У ХVІІІст. і яе першы падзел

Палітычны крызіс Рэчы Паспалітай

У канцы XVIIIст. адбыліся падзеі, якія значна змянілі лёс беларускага народа. Прыйшла да заняпаду Рэч Паспалітая, і ў выніку трох яе падзелаў паміж Расіяй, Аўстрыяй, Прусіяй некалі магутная дзяржава перастала існаваць. Беларускія землі ўвайшлі ў склад Расіі.

Неабходна разглядзець прычыны заняпаду Рэчы Паспалітай.

У канцы XVII — першай палове XVIIIстст. Рэч Паспалітая знаходзілася ў стане палітычнага крызісу або безуладдзя.

Успомніце структуры ўлады Рэчы Паспалітай.

Такі стан стаў вынікам злоўжывання «шляхецкімі вольнасцямі». На пасяджэннях сейма яшчэ з другой паловы XVIст. дзейнічала права «ліберум вета».

Раскрыйце яго сэнс і вызначце адмоўны ўплыў на работу вальнага сейму.

Усталяванню палітычнай анархіі перш за ўсё спрыяла адсутнасць моцнай цэнтралізаванай улады. Дзяржаўнае кіраванне характарызавалася ўсяўладдзем магнатаў і шляхты і слабасцю каралеўскай улады ў асобе апошняга караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага (1764—1795 гг.). Пасада караля была выбарнай і цалкам залежала ад волі магнатаў і шляхты.

Успомніце, калі і чаму ўзнікла практыка выбару караля і вялікага князя Рэчы Паспалітай.

Аб слабасці цэнтральнай дзяржаўнай улады сведчыла і тое, што мясцовыя органы кіравання — павятовыя і ваяводскія сеймікі — не выконвалі рашэнняў сейма і прымалі свае заканадаўчыя акты. Шляхта, аб'яднаная ў саюзы (канфедэрацыі), магла адхіліць любое рашэнне і караля, і сейма.

Да таго ж федэральная арыстакратыя дэмаралізавалася, вяла паразітычны лад жыцця, не клапацілася аб лёсе краіны, траціла велізарныя сродкі на ўсялякія гулянні і балі.

У якасці прыкладу прывядзіце паводзіны нясвіжскага магната Караля Радзівіла (па мянушцы «Пане Каханку»).

Такое ўнутрыпалітычнае становішча ўскладнялася знешнепалітычнымі абставінамі, звязанымі ў пачатку XVIIIст. з баявымі дзеяннямі ў гады Паўночнай вайны.

Успомніце больш падрабязна асноўныя падзеі гэтай вайны і яе вынікі для Беларусі.

З часу Паўночнай вайны Расія паступова бярэ пад свой пратэктарат знешнюю і ўнутраную палітыку Рэчы Паспалітай. Больш моцным суседзям была выгадна яе слабасць. Таму яны імкнуліся захаваць у ёй безуладдзе і анархію пад прыкрыццём аховы і гарантавання «шляхецкіх вольнасцяў». У 1720 г. пра гэта дамовіліся Расія і Прусія. У 1726 г. да іх далучылася Аўстрыя.

Крызісныя з'явы ў грамадска-палітычным жыцці Рэчы Паспалітай абвастрылі нявырашанасць рэлігійнага пытання. Ні адно з існаваўшых веравызнанняў фактычна тут не было забаронена. Але практычна толькі прадстаўнікі каталіцкай шляхты і святарства маглі займаць дзяржаўныя пасады, удзельнічаць у працы сейма.

Ахарактарызуйце становішча ў Рэчы Паспалітай такіх хрысціянскіх напрамкаў як каталіцтва, праваслаўе, уніяцтва. Успомніце, што ўсіх некатолікаў называлі тады дысідэнтамі.

Праваслаўнае духавенства традыцыйна шукала падтрымкі ў Масквы, што садзейнічала пашырэнню яе палітычнага ўплыву на Рэч Паспалітую. У 1764 г. Кацярыне II удалося ўзвесці на каралеўскі трон свайго стаўленніка — Станіслава Панятоўскага.

З другой паловы XVIIIст. быў прадпрыняты цэлы шэраг рэформ, накіраваных на ўзмацненне Рэчы Паспалітай.

Пазнаёмцеся са зместам гэтых рэформ і вызначце сферы жыцця, дзе яны праводзіліся.

Спробы абмежаваць уладу магнатаў прывялі да выбуху незадаволенасці з іх боку. Незадаволены былі і суседнія дзяржавы. Расія і Прусія выкарысталі для ўмяшання ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай адмову на сейме 1766 г. надаць роўныя правы некатолікам: пратэстантам і праваслаўным. Яны пры дапамозе Расіі і Прусіі ствараюць дзве канфедэрацыі ў Слуцку і Торуні (1767 г.). Праціўнікі ўраўнавання дысідэнтаў з католікамі і наогул праціўнікі Расіі арганізавалі ў Бары (на Украіне) канфедэрацыю, якая пачала ўзброеную барацьбу. Штуршком да іх выступлення з'явілася прыняцце на сейме 1767—1768 гг. пад прымусам расійскіх войск пастановы, згодна з якой некатолікам надавалася свабода веравызнання і палітычныя правы, роўныя з католікамі. Гарантам выканання гэтых рашэнняў сейм назваў Расійскую імперыю.

Раскажыце аб барацьбе канфедэратаў з рускай арміяй і яе выніках.

Знясіленая анархіяй і чарговай грамадзянскай вайной, Рэч Паспалітая стала ахвярай больш моцных абсалютных манархій Расіі, Прусіі, Аўстрыі. У жніўні 1772 г. у Пецярбургу паміж гэтымі краінамі была падпісана канвенцыя аб падзеле Рэчы Паспалітай.

Вызначце, якія тэрыторыі Рэчы Паспалітай адышлі да Расіі, Аўстрыі, Прусіі і адшукайце іх на карце.

Дата добавления: 2015-06-25