвалах).

СЛАЖИВАТЬ несов., см. сладить.

СЛАЗИТЬ разг. 1. эвичIун; фин (агъада авай са чкадиз). 2. акьахун; слазить на крышу къавал акьахун.

СЛАНЕЦ чепрекьан (къат-къат жедай, кьелечI кьулар хъиз алатдай, дагълух жинс, къван ва мсб, мес. къавун чIерейрихъ гилигдай).

СЛАНЦЕВЫЙ чепрекьандин; чепрекьанрин.

СЛАСТЁНА м и ж разг. ширин затIарал рикI алайди.

СЛАСТИ мн. ширинар, ширин затIар (мес. къенфетар ва мсб).

СЛАСТИТЬ несов. ширинрун.

СЛАСТОЛЮБЕЦ гьашер инсан; дишегьли гзаф кIандай кас, дишегьлидал рикI алай кас.

СЛАСТОЛЮБИВЫЙ см. сладострастный.

СЛАСТОЛЮБИЕ мн. нет см. сладострастие.

СЛАСТЬ ж 1. см. сласти. 2. пер. разг. лезет, кеф.

СЛАТЬ несов. ракъурун.

СЛАЩАВОСТЬ ж мн. нет такIан къведай ширинвал, экъуьчун гъидай хьтин (рикI злкъуьрдай хьтин) ширинвал (са затIунин ва я са кардин, мес. рахунрин, ванцин кьадарсуз хушвал, шит ширинвал).

СЛАЩАВЫЙ 1. ширинвал квай; рикI элкъуьрдай хьтин такIан къведай ширинвал квай. 2. пер. кьадардилай артух хушвал ийидай, шит ширинвал квай, экъуьчун гъидай хьтин ширин (рахунар; ван).

СЛАЩЁНЫЙ разг. ширинарнавай (мес. чехир).

СЛЕВА нареч. 1. чапла патахъай, чапла патай; ветер дует слева гар чапла патай (патахъай) ава (къвезва). 2. чапла патахъ; чапла пата; слева от дома сад кIвалерин чапла патахъ багъ гала.

СЛЕГКА нареч. жизви; тIимил.

СЛЕД 1. гел. 2. пер. лишан, эсер, гел (са кардилай кьулухъ амай). ♦ итти по следам геле аваз фин, гуьгъуьна аваз фин (яни гьада авурвал авун, гьам хьиз яшамиш хьун); исчезнуть без следа гелни амачиз квахьун, цуькI хьун.

СЛЕДИТЬ несов. 1. гуьзетун; килигун; тамашун. 2. пер. фикир гун, дикъет гун. 3. вил алуд тийиз геле къакъуьн. 4. гелер тун; кьацIурун.

СЛЕДОВАНИЕ мн. нет 1. гуьгъуьна аваз фин. 2. фин; поезд дальнего следования яргъа рекьиз фидай поезд; по пути следования фидай рекье.

СЛЕДОВАТЕЛЬ м следователь, силисчи.

СЛЕДОВАТЕЛЬНО союз акI хьайила; гьаниз килигна.

СЛЕДОВАТЬ несов. 1. гуьгьуьна аваз фин (атун). 2. атун; хьун; за весной следует лето гатфарин гуьгъуьнлай гад къведа. 3. фин; поезд следует до Баку поезд Бакудиз физва; Бакудиз кьван фида. 4. пер. геле аваз фин, рекье аваз фин (яни са. касди авурвал авун); табий хьун. 5. хкатун, арадал атун; одно следует из другого садакай (мес. са кардикай, са фактуникай) масад хкатзава (арадал къвезва); отсюда следует идакай хкатзава хьи,… 6. герек хьун; лазим хьун; кIан хьун; следует обратить внимание фикир гун (ва я фикир желб авун) лазим я (герек я, кIанда); не следовало вмешиваться в это дело а кардик акахьна кIандачир. ♦ с тебя следует пять рублей вавай вад манат къвезва.

СЛЕДОМ нареч. гуьгъуьнлай, гуьгъуьна аваз (гуьгъуьнаваз); гуьгъуьнал алаз (гуьгъуьналлаз).

СЛЕДОПЫТ гел гьалдайди, геле къекъведайди, геле аваз фидайди (геле аваз фидай гъуьрчехъан).

СЛЕДСТВЕННЫЙ 1. следствиедин, силисдин; следственный материал силисдин материал. 2. следствие (силис) тухудай (мес. органар).

СЛЕДСТВИЕ 1. нетижа; нет следствия без причины себеб авачир нетижа авайди туш. 2. следствие, силис (силисчиди ахтармишун, хабар кьун).

СЛЕДУЮЩИЙ 1. къведай; гуьгъуьнин; в следующий раз къведай сеферда. 2. гуьгъуьна авайди, гуьгъуьнал алайди, гуьгъуьнлай къвезвайди; кто следующий? гуьгьуьнал алайди вуж я? 3. агьадихъ галай; агъадхъай къвезвай; ибур; им; я читал следующие книги за агъадихъ галай ктабар кIелна…; я тебе скажу следующее за ваз лугьудайди им я.

СЛЕЖАТЬСЯ яргъалди амукьна сигъ хьун, сигъдиз ацукьун, кIевиз къатуна гьатун; сено слежалось векьер яргъалди амукьуникди кIевиз къатуна гьатна.

СЛЕЖКА мн. нет гуьзетун; ахтармишун; геле аваз хьун, геле къекъуьн, гуьзчивал авун; гуьзчивал.

СЛЕЗА вилин нагъв. ♦ крокодиловы слёзы тапан (яланчи) шел-хвал; осушить ва я утереть слёзы см. осушить; сквозь слезы вилерал накъвар алаз, шехьиз-шехьиз; довести до слёз шехьдай кьван чкадал гъун, шехьунал гъун.

СЛЕЗАТЬ несов., см. слезть.

СЛЕЗИТЬСЯ несов. накъвар атун (вилерай); накъварив ацIун (вилер).

СЛЕЗЛИВЫЙ 1. фад вилерай накъвар авадардай, мукьвал-мукьвал шехьдай. 2. шехьдай; шел квай; шел-хвал квай; шел-хвал ийидай; слезливое письмо шел-хвал квай чар; слезливый голос шел квай ван (язух къведай, туьтуьна шел авай).

СЛЕЗНЫЙ 1. вилин накъвадин; накъварин (мес. цIумаруф, железа). 2. пер. шел-хвалдин; вилел нагъв алай; гзаф минетдин; слёзное письмо шел-хвалдин (язух къведай тегьердин) чар; слёзно просить вилел нагъв алаз (язух къведайвал) тIалабун.

СЛЕЗОТЕЧЕНИЕ мн. нет вилерай вич-вичиз нагъв авахьун; газ, вызывающий слезотечение вилерай нагъв авадардай (гъидай) газ.

СЛЕЗОТОЧИВЫЙ 1. гьамиша нагъв къведай, нагъв акьалтдай; слезоточивые глаза гьамиша нагъв къведай вилер. 2. нагъв авадардай, нагъв гъидай; слезоточивые газы вилерай накъвар гъидай газар.

СЛЕЗТЬ 1. эвичIун (мес. машиндай, балкIандилай). 2. алатун (мес. кек, хам). 3. алатун, алахьун, фин (ранг, чIар).

СЛЕПЕЦ буьркьвец, буьркьуьди.

СЛЕПИТЬ¹ несов. вилер буьркьуь авун, вилерин ишигь тухун, вилер ахъайиз тутун (мес. гужлу ракъини, экуьни, живеди).

СЛЕПИТЬ² алкIурун, кукIурун.

СЛЕПИТЬ³ расун, авун (алкIурна, кукIурна); кьун (мес. чепедикай са затI, суьрет; палчухдикай чубарукди муг ва мсб).

СЛЕПНУТЬ несов. буьркьуь хьун.

СЛЕПОЙ 1. буьркьуь; слепой мужчина буьркьуь итим; школа для слепых буьркьуьбрун школа. 2. пер. буьркьуь, гъавурдик квачир; слепое подражание гъавурдик квачиз (вичи вуч ийизватIа тийижиз, фикир тагана гьакI буьркьуьдаказ) масадалай чешне къачун. 3. мичIивилик ийизвай, вилериз такваз ийизвай; слепой полёт йифен мичIивилик (ва я цифедикай) затIни такваз лув гун (самолётди). 4. кьил акъат тийир акахьай (мес. печать, муьгьуьр). ♦ слепая кишка анат. буьркьуь рад.

СЛЕПОК затIунал илисна гьадалай къачур суьрет, кIалуб (мес. инсандин ччинин, я бедендин, я са медалдин винел патал мум ва мсб илисна къачур суьрет).

СЛЕПОРОЖДЕННЫЙ буьркьуьз хайиди (дидеди хадайла буьркьуь тирди, буьркьуьди яз хайиди).

СЛЕПОТА мн. нет буьркьуьвал.

СЛЕСАРИТЬ и СЛЕСАРНИЧАТЬ несов. разг. слесарвал (ракьун устIарвал) авун.

СЛЕСАРНЫЙ. слесарвилин; слесарная мастерская слесарвилин мастерская.

СЛЕСАРНЯ слесарвилин мастерская.

СЛЕСАРЬ м слесарь (ракьун кIвалахрин устIар, рабочий).

СЛЕТ 1. лув гана атун, кIватI хьун, алтIушун (лув гана, цавай атана). 2. слёт (кIватI хьун, кIватIал); слёт пионеров пионеррин слёт (кIватIал, съезд).

СЛЕТАТЬ¹ 1. несов., см. слететь. 2. пер. тадиз (фад) физ-хтун, физ-хквез хьун.

СЛЕТАТЬ² самолётда аваз фена-хтун; слетал в Москву самолётда аваз Москвадиз фена хтана.

СЛЕТАТЬСЯ несов., см. слететься.

СЛЕТЕТЬ 1. лув гун, лув гана эвичIун. 2. аватун. 3. алатун; алатна аватун. 4. къарагъна катун, къарагъна фин, лув гана фин (ничхир са чкадилай).

СЛЕТЕТЬСЯ атана кIватI хьун, алтIушун (лув гана нуькIвер ва я гьакI инсанар санал).

СЛЕЧЬ къаткун (азарлу хьана, азарлу яз), месе гьатун.

СЛИВ 1. см. слить (1-манада). 2. (кьеж, яд) авадардай (авахьдай) чка.

СЛИВА 1. хват. 2. хтун ттар.

СЛИВАТЬ, несов., см. слить.

СЛИВАТЬСЯ несов., см. 1) слиться; 2) слить.

СЛИВКИ ед. нет къаймах; чар (некIедин). ♦ снимать сливки пер. квайни-квайбур, лап хъсан пай вичиз къачун, кукIвалай вичиз къачун; сливки общества пер. уст. обществодин квайни-квайбур (хъсанбур).

СЛИВОВЫЙ хтун (мес. ттар).

СЛИВОЧНЫЙ къаймахдин; къаймахдикай авур. ♦ сливочное масло дуьдгъвер.

СЛИЗАТЬ мез гун; мез гана михьивун; мез гана тIуьн.

СЛИЗИСТЫЙ гьер алай; слизистая оболочка гъер алай перде (мес. сивин, ратарин, жигеррин ва я гьахьтин маса чкайрин гьер, яни чIун галай алкIидай хьтин кьеж алай винел пад).

СЛИЗНУТЬ однокр., см. слизать.

СЛИЗНЯК зоол. шкьуьнт.

СЛИЗЬ ж мн. нет гъер.

СЛИЗЫВАТЬ несов., см. слизать.

СЛИНЯТЬ фин (чIар, хъуьр); хъуьр фин; чIар фин.

СЛИПАТЬСЯ несов., см. слипнуться.

СЛИПНУТЬСЯ 1. кукIун, алкIун (мес. чарар, пешер сад-садал). 2. пер. акьал хьун (вилер, мес. ахвар галаз).

СЛИТНЫЙ: слитное написание кукIурна кхьин; слитное предложение са жинсинин членар квай предложение.

СЛИТОК битев кIалуб, кIус, тике (цIурурна цайи металлдин); золото в слитках тикеяр тир къизил, битев кIалубар тир къизил.

СЛИТЬ 1. цун; ичIирун (яд, жими затI). 2. какадрун, сад авун (мес. кьве идара).

СЛИТЬСЯ акахьун, акахьна сад хьун (мес. кьве вацI, кьве идара).

СЛИЧАТЬ несов., см. сличить.

СЛИЧИТЬ сад-садав гекъигун, гутун; гекъигна гутун, килигун.

СЛИШКОМ нареч. 1. кьадардилай артух; лап гзаф. 2. артух, са артух, са акьван; он не слишком заботлив ам са артух къайгъу чIугвадайди туш.

СЛИЯНИЕ мн. нет 1. какадрун, какадарна сад авун. 2. какахьун, какахьна сад хьун. 3. сад-садак какахьзавай чка; у слияния двух рек кьве вацI сад-садак какахьзавай чкадал.

СЛОБОДА ист. слобода (чIехи хуьр; шегьердин патав, са карханадин патав гвай хуьр хьтин чка).

СЛОВАРНЫЙ 1. словардин; словаррин; словарар авай; словарар акъуддай (мес. издательство). 2. гафар; гафарин; словарный состав лезгинского языка лезги чIалан (чIала авай) гафарин состав (авай вири гафар); словарный запас ученика ученикдин (адаз чидай) гафарин запас (кьадар)..

СЛОВАРЬ м 1. словарь (са тайин къайдада дуьзмишнавай гафарин кIватIал-ктаб, мес. гьа и ктаб, орфографиядин словарь). 2. гафар, ишлемишзавай гафар (мес. са чIала ва са касди, писателди ишлемишзавай гафарин запас).

СЛОВЕСНИК 1. филолог, литературадин специалист. 2. чIалан ва литературадин учитель.

СЛОВЕСНОСТЬ ж мн, нет, лит. литература; чIалан гуьзел шейэр (мецин ва кхьинрин).

СЛОВЕСНЫЙ мецин, сивин, мецяй лагьай (сивяй лугьузвай, кхьин тавур, мес. жаваб, буйругъ).

СЛОВИТЬ разг. кьун, кьунукь (мес. катзавайди).

СЛОВНО союз хьиз; хьтин; на лугьуди; словно птица летит къуш хьиз цавай физва; всё время молчит, словно у него нет языка гьамиша киснава, на лугьуди адаз мез авач.

СЛОВО 1. гаф; келима. 2. рахун; гафар; речь. ♦ другими словами маса гафаралди, масакIа, маса тегьерда лугьун хьайитIа; дар слова 1) фесигьвал, дилаварвал, гзаф гуьрчегдиз рахунин бажарагъвал; 2) рахунин бажарагъвал, рахаз хьун; к слову пришлось гаф рикIел атана, гафунилай гаф атана; к слову сказать (ери) чка атайла лугьун, гаф атай чкадал лугьун; (одним) словом са гафуналди, куьрелди; эхирки; на словах 1) мецин жавабдай, мецинди; 2) анжах гафаралди; нет слов гаф авач, шак авач, гьелбетда; слово в слово дуьм дуьз, са гафни кими тавуна; слово за слово гафунилай гаф къвез.

СЛОВОИЗМЕНЕНИЕ мн. нет 1. грам. гафунин дегиш хьун (мес. кIел, кIеле. кIелен).

СЛОВОЛИТНЯ гьарфар расдай чка (металлдикай цIурурна гьарфар расдай кархана),

СЛОВОМ ввод сл. эхирки; куьлрелди.

СЛОВООБРАЗОВАНИЕ мн. нет, грам. гаф (гафар).

СЛОВООХОТЛИВЫЙ гзаф рахадай, рахунал рикI алай.

СЛОВОПРЕНИЕ уст. гафар элуькьрун, гьуьжет.

СЛОВОСОЧЕТАНИЕ грам. сад садахъ галаз алакъалу са шумуд гаф; гафарин сад-садахъ галаз алакъавал.

СЛОВОТВОРЧЕСТВО мн. нет гафар расун, гафар туькIуьрун (авачир цIийи гаф туькIуьрун).

СЛОВОУПОТРЕБЛЕНИЕ гафар ишлемишун.

СЛОВЦО разг. гаф; для красного словца чIана гуьрчег гаф патал, чIана са гаф хьуй лагьана.

СЛОГ 1. слог (мес. а-та-на гафуна пуд слог ава). 2. см. стиль.

СЛОЕНЫЙ къат-къатнавай; чар авай; чар-чар хьайи.

СЛОЖА: сложа руки (гъилер хъуьчIуьк кутуна, са карни тийиз.

СЛОЖЕНИЕ 1. мат. кIватIун. 2. туькIуьрун (мес. шиир, мани). 3. хивяй акъудун, алудун (жувалай жавабдарвал, са къуллугъ). 4. кIалуб, куц, буй-бухах, туькIуьр хьун (бедендин).

СЛОЖИТЬ 1. кIватIун. 2. эцигун. 3. ттун (мес. цуьлер кIунтIуна, затIар сандухда). 4. туькIуьрун (шиир, мани). 5. паяр сад-садахъ гилигна туькIуьрун, расун, авун (мес. машин). 6. хивяй акъудун, алудун (жавабдарвал, айиб, везифа, къуллугъ). 7. алудун (мес. налогдикай тагана амайди). 8. авудун, къахчун (мес. арабадай ппар). ♦ сложа руки см. сложа; сложить голову ччан эцигун, кьиникь; сложить оружие яракь гадрун, рей гун (вич кIаник акатайди хиве кьуна).

СЛОЖИТЬСЯ 1. арадал атун, хьун; туькIуьр хьун, туькIуьн, дуьзмиш хьун. 2. уртахвилелди вирида пул эцигун, уртах хьун (са затI маса къачун патал).

СЛОЖНОПОДЧИНЕННЫЙ грам. сложноподчинённый, табийвилин сложный (предложение).

СЛОЖНОСОЧИНЕННЫЙ грам. сложносочинённый (табийвилинди тушир сложный предложение).

СЛОЖНОСТЬ ж мн. нет. 1. сложнывал (см. сложный). 2. четинвал. ♦ в общей сложности вири санлай къачурла, вири.

СЛОЖНЫЙ 1. сложный (са шумуд затIуникай, паюникай сад-садахъ гилигна, гилиг хьана, арадал атанвай са затI ва я са кар, вакъиа, гьал); сложная машина сложный машин (шумудни са паюникай ибарат тир, вичий. кьил акъудун, вич ишлемишун патал чирвал, устIарвал кIандай машин); сложное слово сложный гаф (кьвед ва я са шумуд гафуникай хьайи гаф). 2. четин, зегьмет алай, жафа; сложный вопрос четин месэла.

СЛОИСТЫЙ къат-къат хьайи; къатар-къатарин; чар-чар хьайи.

СЛОИТЬ къат-къат авун; чар-чар авун, чар-чар жедайвал авун.

СЛОЙ 1. къат. 2. чар; къат.

СЛОМ мн. нет 1. хун. 2. чукIурун (мес. кIвалер); продать дом на слом кIвалер чукIуриз маса гун. 3. кукIварун, кукIварна терг авун (мес. куьгьне, буржуаз гьукуматдин аппарат). 4. хайи чка.

СЛОМАТЬ 1. хун; кукIварун. 2. чукIурун (мес. кIвалер), 3. пер. кукIварун, кукIварна терг авун (мес. куьгьне буржуаз гьукуматдин аппарат). 4. пер. михьиз дегишрун, чIурун (мес. эцигнавай къайда, яшайишдин тегьер). ♦ сломать себе шею см. шея.

СЛОМАТЬСЯ хун; кукIвар хьун.

СЛОМИТЬ 1. хун; кукIварун (мес. ттар, хел). 2. пер. хун; кукIварун (душмандин аксивал; къуватар); зайифрун, ажузрун. ♦ сломя голову къил-ттум гатаз, гзаф тади кваз.

СЛОН фил. ♦ делать из мухи слона тIветIрекай фил авун, са жизви кар гзаф екез къалун, яцIу авун; слона не приметить виридалайни еке метлеблуди къатIуз тахьун (такун).

СЛОНЕНОК филдин шараг.

СЛОНИХА диши фил.

СЛОНОВЫЙ филдин; слоновая кость филдин кIараб, магьи (филдин гунг, гунгунин кI араб). ♦ слоновая бумага шикилар чIугвадай, жизви хар акъатай хьтин яцIу чар.

СЛОНЯТЬСЯ несов. разг. кар-кеспи тийиз (ва я авачиз) гьакI къекъуьн, гьакI ина -ана къекъуьн.

СЛУГА м къуллугъчи (къуллугъэгьли туш, садан кIвале гьадаз къуллугъзавай кас).

СЛУЖАКА м гьакъисагь тежрибалу къуллугъчи (крарай акъатай, фадлай къуллугъзавай, гзафни-гзаф дяведин къуллугъчи).

СЛУЖАНКА кIвалин къуллугъчи (дишегьли; къаравуш, см. слуга).

СЛУЖАЩИЙ 1. -дай, патал тир; орудие, служащее для разрыхления почвы накьв пурпу ийидай (авун патал тир) алат. 2. къуллугъзавай; агроном, служащий в нашем районе чи районда къуллугъзавай агроном. 3. къуллугъэгьли, къуллугъчи, къуллугъдал алай кас; рабочие и служащие рабочиярни къуллугъзгьлияр.

СЛУЖБА 1. къуллугъ. 2. къуллугъзавай чка. 3. къуллугъ, идара (производстводин, кардин са кьилдин пай, кьилдин везифа кьиле тухузвай са идара, идарадин са хел, месела: служба связи алакъадин къуллугъ; служба движения ракьун рекьин идарадин ппар ва пассажирар чIугвадай затIариз-паровозриз, вагонриз, поездар рекье ттуниз къуллугъдай хел-идара). 4. рел. ибадат (клисада капI, дуьа). ♦ не в службу, а в дружбу къуллугъдин рекьяй ваъ, дуствилин рекьяй, хатур яз, гьуьрмет яз.

СЛУЖБЫ мн. кIвалерихъ галай дараматар, гьаятдин дараматар (мес. кIвалин -къуллугъчияр яшамиш жедай кIвал, тевлеяр, гьамбарханаяр).

СЛУЖЕБНЫЙ 1. къуллугъдин; къуллугъдиз талукь. 2. куьмекдин, кьвед лагьай дережадин; служебная роль куьмекдин (куьмек патал тир) роль; служебное слово куьмекчи гаф (мес. ва, ни, хьи).

СЛУЖЕНИЕ мн. нет къуллугъун (вичин ашкъидалди гьавайда са кардиз къуллугъун; элдин, масабрун менфят патал жафа чIугун).

СЛУЖИТЕЛЬ м. уст. къуллугъчи; служители культа диндин къуллугъчияр (кешиш, фекьи, хахам, имам ва мсб).

СЛУЖИТЬ несов. 1. къуллугъ авун. 2. яз хьун; ибарат яз хьун; герек яз хьун; хьун; эта комната служила ему столовой и спальней и кIвал адан хуьрек недай ва ксудай кIвал тир; сепаратор служит для отделения сливок от молока сепаратор некIедикай къаймах (гъери) хкудун патал герек затI я. 3. вичин (чпин) кар бегьемрун, везифа кьиле тухун. 4. кьве кIвачел акъвазун (кицI вилик квай кIвачер хкажна кьулухъ галайбрал). 5. рел. ибадат авун (клисада капI авун).

СЛУКАВИТЬ амалдарвал авун.

СЛУХ 1. ван хьун (ван хьунин бажарагъвал); ухо -орган слуха яб - ван хьунин орган я. 2. пер. яб; до его слуха дошёл крик ребёнка адан япухъ аялдин гьарайдин ван агакьна. 3. пер. ван; хабар; о нём долго не было слуха адакай са гзаф вахтунда хабар авачир. ♦ ии слуху ни духу са ван-сесни (са хабарни) авач; обратиться в слух дикъетдалди яб акалун.

СЛУХОВОЙ сесинин; ванцин; ван хьунин; яб акалунин. ♦ слуховое окно къавай авай дакIар.

СЛУЧАЙ дуьшуьш; агьвалат; вакъиа; итфакь. ♦ в противном случае тахьайтIа; во всяком случае гьар гьалда, гьар гьикI хьайитIани; в таком случае акI хьайила; акI хьайитIа; а чIавуз; при случае са дуьшуьш хьайи (ара атай, фурсат акатай, мумкин хьайи) чIавуз, кутугай чIавуз; в случае нагагь хьайитIа; хьайи чIавуз; в случае чего нагагь, лугьуз жеч, са дуьшуьш (чIуру агьвалат) хьайитIа; на всякий случай белки герек хьайитIа лагьана; в крайнем случае гьич тахьайтIа; маса чара тахьайтIа; на крайний случай чарасуз лазим хьайитIа; ни в коем случае са чIавузни; по случаю 1) себебдиз килигна, хьуниз килигна; 2) са сабеб дуьшуьш яз, гьакI дуьшуьш яз (затI маса гун ва я къачун).

СЛУЧАЙНО нареч. 1. гьалтна; дуьшуьш яз; дуьшуьшдай; дуьшуьш хьана, итфакь яз. 2. в знач. ввод. сл. ты, случайно, не на собрание идёшь? вун собраниедиз физвайди яни (ятIа гьа? туштIа гьа?) ♦ это не случайно им себеб авачиз туш, гьакIан дуьшуьш туш.

СЛУЧАЙНОСТЬ ж дуьшуьш, гьакI дуьшуьш яз хьайи кар, дуьшуьшвал.

СЛУЧАЙНЫЙ дуьшуьш яз хьайи; дуьшуьшдай хьайи (виликамаз гуьзлемиш тавур, къастуналди тавур, фикирда авачар).

СЛУЧАТЬ несов., см. случить.

СЛУЧАТЬСЯ¹ несов., см. случиться.

СЛУЧАТЬСЯ² несов., см.1) случиться; 2) случить.

СЛУЧИТЬ ягъун (чIугун, гьалдрун; мес. хвараз балкIан ягъун).

СЛУЧИТЬСЯ¹ 1. хьун; что случилось? вуч хьана? 2. дуьшуьш хьун; хьун; кьилел атун; с ним случилась неприятная история адан кьилел са нагьакьан агьвалат атана. 3. гваз (аваз, алаз) хьун; при мне денег не случилось зав пул гвачиз хьана.

СЛУЧИТЬСЯ² спец. акьахун, агалтун (эркек гьайван дишидахъ).

СЛУЧКА мн. нет случить и случиться ².

СЛУЧНОЙ 1. эркек гьайван ядай, эркек гьайван ягъунин (мес. пункт, вахт). 2. диши гьайвандиз ядай (мес. айгъур).

СЛУШАНИЕ мн. нет 1. яб гун, яб акалун. 2. килигун (судда кардиз).

СЛУШАТЕЛЬ м 1. яб гузвайди, яб акалзавайди. 2. курсант; кIелзавайди.

СЛУШАТЬ несов. 1. яб гун, яб акалун. 2. килигун (судда кардиз). 3. кIелун (чIехи школада, лекцийрихъ яб акализ). 4. яб гун, чIалаз (гафуниз) килигун.

СЛУШАТЬСЯ несов. 1. яб гун, чIалаз (гафуниз), килигун (мес. бубадин). 2. килигун (судда кардиз).

СЛЫТЬ несов. я лугьуз тIвар акъатун; я лугьуз машгьур хьун (халкьдин сиве); он слывёт хорошим мастером ам хъсан устIар я лугьуз тIвар акъатнава (тIвар ава, машгьур я).

СЛЫХАТЬ несов. разг., см. слышать.

СЛЫШАТЬ несов. 1. ван хьун; ван атун. 2. атун (ван, ни); слышу запах заз ни къвезва. 3. хабар хьун.

СЛЫШАТЬСЯ несов. 1. ван хьун; ван атун; атун; хьун (ван, сес, ни). 2. пер. малум хьун, чир хьун.

СЛЫШИМОСТЬ ж мн. нет ван атунин тегьер, ван атунин дережа; ван атун; ван къведайвал; слышимость хорошая ван атун хъсанди я, хъсандиз ван къведайвал я.

СЛЫШИМЫЙ ван къведай, ван жедай; кьатIуз жедай.

СЛЫШНЫЙ 1. ван къведай, ван жедай; жедай, къведай; еле слышный голос жизви къведай ван. 2. в знач. сказ. атун (ван, ни); мне отсюда хорошо слышно заз инлай хъсандиз ван къвезва (жезва); слышны чьи-то шаги садан кIвачерин ван къвезва; что слышно о нашем деле? чи кардикай вуч хабар (вуч ван-сес) ава?

Дата добавления: 2014-01-11